Montuj filmy z Dellem, cz. 4 - Podstawy montażu

Mamy już pomysł na nasz film, nagrany materiał i wstępnie przygotowany projekt teledysku. Nadszedł czas na wybór odpowiednich ujęć i poukładanie ich we właściwej kolejności tak, aby powstał z nich nasz teledysk. W tym celu przedstawimy Wam techniczne aspekty podstaw montażu (dotyczą one jak zwykle programu Adobe Premiere Elements 15, ale na tym poziomie zaawansowania praca wygląd niemal identyczne dla wszystkich programów z wielościeżkową osią czasu) oraz opowiemy nieco na temat zasad udanego montażu.

Przeciągnij i upuść – nic prostszego

Na czym polega montaż? Tak naprawdę na tym samym, na czym polegał od zawsze: chodzi o przycięcie ujęć do pożądanej długości i połączenie ich w wybranej kolejności, czego efektem będzie film. Wszystkie pozostałe zabiegi edycyjne i efekty wizualne stanowią uzupełnienie podstawy, jaką jest cięcie nagrań na kawałeczki i klejenie wybranych kawałeczków ze sobą. W programach komputerowych do montażu nieliniowego (a więc takich, z jakich najczęściej korzystają ambitni amatorzy filmowania) czynność ta jest tak bardzo uproszczona, że dawne metody mogłyby się nam przy tym wydawać męczarnią.
 

W naszym projekcie głównym źródłem dźwięku jest podkład muzyczny znajdujący się na warstwie muzyka. Obiekty wideo również posiadają swoje ścieżki dźwiękowe, ale te w trakcie montażu będziemy usuwać dla zachowania lepszej czytelności całego projektu. Od tej reguły jest jednak pewien wyjątek: klipy tworzące wprowadzenie (znajdujące się w obszarze pomiędzy pierwszym i drugim markerem uderzenia) zachowują swoją ścieżkę dźwiękową, która w miarę trwania filmu będzie stopniowo wygaszana i zastępowana muzyką.

Montaż w nowoczesnym programie przypomina bowiem budowanie muru z klocków Lego. Obiekt z panelu Zasoby projektu przeciągnięty na oś czasu zostaje klipem – fragmentem  projektu składającym się ze ścieżki wideo, audio lub obu jednocześnie połączonych ze sobą w jedną całość. Klip można skracać, dzielić na mniejsze, pozbawiać warstwy dźwiękowej lub obrazowej (w przypadku klipów audiowizualnych) i poddawać edycji. Przede wszystkim jednak można go przemieszczać w obrębie całego projektu zarówno w czasie, jak i pomiędzy ścieżkami.

Same ścieżki zachowują się podobnie jak warstwy w projekcie Photoshopa: w przypadku nałożenia na siebie kilku ścieżek wideo obrazem widocznym na ekranie będzie ten ze ścieżki znajdującej się najwyżej (chyba że skorzystamy z funkcji masek – temu zagadnieniu poświęcony zostanie jeden z przyszłych odcinków), natomiast ścieżki audio będą odtwarzane jednocześnie. Nasz projekt zawiera dość proste założenia: ścieżkę dźwiękową stanowi muzyka, której tylko w początkowej fazie towarzyszą coraz bardziej słabnące odgłosy kroków z pierwszego ujęcia. Obrazy następują jeden po drugim bez żadnych złożonych efektów specjalnych (za wyjątkiem przejść pomiędzy ujęciami, które omówimy sobie już za tydzień), a na wszystkim w kilku miejscach pojawią się plansze testowe. Dlatego też cały nasz projekt będziemy mogli ograniczyć do dwóch głównych ścieżek wideo (nawet prosty materiał filmowy montuje się najłatwiej układając go naprzemiennie na dwóch sąsiadujących ze sobą ścieżkach), dwóch ścieżek audio (jednej zawierającej muzykę oraz jednej na oryginalną ścieżkę dźwiękową z początkowych 30 sekund nagrania) oraz jednej dodatkowej ścieżki wideo przeznaczonej na plansze z napisami.

Skracanie i dzielenie ujęć

Doświadczony filmowiec nigdy nie włącza kamery w momencie rozpoczęcia interesującej go sceny, ani nie zatrzymuje nagrywania zaraz po jej zakończeniu. Jest to główny powód, dla którego nawet najlepiej przygotowane nagrania trzeba przycinać – główny, choć nie jedyny. Niezależnie od przyczyn każdy montujący film na pewno spotka się z koniecznością skracania ujęć przed i w trakcie ich układania na linii czasu. W programie Premiere Elements 15 można to zrobić na dwa sposoby.
 

Monitor klipów to narzędzie pełniące funkcję tzw. trymera. Służy do szybkiej analizy treści obiektu multimedialnego (najczęściej nagrania wideo) i przycięcia go na wymaganą długość. Pozwala też szybko sprawdzić właściwości i parametry techniczne obiektu.

Pierwszym jest użycie Monitora klipów. Narzędzie to otwiera się poprzez kliknięcie obiektu w panelu Zasoby projektu lub klipu na osi czasu. Następnie w nowootwartym oknie z generowanym na bieżąco podglądem i panelem sterującym ustala się przesuwając tzw. markery wejścia i wyjścia, czyli znaczniki początku i końca klipu mające postać małych trapezów na skali czasowej pomiędzy którymi rozciąga się barwny pasek – ten ostatni wyznacza zakres materiału po przycięciu. Różnica pomiędzy zmodyfikowaniem obiektu w Zasobach oraz klipu na osi polega na tym, że skracając klip na osi czasu wpływa się w ten sposób tylko na niego samego, natomiast zmieniając długość obiektu w panelu z zasobami projektu ustala się nową długość dla wszystkich kolejnych klipów, jakie z tego obiektu następnie wygenerujemy. Przynajmniej do czasu kolejnej zmiany.

