M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO - test obiektywu

Budowa i wygląd zewnętrzny

Od czasu do czasu w przemyśle fotograficznym znajdzie się grupa konstruktorów próbujących połączyć ogień z wodą. To właśnie z tego typu produktem mamy tutaj do czynienia. Olympus M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO to swoiste "dwa w jednym" – należący do zaawansowanej linii M.ZUIKO Pro obiektyw o zakresie ogniskowych odpowiadającym dwóm popularnym typom szkieł zmiennoogniskowych: standardowemu i uzupełniającemu go dłuższemu teleobiektywowi. Jego konstruktorzy najwyraźniej wyznaczyli sobie za cel próbę naruszenia granic tego, co zwykło uważać się za niemożliwe – w tym przypadku było to stworzenie szkła, które pod względem pola widzenia pokrywałoby zakres ogniskowych 24–200 mm w aparacie małoobrazkowym, miało stałą jasność f/4, a przy tym zapewniało wyśrubowane parametry optyczne i oferowało rozwiązania typowe dla sprzętu profesjonalnego.
 

Zestaw testowy – korpus Olympus OM-D E-M1 Mark II i obiektyw M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO z założoną osłoną przeciwsłoneczną.

 

Takim standardowym podwójnym zestawem dla profesjonalistów i wymagających amatorów w przypadku systemu Mikro Cztery Trzecie i rodziny obiektywów M.ZUIKO są oczywiście testowany przez nas M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO oraz rewelacyjny M.ZUIKO DIGITAL ED 40‑150 mm 1:2.8 PRO, które zapewniają łącznie zakres ogniskowych odpowiadający 24-300 mm w aparatach formatu 35 mm. We wrześniu ubiegłego roku oferta tego producenta wzbogaciła się natomiast o odpowiednik "lekkiego" zestawu o mniejszych rozmiarach i jasności f/4. Jednak – i to jest już bardzo ciekawe – nie mamy tu do czynienia z dwoma obiektywami, ale z jednym! Inżynierowie z firmy Olympus rzucili wyzwanie niepisanej regule głoszącej, że optyka o ponad ośmiokrotnym przełożeniu ogniskowych nie ma prawa oferować jakości, która zadowoliłaby wymagających fotografów.

M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO wydaje się przeczyć tej właśnie tezie. Obiektyw ten należy do linii M.ZUIKO Pro, co zakłada u niego zastosowanie pewnych konkretnych rozwiązań technicznych, o których już niebawem napiszemy więcej. Oferuje stałą jasność f/4, co w optyce lustrzankowej i bezlusterkowej o tak dużym zakresie ogniskowych jest ewenementem. No i wreszcie, kosztuje znacznie więcej niż przeciętny superzoom, ponieważ jego cena sugerowana wynosi 5690 zł, a nie jest to jednak kwota, jaką płaci się za obiektyw amatorski.

[kn_advert]

Jeden z największych w obiektywów M.ZUIKO – ale nie bez powodu

Testowany obiektyw zaskakuje już w pierwszej chwili od wyjęcia z pudełka. Jest spory – wyraźnie większy i cięższy od wspomnianego już M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO, mierzy bowiem bez osłony przeciwsłonecznej 78×117 mm i waży 561 gramów. Nie jest to więc szkło dla małych korpusów i zdecydowanie najbardziej pasują do niego aparaty takie jak Olympus OM-D E-M1 oraz Panasonic Lumix DC-GH5. Jakby jednak nie patrzeć, nadal jest to mniej niż choćby w przypadku popularnych telezoomów 70-200 mm f/4 dla aparatów małoobrazkowych (np. Canona EF 70-200mm f/4L IS USM to "jedyne" 76×172 mm i 760 gramów). Pod tym względem M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO w pełni korzysta z możliwości zapewnianych mu przez system i średnicę pola obrazowego dla matrycy Cztery Trzecie.
 

