Głębia ostrości - jak ją kontrolować?

15 maja 2019, 15:07 Głębia ostrości - jak ją kontrolować?

Każdy obiektyw (za wyjątkiem tzw konstrukcji typu fix-focused, w których ostrość ustawiana jest na stałe w jeden konkretny punkt) pozwala na regulowanie odległości ostrzenia, czyli tej, w której umieszczone od aparatu przedmioty będą na zdjęciach widoczne jako wyraźne. W teorii wszystko, co znajdzie się przed tą płaszczyzną i za nią jest nieostre. W praktyce jednak instrumenty rejestrujące obraz – zarówno oko ludzkie, jak i matryca aparatu – dysponują ograniczoną zdolnością rozróżniania szczegółów, przez co pewien obszar przed jak i za ustawioną odległością ostrzenia wydawać się będzie ostry. Zakres ten nosi nazwę głębi ostrości.



Głębia ostrości jest jednym z najważniejszych zagadnień, jakie każdy fotograf powinien opanować. 

W zależności od sytuacji możemy potrzebować zarówno głębokiej, jak i płytkiej głębi ostrości, a także rozciągającej się na ściśle określony obszar. Np. w fotografii portretowej często istnieje potrzeba ograniczenia głębi ostrości wyłącznie do fotografowanej osoby, tak aby wyraźnie odcinała się ona od rozmytego tła, a zdjęcia krajobrazowe z reguły mają ostre wszystkie plany – od najbliższego kamienia, aż po ciągnące się na horyzoncie góry. Warto przy okazji zauważyć, że człowiek najbardziej reaguje na kontrasty. Jeżeli więc zależy nam na ostrym i wyraźnym ukazaniu jakiegoś konkretnego motywu, to prawie zawsze najlepiej będzie to zrobić na rozmytym tle, ponieważ zestawienie elementów ostrych i nieostrych sprawi, że te pierwsze będą wydawały się oglądającemu jeszcze bardziej pełne detali.

 

Głębia ostrości

W fotografii krajobrazowej prawie zawsze zależeć nam będzie na uzyskaniu głębi ostrości obejmującej absolutnie cały kadr. Nie zawsze będzie to proste i wówczas konieczna może okazać się stylizacja zdjęcia w taki sposób, aby usprawiedliwiało to większą lub mniejszą miękkość kadru. (Fot. MorgueFile)
1/20 s, f/11, 100 ISO

 

Głębia ostrości obrazu zależy od wielu czynników, z których najistotniejsze są: wartość przysłony i długość ogniskowej obiektywu oraz dystans pomiędzy fotografem, a fotografowanym obiektem, czyli odległość fotografowania. Przymykanie przysłony powoduje stopniowe zwiększanie głębi ostrości, natomiast jej otwieranie – zmniejszanie. Z kolei zwiększenie ogniskowej obiektywu powoduje zmniejszenie głębi ostrości zdjęcia: obiektyw o ogniskowej 200 mm będzie dawał obraz o płytszej głębi ostrości, niż obiektyw o ogniskowej 50 lub 100 mm przy tej samej przysłonie. Przeciwną naturę ma z kolei zależność głębi ostrości zdjęcia od odległości fotografowania – wraz z oddalaniem aparatu od fotografowanego motywu głębia ostrości zdjęcia maleje. Co ciekawe, jest to zależność dokładnie odwrotnie proporcjonalna od tej związanej z długością ogniskowej. Oznacza to, że jeżeli jednocześnie zmienimy odległość fotografowania i ogniskową obiektywu tak, że fotografowany motyw będzie miał na zdjęciu tę samą wielkość co przed zmianami, to głębia ostrości pozostanie niezmieniona.

Wielu bardziej doświadczonych fotografów i to zarówno amatorów, jak i profesjonalistów twierdzi, że dla głębi ostrości ważna jest także wielkość matrycy i że aparaty o mniejszej matrycy odznaczają się większą głębią ostrości. Nie jest to do końca prawdą, ale rzeczywiście istnieje tutaj pewna prawidłowość: mianowicie wszystkiemu "winne" jest zjawisko pozornego wydłużenia ogniskowej w aparatach o matrycy mniejszej niż 36×24 mm (zwanej też pełnoklatkową lub małoobrazkową), która najczęściej traktowana jest jako punkt odniesienia we wszelkich porównaniach. Mniejszy element światłoczuły rejestruje obraz o mniejszym kącie widzenia. Z tego powodu, aby aparatem z matrycą APS-C, Cztery Trzecie bądź mniejszą uchwycić scenę, którą w przypadku aparatu małoobrazkowego da się uwiecznić np. obiektywem o ogniskowej 50 mm z odległości 5 metrów, konieczne jest zwiększenie odległości (cofnięcie się) lub zmiana obiektywu na model, który po uwzględnieniu tzw. współczynnika przelicznika ogniskowej (ang. crop factor) będzie odznaczał się efektywną ogniskową na poziomie 50 mm. Obiektyw taki dla aparatu z matrycą APS-C będzie odznaczał się ogniskową około 30 mm, w aparacie formatu Cztery Trzecie będzie to 25 mm, a w aparacie kompaktowym może być to nawet mniej niż 10 mm. W obu przypadkach, jak już wiemy z poprzednich akapitów, owocuje to zwiększeniem głębi ostrości.

