Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

Mocowanie aparatu

Początkujący wielbiciel fotografii astronomicznej zapewne wiele razy zastanawiał się, jak zacząć fotografowanie kosmosu. Jednym z najprostszych sposobów jest zastosowanie długoogniskowego obiektywu. Jeśli obiektyw o ogniskowej np. 1000 mm, jako obiektyw systemowy, kosztuje zbyt wiele, to ten problem można rozwiązać, stosując znacznie tańsze, ale i starsze konstrukcje (np. produkcji rosyjskiej czy NRD-owskiej). Koszt zrobienia odpowiedniej przejściówki (gdy nie jest dostępna w sprzedaży) jest bardzo niewielki.[comment] Taki zestaw na początek wystarczy np. do fotografowania Księżyca czy ogólnych widoków Drogi Mlecznej. Warto jednak już na samym początku zabawy z fotografią astronomiczną budować zestaw na bazie teleskopu zamiast obiektywu długoogniskowego. Otworzy on przed fotografem znacznie szersze możliwości.

Fotografię za pomocą teleskopu można podzielić na dwie główne metody:

• metoda pozaogniskowa (projekcja okularowa),
• metoda klasyczna (fotografowanie w ognisku głównym).

Metoda pozaogniskowa polega na umieszczeniu aparatu fotograficznego i obiektywu dołączonego do body za okularem lunety lub teleskopu. Obiektyw powinien być ustawiony "na nieskończoność", natomiast ostrość lunety korygujemy aż do uzyskania dobrej jakości obrazu. Nie jest to metoda często wykorzystywana przy zaawansowanym fotografowaniu nieba.

fot. Robert_Crisp, NGC 2244

Metoda klasyczna (w ognisku głównym teleskopu) polega na umieszczeniu samego body aparatu w obszarze wyciągu okularowego teleskopu. Teleskop staje się więc bezpośrednio obiektywem aparatu o ogniskowej wielokrotnie większej niż konwencjonalna optyka fotograficzna.
W metodzie klasycznej, aparat fotograficzny przymocowany jest na stałe do teleskopu. Pojawia się więc potrzeba dobrania odpowiedniego gwintu, by móc przymocować korpus lustrzanki do teleskopu. Do dużej części teleskopów można zastosować pierścienie z dwoma rodzajami gwintowania. Jeden gwint służy do przymocowania pierścienia w wyciągu okularowym teleskopu, natomiast drugi pasuje do określonego mocowania body. Dodatkowo tuż za okularem można przymocować konwerter o krotności 2 albo 3x. Cały zestaw wymaga rzetelnego doboru elementów w zależności od stosowanego teleskopu i aparatu fotograficznego. Błędy w mocowaniu aparatu do teleskopu mogą odbić się nie tylko na oczekiwanej przez użytkownika długości ogniskowej, ale i możliwości zogniskowania układu, co może praktycznie uniemożliwić wykonywanie np. wyraźnych fotografii nieba.

 

fot. Robert_Crisp, M16

 

fot. Robert Crisp, M 31 Andromeda

 

Cechy teleskopu

O ile większość dzisiejszych lustrzanek cyfrowych nadaje się do fotografowania nieba, baczną uwagę powinno zwracać się na parametry kupowanego teleskopu, który będzie służył za obiektyw w astrofotografii.

a) cechy teleskopu
Najważniejszym parametrem przy zakupie teleskopu jest apertura, decydująca o ilości zbieranego z nieba światła przez soczewki lub lustro teleskopu. Parametr ten powinien być jak największy. Niestety, od niego zależy w dużej mierze cena. Kolejny parametr to światłosiła, określająca stosunek długości ogniskowej do średnicy obiektywu. Zaleca się, by początkujący użytkownik wybierał teleskopy o światłosile mieszczącej się w zakresie przynajmniej 7-12. Nie jest do jeszcze teleskop ukierunkowany np. do fotografowania słabych obiektów mgławicowych, lecz pewnego rodzaju kompromis między astrofotografią planet i ich satelitów a słabszych obiektów naszego nieba.