Obiektyw Olympus M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO to szkło dosyć duże i ciężkie, przekraczające pod względem długości i tak niemałego jasnego standard zooma M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO. Jest to jednak funkcjonalny odpowiednik aż dwóch wysokiej klasy obiektywów zmiennoogniskowych zamkniętych w jednym korpusie.

 

Wygląd tego szkła i wrażenie, jakie robi po wyjęciu z opakowania, nie będzie niespodzianką dla nikogo, kto miał już okazję zetknąć się z serią M.ZUIKO Pro. Na wszystkich pozostałych zrobi zaś na pewno doskonałe wrażenie. Korpus prawie w całości wykonany jest z metalu i wyposażony został w dwa szerokie pierścienie z wyraźnymi frezami. Ma też charakterystyczny srebrno-niebieski pas dookoła tubusu tuż poniżej uchwytu osłony przeciwsłonecznej, siedem najważniejszych długości ogniskowych zaznaczonych na podziałce i uszczelkę wokół płaszczyzny mocowania bagnetu. Są tu jednak też pewne niespodzianki. Oprócz programowalnego przycisku funkcyjnego L-Fn znaleźć można przełącznik IS ON/OFF – a więc jest to drugi, po M.ZUIKO DIGITAL ED 300 mm 1:4.0 IS PRO, obiektyw Olympusa wyposażony w dodatkowy system stabilizacji obrazu.

W opakowaniu, jak zwykle w przypadku linii M.ZUIKO Pro, znalazło się miejsce dla całkiem bogatego wyposażenia dodatkowego. Poza obiektywem, kompletem dekielków (przedni z wygodnym, głębokim uchwytem i doskonale trzymający się szkła) i dokumentacją jest tutaj tulipanowa osłona przeciwsłoneczna i skórzany pokrowiec. Sama osłona jest duża – wyraźnie większa od tej dołączanej do M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO – ale trudno się dziwić, średnica przedniej części obiektywu jest, szczególnie jak na ten system, dość duża: szkło współpracuje z filtrami o średnicy 72 mm, czyli takimi samymi jak w przypadku znacznie większego modelu M.ZUIKO DIGITAL ED 40‑150 mm 1:2.8 PRO.
 

Zawartość zestawu jest dość typowa dla szkieł z rodziny M.ZUIKO PRO. Oprócz obiektywu, kompletu dekielków i dokumentacji znalazło się tu też miejsce dla tulipanowej osłony przeciwsłonecznej i skórzano-płóciennej sakiewki.

 

Pierwsze wrażenie w kontakcie z "profesjonalnym superzoomem" (choć czy szkło o przełożeniu ogniskowych rzędu 8,3× w 2017 roku na pewno na to miano zasługuje? – to już chyba temat na osobną dyskusję) jest więc bardzo pozytywne, choć gabaryty tego obiektywu nie są czymś, do czego przyzwyczaił nas system Mikro Cztery Trzecie. Nie da się ukryć, że nawet po zapięciu do dość dużego korpusu, jakim jest Olympus OM-D E-M1 Mark II, jest to sprzęt prezentujący się... no dość imponująco. Choć bez wątpienia nie jest to też coś, co przytłacza rozmiarami, czego dowodem może być chociażby brak pierścienia ze stopką statywu – jak zresztą wykazały nasze pierwsze próby praktyczne opisane m.in. tutaj, byłby to raczej zbędny element. Ot, naprawdę solidnie prezentujący się obiektyw, w sam raz na długą podróż lub pieszą wyprawę.

 

Budowa optyczna

Łatwo można sobie wyobrazić, że tak nietypowy obiektyw musi mieć dość skomplikowaną budowę. I tak jest w istocie: składa się na nią 17 elementów optycznych zebranych w 11 grup. Aż 12 soczewek odznacza się specjalną konstrukcją, co możecie sprawdzić na opisie ilustracji poniżej. Dodatkowo wszystkie soczewki pokryte są powłokami Z Coating Nano mających zabezpieczać przed powstawaniem odblasków. Zakres udostępnionych przez obiektyw ogniskowych to 12-100 mm (odp. pola widzenia 24-200 mm w aparacie małoobrazkowym), a przysłona pracuje w zakresie wartości f/4–22 niezależnie od ogniskowej.
 