 

Głębia ostrości

Bardzo często nieostrość tła podkreśla i wzmacnia wrażenie ostrości pierwszego planu. Kontrasty tego typu to w fotografii bardzo ważny element i należy umieć nad nim panować, m.in. przez dobór odpowiedniej wartości przysłony dla danego zdjęcia. (Fot. MorgueFile)
1,3 s, f/5.6, 800 ISO

 

Samodzielne obliczanie głębi ostrości dla danej wartości przysłony i długości ogniskowej jest zajęciem żmudnym lub wymagającym obiektywu o odpowiedniej podziałce naniesionej na korpus. Znacznie łatwiej jest ustalać ją metodą "na oko" (dłuższe używanie danego modelu obiektywu sprawia, że zaczniemy się orientować w jego możliwościach odnośnie głębi ostrości), użyć mechanizmu podglądu głębi ostrości dostępnego w większości lustrzanek i aparatów bezlusterkowych lub skorzystać z pomocy jednej z wielu aplikacji-kalkulatorów dostępnych dla komputerów osobistych, smartfonów, a nawet telefonów komórkowych.

Dlaczego powinieneś wiedzieć, jak działa aparat fotograficzny?

 
Sztuka jest dziełem człowieka, nie narzędzi – one są jedynie nieożywionymi obiektami, które ktoś musi wprawić w ruch. Konstrukcja nowoczesnych aparatów pozwala zdać się całkowicie na układ automatyki, który ustawi za Ciebie czas naświetlania, przysłonę, autofokus ustawi za Ciebie ostrość. Niezależnie od zaawansowania technologicznych ulepszeń, wciąż trzeba jednak dokonać pewnych wyborów przed wykonaniem zdjęcia. Możesz zrobić to samodzielnie lub zdać się na to, co zdaniem producenta prowadzi co uzyskania najlepszego rezultatu - na przeciętym zdjęciu.
 
Ale przeciętny efekt nie jest zawsze tym, co chcesz uzyskać. Masz swobodę interpretacji tego co widzisz. Wolisz zamrozić ruch pędzącego samochodu, czy pozwolić mu przemknąć w rozmyciu? Chciałbyś pokazać wyraźnie cały las, czy wyizolować z niego pojedynczy listek? Tylko Ty możesz podjąć takie decyzje.
 
Dołącz teraz do Uczestników kursu fotograficznego online: Aparat fotograficzny w praktyce, czyli jak wykorzystywać w pełni możliwości sprzętu. 
 

 

Autor: Redakcja SwiatObrazu.pl






Oceny artykułu: 71% 29% ocen: 7

Sprawdź inne artykuły z kategorii: Poradniki



Komentarze Użytkowników

Niezalogowanych Użytkowników prosimy o zalogowanie się przed dodaniem komentarza.


Domyślny avatar (...)"zwiększenie ogniskowej obiektywu powoduje zmniejszenie głębi ostrości"(...)
"Przeciwną naturę ma z kolei zależność głębi ostrości zdjęcia od odległości fotografowania – wraz z oddalaniem aparatu od fotografowanego motywu głębia ostrości zdjęcia maleje."(...)

Przepraszam ale czegoś tutaj nie rozumiem. Skoro wzrost odległości od obiektu zmniejsza głębie ostrości to jak jest to odwrotnie proporcjonalne ("dwukrotnie") do zwiększania ogniskowej, przy której również głębia ostrości.. maleje?

Byłbym wdzięczny za krótkie wytłumaczenie albo poprawkę artykułu..
Pozdrawiam 2019.05.16 09:26, Mehos # 

avatar P61J Im mniejsza matryca, tym większa głębia ostrości. 2019.05.16 19:45, P61J # 

Domyślny avatar "– wraz z oddalaniem aparatu od fotografowanego motywu głębia ostrości zdjęcia maleje."(...)
Coś tu jest nie tak. Warto wyjaśnić co dokładnie autor miał na myśli 2019.05.17 14:40, JCz # 

Domyślny avatar Na wstępie chciałbym zaznaczyć, że skomplikowane obliczenia, o których pisze autor rozważań o głębi ostrości, obecnie nie sprawiają żadnej trudności, gdyż każdy posiadacz smartphona, może bez najmniejszych problemów pobrać sobie z netu jeden z wielu programów obliczających i głębię ostroci i tzw.DOF. Ja używam Hyper Focal.
Dla uproszczenia moich wyjaśnień załóżmy, że mamy nie jeden obiektyw zmiennoogniskowy, a trzy 28 mm, 50mm i 85mm.
Rozpatrując tematykę głębi ostrości nie można łączyć odmiennych sytuacji w sposób zaprezentowany w wypowiedzi Mehos (2019.05.16 09:26):
„zwiększenie ogniskowej obiektywu powoduje zmniejszenie głębi ostrości"(...)
"Przeciwną naturę ma z kolei zależność głębi ostrości zdjęcia od odległości fotografowania – wraz z oddalaniem aparatu od fotografowanego motywu głębia ostrości zdjęcia maleje."
Każdy z wymienionych wyżej obiektywów przy tej samej przysłonie i tej samej odległości, będzie miał odmienną głębię ostrości. Obliczenia dokonane za pomocą Hyper Focal dla aparatu Pentax K-1 (pełna klatka) i przysłony f=4 oraz odległości 2m, wskazują następujące dane:
28 mm - Głębia ostrości = 1,265m. Zaczyna się od 1,55 i kończy na 2,816m;
50mm - Głębia ostrości = 0,362m. Zaczyna się od 1,835 i kończy na 2,197m;
85mm - Głębia ostrości = 0,122m. Zaczyna się od 1,941 i kończy na 2,063m.