 

fot. Robert Crisp, Mglawica Veil

 

b) mechanizm prowadzący
Kolejnym elementem zestawu jest mechanizm prowadzący za pozornym ruchem nieba. Fotografia astronomiczna polega w dużej mierze na fotografowaniu z wykorzystaniem bardzo długich czasów ekspozycji. Przy stosowaniu długich czasów naświetlania ruch Ziemi zostanie zarejestrowany i zepsuje zdjęcie. By tego uniknąć, wykorzystuje się specjalne mechanizmy prowadzenia teleskopu za fotografowanym obiektem. Zaopatrzenie się w taki mechanizm jest niezbędne do fotografii astronomicznej. Nie gwarantuje on jednak zawsze dobrych rezultatów. Dodatkowe czynniki, które wpływają na jakość fotografii, to odpowiednie ustawienie śledzącego obiekt teleskopu w południku, a także dokładne wypoziomowanie zestawu.

Apollo 8, Ziemia

 

c) luneta celownicza
Inaczej nazywana jest niekiedy szukaczem, ze względu na dużą pomoc w wyszukiwaniu ciał niebieskich do sfotografowania. Ma znacznie większe pole widzenia niż sam okular teleskopu. Podczas fotografowania, luneta celownicza jest jedynym narzędziem kontrolnym odpowiedniego prowadzenia teleskopu za fotografowanym obiektem. Ze względu na swoje, znacznie słabsze od teleskopu głównego, parametry optyczne, nadaje się ona do kontroli większych obiektów astronomicznych, natomiast poleca się dołączenie do teleskopu głównego nieco mniejszego teleskopu jako lunety celowniczej. Umożliwi on kontrolę śledzenia znacznie słabszych obiektów. Dobrze gdy w obszarze okularu znajduje się podświetlany krzyż celowniczy.

 

Apollo 17, Ziemia

d) statyw paralaktyczny
Jest to specjalny rodzaj statywu zaopatrzony w osie, które umożliwiają zmianę położenia teleskopu w dwóch płaszczyznach – rektascensji i deklinacji. Tego typu statywy są zaopatrzone w tzw. śruby mikroruchów. Jeśli fotograf nie dysponuje automatycznym systemem prowadzenia teleskopu za obiektem astronomicznym, może prowadzić go ręcznie dzięki temu mechanizmowi.

Warunki fotografowania

Nie tylko sprzęt do astrofotografii wypływa na jakość zdjęć nieba. Są jeszcze tzw. czynniki naturalne: pora roku, pogoda, lokalizacja fotografowania oraz umiejętności wykorzystania opcji, które posiada aparat. Oto najważniejsze aspekty, o których powinniśmy pamiętać, zamierzając fotografować ciała niebieskie:

- miasto - wszelkie silne oświetlenia, promieniujące z Ziemi w kierunku nieba, zaburzają naturalne światło obiektów astronomicznych. Najlepiej unikać fotografowania nieba w silnie oświetlonym mieście;

- ukształtowanie terenu - fotografii astronomicznej nie służą wszelkiego rodzaju zagłębienia, niecki, itp., które mogą zakrywać fragmenty horyzontu. Szukać należy raczej wzniesień bądź pozamiejskiego, równinnego terenu, gdzie horyzont widoczny jest w obszarze 360 stopni;

- przewidywanie pogody w nocy - w sporej ilości przypadków, gdy wybieramy się na nocne łowy astronomiczne i zaobserwujemy, że tuż przed zachodem słońca na niebie pojawia się zachmurzenie, możemy z dużą dozą pewności założyć, że w ciągu najbliższych paru godzin większą część nieba zakryją chmury;

- wiatr - często wiejący podczas bezchmurnego nieba; tego typu warunki nie nadają się do astrofotografii ze względu na niestabilność powietrza;

 

Teleskop Hubble'a, Kwazar

- pora roku - okres między połową maja a połową lipca nie jest polecany ze względu na krótką i jasna noc, niskie położenie Księżyca i niewielką jasność obiektów mgławicowych oraz galaktyk;

