Malowanie światłem. Praktyczne techniki wykonywania zdjęć latarkami LED

Sprzęt potrzebny do malowania światłem

Łatwość tworzenia i rejestrowania obrazów świetlnych zdecydowanie przyczyniła się do zwiększenia popularności tej formy twórczości. Dawniej, chcąc wyjść w plener, trzeba było taszczyć ciężkie lampy i zasilające je akumulatory. Obecnie lekkie latarki LED są dostępne w różnych rozmiarach i można je nabyć niemal wszędzie. W połączeniu z aparatem fotograficznym tworzą zestaw wystarczający do tworzenia prostych, spontanicznych malowideł świetlnych. Popularyzację tej metody kreowania obrazów ułatwiły też prostota i niskie koszty fotografowania w technologii cyfrowej.
 

Oto mój podstawowy sprzęt: zasilane bateryjnie kolorowe lampki choinkowe, lampa warsztatowa z diodami LED pokrytymi różnokolorowymi foliami i świecąca w różnych kolorach mocna latarka LED

Urzeczywistnianie własnych wizji malarskich wymaga oczywiście pewnych umiejętności i doświadczenia, zwłaszcza na początku. Wprawdzie aparaty cyfrowe umożliwiają natychmiastowe sprawdzanie uzyskanych rezultatów, co znacznie przyspiesza proces uczenia się, ale mimo to do tworzenia obrazów malowanych światłem trzeba się odpowiednio przygotować. Poszczególne elementy całego procesu omówię w kolejnych podrozdziałach. 

Aparat

Im bardziej złożony ma być obraz, tym dłuższy czas naświetlania będzie Ci potrzebny, a zatem wskazany byłby aparat, w którym jak najwięcej parametrów można ustawić ręcznie. Cyfrowe lustrzanki i średnio zaawansowane kompakty przeważnie umożliwiają ręczne ustawianie przysłony, czasu otwarcia migawki oraz ISO. Istotny będzie również dobór właściwego obiektywu. Do większych "malowideł" będziesz musiał użyć obiektywu o szerszym kącie widzenia. Obiektywów o standardowych ogniskowych (do 100 mm) możesz używać do uchwycenia szczegółów, ale dłuższe obiektywy mają zbyt wąski kąt widzenia, aby mogły być tutaj przydatne.

Źródło światła

Do malowania światłem możesz używać wszystkiego, co świeci — pochodni, świec, latarki, świateł chemicznych, zapalniczki — ale, jak już wspomniałem, latarki LED są najlepsze. Najłatwiej kupić je w sklepach internetowych. Jeśli wpiszesz w wyszukiwarce "latarka LED", "oświetlenie LED" lub "lampki LED", z pewnością znajdziesz wiele miejsc, gdzie będziesz mógł kupić taką latarkę taniej niż w zwykłym sklepie. Kilka przydatnych adresów znajdziesz również na końcu rozdziału. Prawdę mówiąc, latarki i lampki z diodami LED można znaleźć wszędzie, nawet w sklepach typu "wszystko po 4 zł".

Obraz malowany światłem; La Gomera (Wyspy Kanaryjskie); f/22, 3 sekundy, ISO 100
 

Statyw

Statyw nie musi być drogi, ale powinien być na tyle stabilny, aby zapobiec drganiom aparatu podczas długiej ekspozycji. Wprawdzie zawsze możesz położyć aparat na ziemi, oprzeć o balustradę lub osadzić na plecaku, ale najwygodniejszy jest statyw.

[kn_advert]

Inne akcesoria

Jeśli światło białe wydaje Ci się zbyt nudne, możesz do swych obrazów wprowadzić kolor. Najłatwiej zrobisz to za pomocą folii barwnych. Folie takie są dostępne w sklepach dla hobbystów, ale w sklepach specjalistycznych ze sprzętem filmowym i fotograficznym można nabyć wzorniki zawierające nawet do 300 próbek. Są to kilkucentymetrowe paski i doskonale nadają się do zabarwiania światła niewielkich latarek. Możesz ich używać wielokrotnie, mocując za pomocą taśmy klejącej. Jeśli zamierzasz fotografować w plenerze, upewnij się, że zabrałeś zapasowe baterie do latarek i aparatu. Nie zawsze da się przewidzieć, jak długo potrwa sesja zdjęciowa, a przymusowe jej skracanie z powodu wyczerpanych baterii może być naprawdę frustrujące. Jeśli lubisz majsterkować, możesz skonstruować bardziej rozbudowane źródło światła, na przykład z lampkami migającymi. I znów możesz skorzystać z internetu, gdzie z pewnością znajdziesz wiele interesujących pomysłów ze schematami połączeń i kupisz niezbędne komponenty.

