Filip Springer - projekt "Nie ma jeziora" - wystawa fotografii

Wysychają jeziora. Każdego dnia jest ich coraz mniej, niektórych już nie ma. Tam, gdzie kiedyś była woda, dziś rosną krzaki. To się dzieje we wschodniej Wielkopolsce i na pograniczu Wielkopolski i Kujaw. Zaczęły znikać niecałe dziesięć lat temu. Mówiło się wtedy i czasem do dziś się mówi – "Wielkopolska stepowieje". To prawda. Ale jeziora na taką skalę znikają tylko tam. Gdy po kilku zaledwie latach pomosty w Przyjezierzu, Wilczynie, Mrówkach, Suszewie, Anastazewie i innych miejscowościach stały już na suchym lądzie ludzie zaczęli poszukiwać przyczyn znikania ich jezior.

Dziesięć kilometrów od tych pomostów i wyludniających się wczasowych miejscowości znajduje się odkrywka Kopalni Węgla Brunatnego "Konin". To wielka, głęboka na kilkadziesiąt metrów dziura w ziemi. Wydobywa się tutaj miliony ton węgla rocznie. Wraz z tym węglem odpompowuje się też wodę.

Naukowcy z poznańskiego Uniwersytetu Przyrodniczego i toruńskiego Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika znaleźli pewną zależność – im więcej Kopalnia Węgla Brunatnego "Konin" wydobywa węgla, tym szybciej wysychają jeziora. Opada bowiem poziom wód gruntowych, które spływają z całej okolicy do odkrywki. A stamtąd trafiają do Warty. Zdaniem ekologów i naukowców to właśnie przez to wysychają jeziora, rolnicy notują słabsze plony, usychają przydrożne aleje drzew, a nawet całe kwartały lasu.

Fot. Filip Springer

Władze kopalni od lat powtarzają: Wielkopolska stepowieje. Klimat się ociepla. Jeziora wysychają właśnie dlatego. I zaraz dodają, że we wszystkich odkrywkach i elektrowniach w okolicach Konina zatrudnione są tysiące ludzi. Oni z wydobycia węgla brunatnego żyją. Istnienie kopalni to dla nich kwestia być albo nie być. To prawda – kopalnia i elektrownie to największy pracodawca i podatnik w regionie. Trzeba o tym pamiętać, myśląc o tym problemie.

W ciągu dziesięciu lat woda w niektórych jeziorach pojezierza gnieźnieńskiego opadła o dwa metry. Plaże wydłużyły się nawet trzykrotnie, jeziora straciły naturalną strefę brzegową, ryby nie mają gdzie odbywać tarła. Rybacy zwinęli interes, kolejne ośrodki wczasowe są zamykane lub sprzedawane za bezcen. W jeziorach trudno się kąpać, bo zaraz przy brzegu zaczyna się głębia. Tam gdzie kiedyś były płycizny, w których pluskały się dzieci, dziś rośnie trawa.  Znajdujące się ponad piętnaście kilometrów od odkrywki jezioro Skrzynka nieopodal Ostrowa wyschło zupełnie. Już go nie ma.

Pozostaje też problem rekultywacji. Teoretycznie odkrywkę po jej wyeksploatowaniu można zasypać i posadzić na niej na przykład las. W praktyce jeśli taką rekultywację przeprowadzi się w nieprawidłowy sposób, ziemia będzie się tam zapadać i erodować przez lata. Rekultywowane odkrywki w okolicach Konina i Lubstowa wyglądają właśnie tak. Strach do takiego lasu będzie wchodzić.

Fot. Filip Springer

W 2009 roku KWB "Konin" otworzyła nową odkrywkę Tomisławice, zaledwie pięć kilometrów od brzegów jeziora Gopło znajdującego się na granicy Wielkopolski i Kujaw. W czerwcu 2010 roku Komisja Europejska stwierdziła, że ta nowa inwestycja narusza prawo unijne, w tym dyrektywę siedliskową, a jej realizacja zagraża trzem obszarom Natura 2000: Ostoja Nadgoplańska, Jezioro Gopło oraz Dolina Środkowej Wisły. Z węgla wydobywanego w kopalni zasilany jest zespół elektrowni Pątnów – Adamów – Konin. To dzięki niemu mamy w Poznaniu prąd. A ludzie z Przyjezierza i Wilczyna nie mają swoich jezior.

Filip Springer – fotograf Kolektywu Fotografów Visavis.pl oraz dziennikarz współpracujący z prasą ogólnopolską. Swoje fotografie prezentował na wystawach w Poznaniu, Warszawie, Łodzi i Jeleniej Górze. Autor kilkudziesięciu reportaży i fotoreportaży publikowanych we wszystkich najważniejszych tytułach prasowych w kraju. Regularnie współpracuje z Tygodnikiem Polityka. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Marszałka Województwa Wielkopolskiego. www.filipspringer.com.

Fot. Filip Springer

Kolektyw Fotografów VISAVIS.PL – to przedsięwzięcie skupiające uznanych polskich fotografów-dokumentalistów. Autorzy związani z Visavis.pl komentują rzeczywistość w subiektywny sposób, szukają inspiracji w najbanalniejszych elementach codzienności, wychodząc jednocześnie daleko poza czystą fotografię dokumentalną. Nacisk na autorską wizję świata stale zyskuje w ocenie jury polskich i zagranicznych konkursów fotograficznych.

Visavis.pl stale współpracuje z galeriami, muzeami i magazynami drukowanymi. We współpracy z Fundacją Imago Mundi prowadzi własną galerię fotografii kolekcjonerskiej. Wśród realizacji Visavis.pl są liczne wystawy, albumy fotograficzne, filmy dokumentalne, fotokasty czy publikacje prasowe.

Visavis.pl zapewnia dystrybucję fotografii powstałych w ramach projektu za granicą w ramach współpracy z tak prestiżowymi agencjami jak Aurora Photos (USA, Wielka Brytania, Irlandia, Australia), Laif (Niemcy, Austria), Hollandse Hoogte (Benelux) Contrasto (Włochy, Francja, Hiszpania). www.visavis.pl.

Fot. Filip Springer

Fundacja Imago Mundi – Fundacja Imago Mundi została założona w 2005 roku przez dwóch czołowych polskich fotografików: Andrzeja Kramarza i Łukasza Trzcińskiego. Fundacja związana jest z wieloma instytucjami kulturalnymi Krakowa, Polski i zagranicznymi, m.in.: Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Łódzką Szkołą Filmową, Instytutem Fotografii Twórczej w Opawie, Instytutem Francuski w Krakowie, Instytutem Goethego w Krakowie czy też Ośrodkiem Praw Człowieka Uniwersytetu Jagielońskiego.

Skład fundacji uzupełniają osoby od lat związane z animacją różnych aktywności kulturalnych: Weronika Łodzińska – kurator jednej z najlepszych prywatnych galerii sztuki, Wojciech Nowicki – związany z Instytutem Francuskim oraz Piotr Trybalski – związany z portalem Onet.pl.

Imago Mundi zapewnia opiekę kuratorską i merytoryczną nad projektem oraz wszelkie zagadnienia księgowe. www.imagomundi.pl.

Projekt realizowany dzięki wsparciu finansowemu Marszałka Województwa Wielkopolskiego udzielonego w ramach programu stypendialnego dla młodych twórców.

Fot. Filip Springer