 - temperatura - trudne warunki dla astrofotografii występują, gdy nagrzana ziemia oddaje promieniowanie podczas chłodniejszych nocy, co wprawia w ruch masy powietrza. Ten efekt falowania zupełnie zaburza przejrzystość nieba, uniemożliwiając zrobienie dobrej jakości fotografii;

 - jakość powietrza - gdy słońce świeci mocno i jasno aż do początku zachodu, oznacza to, że powietrze jest niezwykle przejrzyste, a warunki do fotografowania nieba, znakomite;

- zima - przed rozpoczęciem fotografowania sprzęt powinien zostać wyjęty z torby, aby wyrównała się jego temperatura z temperaturą otoczenia;

- parowanie - co jakiś czas trzeba kontrolować stan soczewek teleskopu i aparatu, by nie dopuścić do osadzania się na nich pary wodnej;

 

Teleskop Hubble'a, M 51

 - ruch - po rozpoczęciu naświetlania nie wolno gwałtownie poruszać się wokół teleskopu. Nawet drobne drgania ziemi pod wpływem kroków mogą wprawić w znacznie większe drgania zestaw aparatu z teleskopem i zepsuć zdjęcie;

- wężyk spustowy - jego posiadanie to wręcz konieczność. Umożliwia on otwarcie migawki bez niebezpieczeństwa np. przypadkowego potrącenia dłonią body aparatu;

- lustro - blokada lustra samopowrotnego pozwala na wyeliminowanie drgań aparatu przy pracy migawki, co ma wielkie znacznie podczas stosowania długich czasów ekspozycji;

 - zakrywanie obiektywu - jeśli z jakichś względów nie można zastosować blokady lustra samopowrotnego tuż przed otwarciem migawki, należy zakryć obiektyw, by odsłonić go parę sekund po zwolnieniu spustu, gdy drgania już znikną;

 - tryb RAW - jeśli tylko taka możliwość istnieje, cyfrową fotografię astronomiczną powinno zapisywać się wyłącznie w trybie RAW;

 

Teleskop Hubble'a, Mars

 - EXIF - niezwykle wartościowe dla powiększania doświadczenia w fotografii astronomicznej są dane, zapisywane w EXIF. Ich późniejsza analiza pomaga wprowadzać modyfikacje przy kolejnych sesjach astro fotograficznych;

- prąd - jeden z problemów nowoczesnej fotografii cyfrowej to zasilanie. W dobie aparatów mechanicznych tego typu trudność nie istniała, co najwyżej w niższych temperaturach, podczas długich naświetlań, mógł zamarznąć smar w mechanizmie migawki. W dzisiejszych czasach, gdy stosujemy długie okresy ekspozycji, elektronika aparatu jest cały czas włączona. Należy o tym pamiętać, i nie wybierać się fotografować w zimną noc bez zapasowych baterii;

- ubiór - zabezpieczenie własnego ciała jest równie ważne, co zabezpieczenie sprzętu. W zimne noce trzeba zadbać o odpowiednie ubranie. Głowa, ręce i stopy najszybciej wytracają energię cieplną. Duże wychłodzenie palców dłoni może uniemożliwić poprawną obsługę sprzętu, a więc i zepsuć efekt końcowy w postaci fotografii. Podczas długich sesji fotograficznych warto mieć przy sobie termos i porcję skondensowanych węglowodanów (np. w postaci czekolady);

Punktowość obiektów astronomicznych
Na koniec pamiętajmy o tym, że obrazy gwiazd nigdy nie będą punktowe. Wynika z tego, że idealna, zakładana przez początkującego fotografa jakość, do której dąży, jest niemożliwa do uzyskania. Dzieje się tak ze względu na dyfrakcję, a także z powodu zakłóceń atmosferycznych, rejestrowanych przez matrycę w ciągu wielogodzinnego naświetlania.

 

Teleskop Hubble'a, Narodziny gwiazdy

 

 

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

Fotografia astronomiczna - poradnik: część II