Malowidła odręczne; oba naświetlane przez 2 sekundy przy f/22 i ISO 100

Techniki malowania światłem

Planowanie ujęcia

Mamy już zgromadzony niezbędny sprzęt. I co dalej? Planowanie jest bardzo ważnym etapem tworzenia obrazów malowanych światłem. Trzeba też znaleźć kogoś do pomocy, bo w pojedynkę będzie trudno osiągnąć dobry rezultat. Praca zespołowa i umiejętność szybkiego komunikowania się mają zasadnicze znaczenie w tego typu przedsięwzięciach.

Co namalować?

Zacznij od czegoś małego. Nie oczekuj, że już pierwsze próby będą udane. Będziesz musiał trochę poćwiczyć, zanim nauczysz się w pełni wykorzystywać naturalne środowisko jako tło dla swoich kompozycji świetlnych. Moja grupa spotyka się regularnie na sesjach zdjęciowych i najczęściej, żeby uniknąć rozczarowań, rozmyślnie ograniczamy się do malowania prostych form z zastosowaniem niewielkiej liczby kolorów.

Kiedy malować?

Najlepszą porą na malowanie światłem jest czas między zmierzchem a świtem. Zbyt dużo światła rozproszonego w połączeniu z długim czasem ekspozycji prowadzi do prześwietlenia obrazu i osłabia efekt smug świetlnych. Doskonałym tłem dla tego typu efektów jest ciemne, niemal granatowe niebo późnym wieczorem lub wczesnym świtem.

Gdzie malować?

Malowanie światłem można uprawiać wszędzie, ale niektóre scenerie bardziej się do tego nadają, a inne mniej. Najważniejsze jest jednak, aby fotograf "widział" swój obraz — aby potrafił połączyć swój pomysł z istniejącą scenerią i zastanym światłem. Sztuczne źródła światła (na przykład lampy uliczne) mogą być tak samo użyteczne jak naturalne światło księżyca.

Ilu ludzi trzeba zatrudnić?

Poza fotografem (który musi operować aparatem) potrzebny będzie jeszcze przynajmniej jeden "rysownik", który, używając latarki lub innego źródła światła, będzie "rysował" w powietrzu ustalone wcześniej kształty, teksty lub znaki. Musi to robić w czasie, kiedy migawka aparatu jest otwarta. Teoretycznie można wyzwalać migawkę zdalnie i wtedy fotograf mógłby brać udział w malowaniu, ale doświadczenie uczy, że wszystko przebiega efektywniej, gdy jedna osoba pozostaje przy aparacie i koncentruje się na samym fotografowaniu — ustawia kadr, czas naświetlania, ostrość itd. Z drugiej strony, musisz się liczyć z tym, że im więcej osób zaangażujesz, tym więcej pomysłów na zdjęcie będziesz musiał wysłuchać i przedyskutować. Krótko mówiąc, jeśli chcesz zrobić dobre zdjęcie, musisz mieć naprawdę zgrany zespół.

Sesja malowania światłem sfilmowana kamerą wideo z obiektywem typu rybie oko o ogniskowej 10 mm

Ustawienia aparatu

W tym podrozdziale zajmiemy się ustawieniami, które w procesie tworzenia obrazów malowanych światłem odgrywają istotną rolę. W miarę nabywania doświadczenia sam będziesz w stanie dobierać optymalne wartości poszczególnych parametrów.

• Tryb priorytetu migawki (oznaczany zwykle jako S, Sp lub Tv) jest chyba najlepszy, ponieważ pozwala na dobranie takiego czasu otwarcia migawki, przy którym wykonanie zaplanowanych czynności będzie możliwe. Przysłona jest wtedy ustawiana automatycznie przez aparat.
• Wartość ISO wybieraj najmniejszą z możliwych, aby zminimalizować poziom szumu.
• Ustawiaj matrycowy (wielopunktowy) tryb pomiaru światła. Uzyskasz wtedy w miarę poprawną ekspozycję tła.
• W warunkach słabego oświetlenia automatyczny balans bieli rzadko daje pożądany rezultat. Jeśli światło zastane ma zabarwienie pomarańczowe (większość lamp ulicznych emituje właśnie takie światło) i chcesz, by zdjęcie wyglądało autentycznie, wybierz ustawienie Światło dzienne (Daylight). Podanie jednej uniwersalnej reguły jest niemożliwe, ponieważ w scenach nocnych zazwyczaj występują światła o różnych temperaturach barwowych. W takich sytuacjach przydaje się możliwość zapisu zdjęć w formacie RAW, który pozwala na skorygowanie balansu bieli podczas obróbki w komputerze.
• Wyłącz wszelkie systemy redukcji szumu, jakie oferuje aparat. Przyspieszają one rozładowanie baterii, a szum można skuteczniej usunąć podczas obróbki komputerowej.
•  Wyłącz lampę błyskową. Lampa może być potrzebna jedynie wtedy, gdy będziesz chciał wkomponować w zdjęcie element (na przykład tekst lub logo) wymagający dodatkowego oświetlenia.
• Jeżeli aparat ma wbudowaną funkcję automatycznego korygowania aberracji chromatycznej, wyłącz ją. Funkcja ta może zinterpretować namalowane smugi światła jako błąd i spróbuje je "skorygować", tworząc w rezultacie dodatkowe, niepożądane rozmycie obrazu.