O ile metoda skracania z wykorzystaniem Monitora klipów najlepiej sprawdza się przy ich wstępnej obróbce, o tyle do precyzyjnego przycinania materiału już wstępnie umieszczonego na osi czasu najlepiej posłużyć się samym paskiem symbolizującym klip. Taki pasek, jak dobrze wiemy, można przesuwać, ale można też go skracać i wydłużać klikając i przeciągając myszką lewą lub prawą krawędź. Przy czym uwaga: Adobe Premiere Pro nie pozwala wydłużyć klipu bardziej, niż wynosi jego długość pierwotna. Do tego potrzebna jest już zmiana prędkości odtwarzania takiego materiału – temat ten poruszymy w jednym z kolejnych odcinków.
 

Do przygotowania intra teledysku, w którym ujęcia chodnika przesuwającego się pod stopami operatora w rytm jego kroków mają naprzemiennie pojawiać się i zanikać w rytm muzyki, wykorzystane zostało pojedyncze ujęcie. Po przeniesieniu na oś czasu zostało ono pocięte na sześć fragmentów, których momenty początku i końca ustawiono w odpowiednich miejscach – jest to znacznie szybsza metoda niż osobne układanie sześciu różnych klipów z jednego obiektu i w dodatku wiąże się z mniejszym ryzykiem powstania powtórzeń.

Oprócz tego w wielu przypadkach zachodzi konieczność podziału jednego ujęcia na dwa lub więcej klipów. Służy do tego piktogram nożyczek znajdujący się na osi czasu w miejscu, w którym aktualnie ustawiony jest kursor. Kliknięcie tej ikony powoduje podzielenie aktualnie wybranych klipów (to ważne, szczególnie jeśli w danym miejscu projektu znajduje się więcej niż jeden obiekt!) wzdłuż linii kursora. W naszym przykładowym projekcie taka sytuacja pojawiła się już na samym początku: chcąc uzyskać wprowadzenie (intro), na którym ujęcie przedstawiające ścieżkę prowadzącą do Ogrodu Japońskiego wraz z odgłosem kroków na żwirze pojawia się i wygasza cyklicznie, zdecydowaliśmy się wykorzystać sześć fragmentów jednego ujęcia. W tym celu podzieliliśmy obiekt powstały z pliku 00000.MTS, dopasowując linie cięć do rytmu muzyki, a powstałe w ten sposób klipy ułożyliśmy w około 1-sekundowych odstępach, robiąc tym samym grunt pod przyszłe wygaszenia o charakterze efektowym.

Montaż wielościeżkowy w praktyce

Na przestrzeni lat i rozwoju technik filmowania – najpierw tradycyjnych, następnie wideo, aż wreszcie cyfrowych – zmianie ulegały również techniki montażu filmów. Obecnie jest to czynność tak banalna, że nawet początkujący filmowiec może spokojnie zrezygnować z największych uproszczeń oferowanych przez wiele aplikacji do montażu i, tak jak my, korzystać z narzędzi bardziej rozbudowanych. Wielościeżkowa oś czasu jest najlepszym przykładem takiego właśnie rozwiązania, obecnego początkowo tylko w platformach stworzonych z myślą o profesjonalistach, ale obecnie występującą też w bardziej amatorskich narzędziach.
 

Tworzenie przebitki w programie montażowym z wielościeżkową osią czasu to czysta przyjemność. W podobny sposób można łatwo montować wywiady, programy studyjne, akademie, sprawozdania oraz wszelkie imprezy filmowane z dwóch lub więcej kamer jednocześnie. Należy tylko pamiętać o najważniejszym: wstępnej synchronizacji wszystkich ścieżek wideo ze sobą i podkładem dźwiękowym.

Praca z wielościeżkową osią czasu ma wiele zalet. Przede wszystkim, nie trzeba montować filmu w kolejności: można zacząć od środka, albo zrobić najpierw szkielet ogólny filmu, a potem uzupełniać go o dodatkowe ujęcia. Nie ma również żadnych przeciwwskazań, aby najpierw zająć się montażem obrazu, a potem dopiero film udźwiękowić: wprowadzić muzykę w tle, komentarz z offu, albo efekty dźwiękowe. Nie trzeba też dzielić klipu w projekcie, jeżeli chce się umieścić w filmie tzw. przebitkę, czyli ujęcie-wstawkę. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy chcemy, aby dzielony materiał "leciał dalej w tle". Przykład: film jest sprawozdaniem z imprezy sportowej, kamera główna bez przerwy prezentuje akcję na boisku, oglądający słyszy z głośników przebieg meczu, a przebitka na kilka sekund pokazuje euforię kibiców po zdobyciu punktów przez drużynę. Zrealizowanie takiego materiału w montażu jednościeżkowym, choć możliwe, napotkałoby na szereg komplikacji.

Zalet montażu wielościeżkowego jest znacznie więcej. Jeżeli chcecie je odkryć, to wystarczy że zrealizujecie kilka projektów, a następnie spróbujecie któryś z nich powtórzyć z programem działającym w trybie Przegląd. Szybko zrozumiecie, dlaczego tak bardzo Wam to odradzamy...