Muzeum Historii Fotografii - dwie wystawy historyczne

W ramach obchodów 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem, 100. rocznicy odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego oraz 600. rocznicy powstania Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej, w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie przygotowano dwie wystawy - w siedzibie przy ulicy Józefitów 16 ekspozycję "Praojcom na chwałę - Braciom na otuchę", a w okolicach Barbakanu wystawę plenerową "Z dziejów pomnika Grunwaldzkiego".

Pierwsza, o charakterze fotoreportażu opisuje - triduum grunwaldzkie - wydarzenia z lipca 1910 roku.
Pomiędzy piętnastym a siedemnastym lipca 1910 roku Kraków uroczyście obchodził pięćsetną rocznicę zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem. Były to najwspanialsze ze wszystkich odbywających się dotąd w Krakowie uroczystości o charakterze patriotyczno-rocznicowym. Pomysł ich zorganizowania wysunięto już w 1907 roku, a dwa lata później powołano Krajowy Komitet dla obchodu 500-lecia. Przewodniczącym Komitetu został ówczesny prezydent Krakowa Juliusz Leo. Do Krakowa tłumnie przybyli zaproszeni goście. Witano delegacje z Czech, Słowacji, Chorwacji, Serbii, Węgier i Rosji.
W obchodach uczestniczyli dziennikarze i fotografowie, dzięki którym możemy wrócić do relacji i zdjęć - sięgnąć do spisanej na kartach i utrwalonej na kliszach chlubnej przeszłości. Serwis fotograficzny przedstawia statyczne portrety fundatora i twórców monumentu, członków Komitetu Grunwaldzkiego, zdjęcia zbiorowe zaproszonych gości. Ale obok tych fotografii można zobaczyć obrazy ożywione, stanowiące realistyczną dokumentację triduum grunwaldzkiego, donoszące o zaistniałych faktach, zawiadamiające o przebiegu uroczystości. Wystawa prezentuje bezcenny zbiór fotografii stanowiący dokumentację niewyreżyserowanych zdarzeń z biorącymi w nich udział nieupozowanymi bohaterami. Fotografie gwarnego, tętniącego życiem, odświętnie przybranego miasta mają charakter dynamiczny. Dynamika wyrażona jest poprzez ruch tłumu i zmienne gesty przedstawionych postaci. Naocznym świadkiem wydarzeń jest często anonimowy fotograf - zaangażowany i żywiołowy obserwator.
Odmienny charakter mają zdjęcia pomnika zdjęte tuż po jego odsłonięciu. Statyczne pokazują poszczególne figury monumentu. Zachwycają umiejętnym ujęciem szczegółu, ujmują zbliżeniem.

Źródło: Muzeum Historii Fotografii

Wiele z prezentowanych na wystawie zdjęć pozostaje anonimowych. Jednak tak wielkie uroczystości musiały poruszyć zaangażowanych fotografów, były wyzwaniem dla ambitnych twórców. Z literatury wiadomo, że triduum grunwaldzkie na kliszach uwiecznili między innymi: Tadeusz Jabłoński, Antoni Pawlikowski i Edward Pierzchalski. Ryzykownym byłoby jednak przypisywać kolejne obrazy poszczególnym twórcom. Autorem wielu zdjęć o charakterze reporterskim jest Stanisław Warcholik. Ten dziennikarz i fotograf, autor artykułów i zdjęć ukazujących się w latach 1908 - 1914 na łamach "Świata" zdejmował obrazy nie ze statywu, niepozowane, ale "z ręki" aparatem skonstruowanym na specjalne zamówienie przez wiedeńczyka Gruenhausera.

Ekspozycja prezentowana przy Barbakanie przedstawia historię pomnika Grunwaldzkiego od chwili jego odsłonięcia w lipcu 1910 roku, po wydarzenia rocznicowe w 2010 roku. Najstarsze fotografie pokazują fundatora monumentu - Ignacego Jana Paderewskiego podczas inauguracji uroczystości. Historię pomnika i placu Jana Matejki opowiadają fotografie z lat 20. i 30. XX wieku wykonane przez reporterów Ilustrowanego Kuriera Codziennego i artystę fotografika Stanisława Kolowcę. Akt niszczenia pomnika i miejsce po zburzonym monumencie prezentują nie pozbawione ładunku emocjonalnego zdjęcia wykonane przez anonimowych autorów i Jana Bułhaka. Ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii pochodzi cykl zdjęć wykonanych w czerwcu i październiku 1976 roku. Ponowne stawianie pomnika i jego odsłonięcie prezentują zdjęcia fotografa amatora Zbigniewa Bobowskiego.

Po roku 1976 okiem fotografa zarejestrowano wydarzenia odbywające się na placu Jana Matejki - u stóp pomnika Grunwaldzkiego i przy płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. Anna Kaczmarz utrwaliła obchody rocznicy bitwy pod Lenino w 1995, a Paweł Grawicz uroczystość trzeciego pogrzebu generała Władysława Sikorskiego w 2008 roku. Wiesław Majka sfotografował kolejne rocznice uchwalenia Konstytucji 3 Maja i obchody Święta Odzyskania Niepodległości 11 listopada.

Aranżację wystawy w Muzeum przygotowali Anna Maria Bojarowicz i Marcin Przybyłko, projekt plastyczny ekspozycji plenerowej opracował Lech Dziewulski.

Magdalena Skrejko - autorka scenariuszy obu wystaw.

Otwarcia wystaw:
"Praojcom na chwałę - Braciom na otuchę"
w Muzeum Historii Fotografii, Kraków, ul. Józefitów 16
13 lipca, godz. 12:00

"Z dziejów pomnika Grunwaldzkiego"
Wystaw plenerowa usytuowana przy Barbakanie w Krakowie
13 lipca, godz. 15:00

Wystawy czynne do 26 września 2010 r.

Źródło: Muzeum Historii Fotografii