100 słońc - nowa wystawa w Yours Gallery

Od czasu jej powstania, broń jądrowa była użyta dwukrotnie podczas wojny. 6 sierpnia 1945 roku Stany Zjednoczone zrzuciły bombę o mocy 15 kiloton – siła niszczenia równoważna 15 tys. ton trotylu – na japońskie miasto Hiroszima, ostatecznie zabijając ponad 200 tys. ludzi. Trzy dni później Stany Zjednoczone zniszczyły japońskie miasto Nagasaki bombą o sile 21 kiloton, w wyniku czego śmierć poniosło ponad 60 tys. ludzi. Japonia podpisała akt bezwarunkowej kapitulacji 5 dni później. Wkrótce potem zakończyła się II Wojna Światowa.

fot. Michael Light

Z 216 atmosferycznych testów jądrowych przeprowadzonych przez USA, 106 miało miejsce na Poligonie Nevada, ok. 100 km od Las Vegas. Zasięg szkodliwych opadów promieniotwórczych z tych detonacji objął wschód i północny wschód poligonu, często wykraczając poza granice państwa, a nawet poza Ocean Atlantycki. Tereny te, rozciągające się na wschód i północ od poligonu zlokalizowanego w stanach Nevada i Utah, zostały najdotkliwiej skażone w latach 50. i wczesnych latach 60. ub. wieku, chociaż rząd USA próbował zminimalizować społeczny odbiór niebezpieczeństwa poprzez systematyczną kampanię propagandową i zastraszanie. W efekcie mieszkańcy obszarów dotkniętych promieniowaniem, zdając sobie w pełni sprawę z niekorzystnego wpływu na zdrowie prób jądrowych prowadzonych na lądzie, zorganizowali się w latach 70. i we wczesnych latach 90.

fot. Michael Light

W wyniku protestów uzyskali oni oficjalne przeprosiny z Waszyngtonu, a także stałe renty z tytułu chorób nowotworowych, których przyczyny upatrywano w skutkach promieniowania. Od 1951 do 1957 roku na Poligonie Nevada siły zbrojne USA, w szczególności Armia, otrzymały rozkaz obserwacji prób jądrowych z punktów zlokalizowanych
w różnej odległości od miejsca wybuchu, a następnie przeprowadzenia „nuklearnych manewrów” w strefie zero lub w bliskiej okolicy tuż po detonacji. Podczas niektórych ćwiczeń żołnierze byli rozlokowani w okopach w odległości nawet 3 km od miejsca wybuchu. Mimo że według zaleceń Komisji ds. Energii Atomowej – urzędu odpowiedzialnego za kwestie jądrowe Stanów Zjednoczonych – najmniejsza możliwa odległość od wybuchu wynosiła 11 km, Siły Zbrojne USA szybko ominęły ten przepis argumentując to koniecznością przygotowania wojska do taktycznej walki po ewentualnym wybuchu jądrowym. U wielu weteranów prób jądrowych wystąpiły choroby nowotworowe, w wyniku których część z nich zmarła. Ci, którzy przeżyli na tyle długo, by żądać zadośćuczynienia za szkody, tak jak miało to miejsce w przypadku mieszkańców obszarów dotkniętych promieniowaniem, otrzymali odszkodowania za swe cierpienia w postaci rent, które zaczęto wypłacać od 1988 roku.

fot. Michael Light

Mimo że wojska USA nie prowadziły ćwiczeń wojskowych w czasie prób jądrowych szerokiego zasięgu, które miały miejsce na odosobnionych atolach i wyspach Pacyfiku w latach 1946 – 1962, koszt jaki ponieśli i wciąż ponoszą ludzie, był i jest ogromny. Przed detonacją, mieszkańcy wysp zostali bezpowrotnie wysiedleni z obszaru prób jądrowych. Na dodatek kilka z prób w znacznym stopniu wykroczyło poza spodziewany zasięg powodując rozległe i nieoczekiwane skażenia radioaktywne. Najpoważniejszym w skutkach był test Bravo o sile 15 megaton, przeprowadzony w 1954 roku na Atolu Bikini na Wyspach Marshalla. W wyniku przeprowadzonej próby, u członków zespołu badawczego, mieszkańców okolicznych wysp oraz załogi japońskiego kutra znajdującego się 136 km od atolu, wystąpiły poważne problemy zdrowotne. Wielokrotne, zakrojone na szeroką skalę testy jądrowe, spowodowały trwałe skażenie wszystkich terenów objętych próbami, w tym Atolu Eniwetok, Wyspy Johnsona oraz Wysp Bożego Narodzenia. Atol Bikini do dziś pozostaje niezamieszkany, a gleba skażona jest izotopem cezu 137, który odkłada się w owocach i warzywach.