Jak przystało na tego typu konstrukcję, budowa wewnętrzna M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO jest bardzo skomplikowana: na 17 soczewek aż 12 to elementy o specjalnej budowie i zastosowaniu. W gronie tym znaleźć można 3 szklane soczewki asferyczne (kolor różowy), jedna podwójnie asferyczna DSA (kolor żółty), 5 o obniżonym współczynniku dyspersji ED (kolor niebieski), jedna o podwyższonej refrakcji oraz aż 2 soczewki Super HR, czyli bardzo cienkie elementy ze szkła o podwyższonej refrakcji.

 

W testowanym obiektywie zastosowano dość standardową, 7-listkową kołową przysłonę oraz napęd AF typu MSC (Movie and Still Compatible) – szybki i cichy, standardowo stosowany w szkłach M.ZUIKO. System manualnego ustawiania ostrości jest, tak jak w większości obiektywów systemu Mikro Cztery Trzecie, realizowany mechanicznie, ale podobnie jak w innych szkłach z rodziny Pro, użytkownik ma tu do dyspozycji dwa tryby pracy pierścienia ostrości: zwykły i pseudomechaniczny, ze skalą odległości ostrzenia. Więcej na ten temat piszemy na następnej stronie. Minimalna odległość ostrzenia obiektywu to 15 cm przy ogniskowej 12 mm, co przekłada się na maksymalną skalę odwzorowania 1:3 – całkiem nieźle jak na szkło typu zoom.

Testy plastyki obrazu w obiektywach typu zoom najczęściej przeprowadzamy na najdłuższej ogniskowej, z uwagi na najlepiej widoczny wówczas efekt zmiany głębi ostrości wraz z przymykaniem/otwieraniem przysłony oraz najłatwiejszy do przeanalizowania wygląd obszarów nieostrych. Jak więc przedstawia się plastyka obrazu w testowanym szkle? Sprawdźcie sami.


[converttable end=2"]

f/4

f/5.6

f/8

f/11

f/16

f/22

Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z powyższych prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

Prezentacja sposobu kształtowania się głębi ostrości i odwzorowywania obszarów nieostrych w zależności od ustawionej przysłony. Kliknięcie fotografii spowoduje otwarcie jej powiększonej wersji w osobnym oknie.

[converttable]

 

Jak widać, uzyskanie małej głębi ostrości przy obiektywie o maksymalnej ogniskowej 100 mm i jasności f/4 nie jest niczym trudnym. Szkło zachowuje się bardzo przyzwoicie: zarówno wygląd obszarów ostrych, jak i w polu nieostrości jest zupełnie akceptowalny, choć daje się zauważyć "pierścionkowe" kształty krążków rozproszenia. Widać też zarazem, jak atrakcyjne możliwości w zakresie kreowania przestrzeni w kadrze daje ten obiektyw – a warto przypomnieć, że to samo szkło przy najkrótszej ogniskowej oferuje typowo pejzażową perspektywę, charakterystyczną dla ogniskowej 24 mm w przeliczeniu na mały obrazek.

Dokładny test wyglądu efektu bokeh i związanej z nim "plastyki nieostrości" przeprowadziliśmy, jak zwykle, po zmroku. W tym celu wykorzystaliśmy kontrastową scenę i punktowe źródła światła oraz obiektyw ustawiony w taki sposób, aby nawet przy maksymalnie przymkniętej przysłonie obraz pozostawał nieostry. Efekty tego sprawdzianu możecie prześledzić poniżej. Zdjęcia wykonane zostały przy ogniskowej 44 mm, czyli mniej więcej w połowie zakresu zoom.
 