Przed rozpoczęciem pomiarów i ustawiania parametrów ekspozycji koniecznie wyłącz wszystkie źródła światła, które będą używane do malowania. Jeśli tego nie zrobisz, najprawdopodobniej ustawisz zbyt krótki czas otwarcia migawki. Dobrze byłoby też wcześniej poćwiczyć korzystanie z przycisków i menu aparatu w ciemnościach. 

W nocy!

Wiesz już, jak ustawić aparat, i umiesz posługiwać się nim w ciemnościach? Więc zaczynajmy!

Prawdopodobnie od razu natkniesz się na problem z ustawieniem ostrości — w ciemnościach aparaty radzą sobie z tym kiepsko albo wcale. Przy średnich lub małych otworach przysłony ustawienie ostrości nie musi być precyzyjne, ale przy szerzej otwartej przysłonie może to być poważny problem. Podczas nocnej sesji zdjęciowej wartość przysłony często się zmienia (bo na przykład księżyc schował się za chmurę) i spowodowana tym zmiana ostrości może popsuć ostateczny rezultat.

Aby rozwiązać ten problem i ustawić ostrość prawidłowo, użyj jednej z latarek i z odpowiedniej odległości poświeć nią w kierunku aparatu, gdy ten próbuje zogniskować obiektyw na jakimś obiekcie. Możesz również wykorzystać błysk flesza wspomagający ustawianie ostrości. Oczywiście możesz też ustawić ostrość ręcznie, co wcale nie jest złym rozwiązaniem, bo nawet najbardziej wyrafinowana elektronika wbudowana w aparat nie zadziała tak pewnie jak Twoje oko, zwłaszcza w ciemnościach.

Im bardziej złożony obraz zaplanujesz, tym trudniejsze będzie śledzenie jego realizacji. W takiej sytuacji pomocne może być rozmieszczenie w fotografowanej scenie znaków orientacyjnych, które na zdjęciu będą niewidoczne lub da się je łatwo wyretuszować. Czasami wystarczy umieścić w strategicznych punktach pudełka po zapałkach lub kamyki.

Ognisko obozowe z rysunkiem świetlnym; f/4,5, 20 sekund, ISO 500

Jeśli smugi światła na zdjęciu są zbyt jasne lub zbyt ciemne, należy zmienić prędkość ruchu latarki. Wolniejszy ruch tworzy jaśniejszą smugę i na odwrót. Mniejsza jasność może wynikać również z tego, że latarka nie jest skierowana prosto w obiektyw. Właściwe operowanie latarką też wymaga praktyki. Z moich doświadczeń wynika również, że warto zastosować kompensację ekspozycji o wartości z przedziału od +1/3 do +1 EV. Uzyskuje się wtedy lepszą ekspozycję obiektów, na które pada światło latarki. Częstym problemem jest rysowanie liter bądź cyfr w niewłaściwym kierunku i dopiero przy oglądaniu zdjęć okazuje się, że znaki te są odwrócone. Czasami można to naprawić przez wykonanie odbicia lustrzanego całego zdjęcia, ale jeśli nie pozwalają na to inne elementy obrazu, trzeba ujęcie powtórzyć. Aby na zdjęciu tekst wyglądał prawidłowo, osoba poruszająca latarką powinna stać tyłem do aparatu i pisać nad głową — oczywiście latarka powinna być skierowana w stronę aparatu.

Podczas długich sesji zdarza się, że ekipa traci motywację do dalszej pracy. Warto wtedy zrobić przerwę na posiłek, pozwolić każdemu obejrzeć zrobione już zdjęcia i zachęcić do dyskusji nad dalszym tokiem pracy. Są to najprostsze środki, ale często okazują się skuteczne.

Na koniec pozostaje mi jedynie życzyć Ci powodzenia, dużo zabawy i wielu udanych obrazów malowanych światłem!

Fragment ksiązki "Szalona strona fotografii. Niekonwencjonalne i twórcze techniki dla odważnych fotografów " wydanej przez wydawnictwo Helion, którą SwiatObrazu.pl objął partonatem medialnym.