fot. Michael Light

Fotografie składające się na cykl „100 Słońc” przedstawiają próby jądrowe USA w momencie lub tuż po detonacji, z których większość odtajniono wkrótce po zakończeniu testów. Rząd Stanów Zjednoczonych zazwyczaj z wyprzedzeniem informował o planowanych testach, a zdjęcia, które nie ujawniały rozmiaru, wagi, ani innych szczegółów broni jądrowej, udostępniono opinii publicznej, niekiedy w celu przekonania swoich obywateli oraz inne państwa o mocy lub innowacyjności danych testów. Większość prezentowanych fotografii zostało wykonanych z odbitek przechowywanych w Narodowych Archiwach Stanów Zjednoczonych, a część pochodzi z Narodowego Laboratorium Los Alamos. Wystawa  zawiera reprodukcje oryginalnych fotografii, jak i skany autentycznych negatywów znalezionych
w archiwach, które następnie wydrukowano w różnych rozmiarach na potrzeby wystawy. Żadna z fotografii nie została zmodyfikowana względem oryginału.
Każdemu z 1148 amerykańskich wybuchów jądrowych wojsko USA lub Komisja ds. Energii Atomowej nadawały kryptonim. Były one początkowo oparte na wojskowym alfabecie fonetycznym (Able, Baker, Charlie, itd.), ale wkrótce przyjęto bardziej dowolną i różnorodną terminologię, w celu uniknięcia powtórzeń i nieporozumień. Nazwy prób nigdy nie nawiązywały do charakteru danych testów i rodzajów użytej broni.

fot. Michael Light

22 zdjęcia prezentowane na wystawie zostały wykonane przez fotografów Wydziału Informacji Armii Amerykańskiej, natomiast większość prac jest autorstwa 1352. Grupy Fotograficznej Sił Powietrznych USA. Od 1947 do 1969 roku, grupa ta miała siedzibę w ośrodku zaawansowanych technik filmowych oraz fotograficznych w Hollywood, zwanym Lookout Mountain Air Force Station. Baza ta znajdowała się w samym w centrum przemysłu filmowego, przez co miała dostęp do najnowocześniejszych technologii i najlepszych fotografów. Jednocześnie poufność informacji wojskowych zapewniało utajnienie utworzonej specjalnie w celu prowadzenia dokumentacji prób jądrowych centrali fotograficznej i filmowej. Zadaniem Stacji było fotografowanie i filmowanie wszystkich działań związanych z próbami jądrowymi USA na Poligonie Nevada oraz na Terenach Doświadczalnych zlokalizowanych na Pacyfiku.
Mimo że wyeliminowano widmo globalnych opadów radioaktywnych i być może w pewnym stopniu złagodzono nuklearne larum podnoszone na świecie, przeniesienie testów wyłącznie do podziemia spowodowane podpisaniem w 1963 roku Traktatu o ograniczeniu prób z bronią jądrową wywołało brzemienne konsekwencje: kulturową niewidoczność i utajnienie. Stany Zjednoczone przeprowadziły cztery razy więcej detonacji pod ziemią niż na lądzie. Wybuchy podziemne były niewidoczne i nie było czego fotografować. Nie pozostawiły po sobie żadnych trwałych śladów w postaci dokumentacji, za pośrednictwem której społeczeństwo mogło śledzić dokonania rządu.
Trudno jest zrozumieć mechanizmy i skutki choćby jednego przejawu ludzkiego barbarzyństwa w postaci zdetonowania bomby atomowej, a co dopiero produkcję kilkuset tysięcy sztuk broni nuklearnej wyprodukowanej przez różne państwa od czasu przeprowadzenia pierwszego testu Trinity. Każda świadoma osoba instynktownie się temu sprzeciwia. To dlatego fotografie z ery atomowej pozostają istotnym świadectwem, którego znaczenie wykracza daleko poza uwieczniony na zdjęciu moment wybuchu jądrowego.
Oby pozostały one jedynym świadectwem.

Michael Light