[converttable end=1"]

f/4

f/5.6

f/8

f/11

f/16

f/22

Formowanie się kształtu krążków rozproszenia (efektu bokeh) w zależności od wartości przysłony. Kliknięcie fotografii spowoduje otwarcie jej powiększonej wersji w osobnym oknie.

[converttable]

 

Wyniki testu są, można powiedzieć, przeciętne, ale zupełnie spodziewane dla obiektywu o tak skomplikowanej budowie wewnętrznej. Krążki rozproszenia rzeczywiście nie imponują gładkością, widoczne są też w nich bardzo wyraźne obwódki. Cieszy natomiast odporność testowanego obiektywu na wadę astygmatyzmu – nie widać żadnych śladów jej występowania. Z drugiej jednak strony, gdyby takowe były widoczne w szkle o jasności f/4, to byłoby naprawdę źle...

 

 

Wrażenia z użytkowania

M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO to w założeniu obiektyw, który do większości standardowych fotograficznych zastosowań ma zastąpić wszystkie inne szkła. Musi więc to być sprzęt nie tylko udany optycznie (to sprawdzimy na kolejnych stronach testu), ale też wygodny i zbudowany tak, aby sprawdzić się w najróżniejszych, często trudnych warunkach. Dlatego pierwszą praktyczną część naszego testu poświęcimy, jak zwykle zresztą, kwestiom związanym z funkcjonalnością, jakością wykonania i ergonomią.

[kn_advert]

Gabaryty i ergonomia

Jak już kilkakrotnie zdążyliśmy wspomnieć, testowany obiektyw należy do dość dużych konstrukcji – przynajmniej jak na standardy systemu Mikro Cztery Trzecie. Jednak jego rozmiary można określić mianem akceptowalnych, czego najlepszym dowodem jest fakt, że zestaw testowy składający się z tego obiektywu i korpusu OM-D E-M1 Mark II nie tylko bardzo dobrze się nam podczas testów trzymało, ale też nie mieliśmy najmniejszych problemów z zachowaniem jego stabilności po postawieniu na statywie.
 

Aby korzystanie z obiektywu M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO było naprawdę wygodne, dobrze jest dysponować korpusem typu DSLR-like, czyli wyposażonym w głęboki, wygodny uchwyt. Taki zestaw przypomina wówczas małą lustrzankę z obiektywem typu superzoom – ale o bez porównania lepszych możliwościach.

 

W trakcie kilkunastodniowego testu staraliśmy się sprawdzić użyteczność obiektywu w różnych warunkach, mając również pod ręką kilka innych szkieł – zarówno z linii M.ZUIKO Pro, jak i nieco prostszych. Generalnie można powiedzieć, że wszędzie sprawdzało się ono dobrze, poza tymi sytuacjami, w których wymagane były jak najmniejsze rozmiary sprzętu fotograficznego oraz większy otwór przysłony. Zdecydowanie najlepiej jednak obiektyw ten radził sobie w plenerze: raz, że z uwagi na jego zakres ogniskowych praktycznie nie trzeba go było zmieniać na nic innego, a dwa, że pomimo niskich temperatur, w jakich przychodziło nam go używać (rekordem było -27°C podczas nocnej sesji), sprawował się nienagannie.

Podobnie, jak w przypadku wspominanego już M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO, praca z testowanym obiektywem jest czystą przyjemnością – może z wyjątkiem sytuacji, gdy ktoś próbuje metalowy korpus trzymać na mrozie gołymi rękami. Oba pierścienie chodzą miękko (wręcz aksamitnie, choć z wyraźnym oporem, dzięki czemu trudno je obrócić niechcący), a ich frezy są bardzo wyraźne. Osłonę przeciwsłoneczną zakłada się i zdejmuje bez trudu (jej mocowanie to jedyny plastikowy element zewnętrzny korpusu, ale wykonany został – podobnie jak sama osłona – z bardzo dobrej jakości twardego tworzywa), a przycisk programowalny L-Fn jest praktycznie niemożliwy to przypadkowego wciśnięcia.
 