By wykazać, jaka jest rzeczywistość dla wątpliwości podniesionej w zdaniu drugim, zwiększamy odległość do 4m
28 mm - Głębia ostrości = 7,076m. Zaczyna się od 2,526 i kończy na 9,602m;
50mm - Głębia ostrości = 1,505m. Zaczyna się od 3,384 i kończy na 4,89m;
85mm - Głębia ostrości = 0,501m. Zaczyna się od 3,765 i kończy na 4,266m.

Z powyższego wynika, iż użycie z pełnoklatkowcem, stałoogniskowego obiektywu Kiron 28mm/2 z przysłoną ustawioną na f=4, pozwala na swobodne filmowanie w zakresie od 2,526 do 9,602m – to niemało.

By sprawdzić jak ten sam obiektyw oraz pozostałe wymienione powyżej sprawdzą się z body Pentax K-3 (mnożnik 1,5) zmieniamy w programie K-1 na K-3 i otrzymujemy:
28 mm - Głębia ostrości = 3,67m. Zaczyna się od 2,896 i kończy na 6,463m;
50mm - Głębia ostrości = 0,964m. Zaczyna się od 3,575 i kończy na 4,539m;
85mm - Głębia ostrości = 0,327m. Zaczyna się od 3,843 i kończy na 4,17m.

Jeżeli skrócimy odległość dla K-3 do 2m, przy pozostałych parametrach stałych, uzyskamy:

28 mm - Głębia ostrości = 1,682m. Zaczyna się od 1,682 i kończy na 2,467m;
50mm - Głębia ostrości = 0,235m. Zaczyna się od 1,889 i kończy na 2,125m;
85mm - Głębia ostrości = 0,08m. Zaczyna się od 1,961 i kończy na 2,041m. Głębia ostrości ma tylko 8 cm!!!

Mój SMC Takumar 85/1.8 ma możliwość ustawienia przysłony na f=1.8. Otrzymujemy wtedy dla 2m:
85mm - Głębia ostrości = 0,036m. Zaczyna się od 1,982 i kończy na 2,018m. Głębia ostrości ma tylko 3,6 cm!!!
Takie ustawienie jest doskonałym dla uzyskania pięknego rozmycia tła, ale i nieostrego drugiego oka modelki ;)

SMC Pentax 50/1.2
50mm - Głębia ostrości = 0,074m. Zaczyna się od 1,964 i kończy na 2,038m; Zatem, przy głębi ostrości 7,4 mm, statywie i spokojnej modelce, uzyskane rozmycie tła w pełni zrekompensuje niedogodności pojawiające się przy tak precyzyjnym ustawianiu ostrości. Oczywiście jest ono możliwe w trybie „LiveWiev” i cropie ustawionym na oczy modelki.
Myślę, że również wyjaśniona została wątpliwość zgłoszona przez JCz (2019.05.17 14:40):[ "– wraz z oddalaniem aparatu od fotografowanego motywu głębia ostrości zdjęcia maleje."(...) Coś tu jest nie tak. Warto wyjaśnić co dokładnie autor miał na myśli] . Słusznie – nie tak! Przy wzroście odległości, dla danego obiektywu, głębia ostrości zwiększa się. Jeżeli ktoś nadal ma wątpliwości, odsyłam do wskazanego programiku w celu wykonania własnych obliczeń.
Pozostaje jeszcze kwestia zgłoszona #P61J (2019.05.16 19:45): „ Im mniejsza matryca, tym większa głębia ostrości” . Tu mamy zdecydowany błąd. Jak bowiem wykazałem powyżej, zmniejszenie matrycy dla tego samego obiektywu, w każdym przypadku powoduje zwiększenie głębi ostrości.
Pozdrawiam,
M. 2019.05.24 23:24, MBS1 # 


Komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu i w żaden sposób nie odzwierciedlają poglądów prezentowanych przez właścicieli i administratorów SwiatObrazu.pl. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.



Najnowsze fotografie

Niech żyje wolność. Zamek Książ z innej perspektywy Rapperswil Rodzina w oknie.jpg Rapperswil Fastnacht.jpg Radość Rapperswil Fastnaht.jpg Rapperswil Fastnacht Diablica swiat obrazu.jpg ....