Przednia soczewka obiektywu jest bardzo duża, co wymusiło zastosowanie szerokiego mocowania filtra. Średnica 72 mm to jak na obiektyw systemu Mikro Cztery Trzecie jednak dość sporo.

 

Zaskakująco duża, jak na obiektyw typu zoom, maksymalna skala odwzorowania (wynosi 1:3, ale w przeliczeniu na ekwiwalent małego obrazka robi się z tego już 1:1,5, czyli całkiem niezłe szkło do zbliżeń) jest osiągalna przy najkrótszej ogniskowej 12 mm, ale jak można się domyślić, wykonywanie zdjęć typu close-up nie jest zbyt wygodne. Jednak przy maksymalnej długości ogniskowej 100 mm minimalna odległość ostrzenia to już 45 cm, licząc od płaszczyzny matrycy, co zapewnia stosunkowo komfortowe fotografowanie. Niestety, realna skala odwzorowania spada wówczas do 1:5 (ekw. małego obrazka 1:2,5), co jednak powinno wystarczyć do całkiem niezłych zbliżeń.

 

Pro w każdym możliwym znaczeniu

Wszystkie obiektywy z rodziny M.ZUIKO Pro mają pewne cechy wspólne i nasz M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO nie jest tutaj wyjątkiem. Wspomnieliśmy już o metalowym tubusie i pierścieniach, bardzo solidnym wykonaniu i miękkiej pracy pierścieni. Nie zabrakło tu też programowalnego przycisku L-Fn, pod który można w aparacie przypisać jedną z kilkunastu funkcji oraz oczywiście uszczelnień.
 

Metalowe mocowanie bagnetu otacza od zewnątrz czarna, gumowa uszczelka. Zapewnia ona ochronę przed pyłem i wilgocią najbardziej narażonego na działanie tych czynników miejsca w aparacie, czyli punktu styku obiektywu z korpusem.

 

W testowanym obiektywie zastosowano łącznie 12 uszczelnień, dzięki którym szkło to jest pyło- i bryzgoszczelne. Tradycyjnie już dla obiektywów tego systemu ostrzenie przebiega wewnętrznie, dzięki czemu ruch zewnętrznych elementów tubusu względem siebie następuje wyłącznie podczas zmiany ogniskowej. Wszystkie części korpusu są jednak tak dobrze dopasowane do siebie, że nie ma co liczyć na powstawanie luzów nawet przy intensywnym użytkowaniu sprzętu.

 

Ustawianie ostrości

Zastosowany w obiektywie napęd AF wykonano w technologii MSC (skrót od Movie and Still Compatible) i jak można się spodziewać, jest on cichy i bardzo szybki. Testy przeprowadzone na korpusie Olympus OM-D E-M1 Mark II potwierdziły, że nie ma on większych problemów z nadążeniem za nawet szybko przemieszczającymi się obiektami. W połączeniu z wydajnym systemem AF w aparacie (a takim bez najmniejszych wątpliwości jest ten zastosowany w nowej "jedynce") M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO jest obiektywem, który śmiało można wykorzystać np. do fotografowania sportu.
 

Elektryczny pierścień regulacji ostrości zastosowany w testowanym obiektywie ma dwa tryby pracy. W pierwszym obraca się swobodnie i aktywny jest tylko wówczas, gdy w korpusie zostanie włączone ostrzenie manualne. W drugim trybie zakres obrotu jest ograniczony, a użytkownik ma do dyspozycji podziałkę odległości ostrzenia wyskalowaną w metrach i stopach. Domyślnie aparat automatycznie przełącza się w tryb MF po przestawieniu pierścienia ostrości obiektywu w drugi tryb pracy.

 

Jeśli chodzi o ostrzenie manualne, to testowany obiektyw (podobnie jak inne szkła z linii M.ZUIKO Pro) oddaje użytkownikowi do dyspozycji aż dwa tryby zmiany ostrości. W obu regulacja ostrości odbywa się za pomocą tego samego elektrycznie sterowanego pierścienia, lecz o ile w trybie domyślnym pierścień ten obraca się swobodnie, a użytkownik nie ma dostępu do żadnych informacji na temat tego, na jaką odległość ostrzy (choć oczywiście dysponuje podglądem z wyświetlacza LCD aparatu, a także funkcjami asysty – powiększeniem fragmentu kadru i obrysem obszarów ostrych), o tyle w drugim sytuacja przedstawia się zupełnie inaczej.

Pociągnięcie pierścienia ostrości w dół odsłania naniesioną na tubus tradycyjną skalę ostrości w stopach i metrach oraz z zaznaczoną nieskończonością. W trybie tym zakres obrotu pierścienia ograniczony jest do około 90 stopni, a użytkownik widzi, na jaki dystans ustawiona jest ostrość. Jest to nieocenione wsparcie w wielu rodzajach fotografii, np. przy fotografowaniu krajobrazów czy gwiaździstego nieba. Uruchomienie tego trybu pracy automatycznie ustawia korpus w trybie MF, chyba że wyłączymy tę funkcję w menu aparatu (nie wszystkie korpusy udostępniają taką możliwość).

 

Regulacja ogniskowej

Zmiana długości ogniskowej w testowanym obiektywie możliwa jest w zakresie aż 12-100 mm, co w przeliczeniu na pole widzenia aparatu małoobrazkowego daje odpowiednik obiektywu 24-200 mm – czyli ten sam, który w przypadku profesjonalnych obiektywów zoom dla lustrzanek formatu 35 mm najczęściej realizuje para szkieł 24-70 mm i 70-200 mm. Regulacja ogniskowej jest płynna i wygodna, za sprawą miękko i sprawnie obracającego się pierścienia realizującego swoje zadanie w sposób mechaniczny. Pierścień ten jest szerszy i w wyraźny sposób różni się frezem od pierścienia ostrości, co raczej wyklucza możliwość pomyłki nawet w trakcie dynamicznej sesji zdjęciowej.
 

[converttable end="1"]

12 mm

100 mm

Obiektyw w miarę zwiększania ogniskowej dość wyraźnie się wydłuża. Nie traci jednak na sztywności korpusu ani też nie obraca w trakcie tej czynności przednią soczewką.

[converttable]

 

Obiektyw, co raczej nie dziwi, w miarę zmiany ogniskowej wydłuża się, wysuwając do przodu przednią grupę soczewek. Przyrost długości jest spory, bo mniej więcej dwukrotny dla najdłuższej ogniskowej 100 mm w stosunku do wymiarów minimalnych osiąganych przy ogniskowej 12 mm. Na szczęście zgodnie z oczekiwaniami szkło nie przejawia skłonności do niepożądanego zmieniania ogniskowej – opór stawiany przez mechanizm pierścienia jest wystarczająco duży.

Choć aparaty należące do systemu Mikro Cztery Trzecie w przeważającej części informują użytkownika o aktualnie ustawionej ogniskowej obiektywu, to zawsze z sympatią odnotowujemy, jeżeli w obiektywach typu zoom podziałka ogniskowych jest precyzyjna i ma wiele pozycji. W przypadku testowanego szkła producent zadbał o naniesienie siedmiu kluczowych ustawień: 12, 18, 25, 35, 50, 70 i 100 mm.

 

Dodatkowa stabilizacja obrazu

W tym momencie nadszedł czas na drobną dygresję: raz na jakiś czas nawet najbardziej doświadczony tester sprzętu fotograficznego staje w obliczu sytuacji, gdy musi przewartościować swoją dotychczasową wiedzę i uznać, że jakaś z wyznawanych przez niego "prawd objawionych" straciła na aktualności. W tym wypadku okazją do zaktualizowania stanu wiedzy stał się test zawartego w obiektywie M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO systemu stabilizacji obrazu. Dlaczego? Przeczytajcie i przekonajcie się sami.
 

Przełącznik IS ON/OFF obecny na korpusie aktywuje lub dezaktywuje cały obecny w używanym sprzęcie system redukcji drgań. Nie ma więc możliwości wyłączenia jedynie stabilizatora obiektywu, przy pozostawionym aktywnym stabilizatorze matrycy. Nie miałoby to zresztą sensu.

 

Testowany obiektyw to jedno z zaledwie dwóch szkieł Olympus M.ZUIKO wyposażonych we własny system stabilizacji obrazu – w odróżnieniu od szkieł Mikro Cztery Trzecie marki Panasonic LUMIX, w których znacznie więcej jest modeli z systemem stabilizacji OIS (w jednej z dwóch wersji) niż bez niego. Jest to związane z odmiennym podejściem obu producentów do tego zagadnienia: Olympus promuje i rozwija system stabilizacji obrazu w matrycy, a Panasonic – w obiektywie.

Wprowadzenie przez Olympusa do dwóch swoich obiektywów z linii M.ZUIKO Pro (najpierw do modelu M.ZUIKO DIGITAL ED 300 mm 1:4.0 IS PRO, a teraz do M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO) dodatkowych systemów stabilizacji obrazu było sensacją z dwóch powodów. Po pierwsze, z uwagi na odejście od wspomnianej w poprzednim akapicie polityki. Po drugie, dlatego że owe systemy stabilizacji skonstruowane zostały tak, aby współpracować ze stabilizatorami istniejącymi już w korpusach – choć nie wszystkich, a niektórych. Chodzi o 5-osiowe systemy stabilizacji montowane w takich aparatach, jak Olympusy OM-D E-M1 (obie edycje), OM-D E-M5 (obie edycje), OM-D E-M10 Mark II czy PEN F. W przypadku podłączenia obiektywu M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO do takiego aparatu stabilizator matrycy zaczyna współdziałać ze stabilizatorem w obiektywie w celu zapewnienia jeszcze lepszej redukcji drgań aparatu.
 

[converttable end="2"]

Stabilizacja obrazu włączona

Stabilizacja obrazu wyłączona

Ilustracja skuteczności działania mechanizmu stabilizacji drgań testowanego obiektywu podłączonego do korpusu Olympus OM-D E-M1 Mark II. Kliknięcie zdjęcia powoduje otwarcie w osobnym oknie jego powiększonej wersji. Pod zdjęciem znajdują się fragmenty oryginalnych fotografii w skali 1:2 prezentujące ten sam obraz uchwycony z ręki przy włączonej i wyłączonej stabilizacji obrazu.

[converttable]

 

Efekt tej współpracy jest piorunujący. Producent deklaruje skuteczność takiej stabilizacji na 6,5 stopnia, co oznacza, że użytkownik takiego szkła powinien teoretycznie móc uzyskać nieporuszony obraz przy czasie ekspozycji o 6,5 EV, czyli 100× dłuższy od zalecanego. Przyznajemy, że tego typu buńczuczne deklaracje traktowaliśmy zawsze bardzo ostrożnie, i tak samo było tym razem. Powód był prosty: niezależnie od tego, jak dobry jest system redukcji drgań w aparacie czy obiektywie, najczęściej jego użyteczność ograniczona jest do czasów ekspozycji rzędu 1/5-1/10 sekundy. Powyżej tej granicy systemy żyroskopowe po prostu przestają sobie radzić ze drganiami powodowanymi przez ludzkie dłonie i to niezależnie od ogniskowej obiektywu. Oczywiście wiele zależy od fotografa – istnieją osobnicy zwani niekiedy "żurawiami", "snajperami" lub "ludźmi statywami", którzy nawet przy dłuższych czasach ekspozycji umieją utrzymać nieporuszone zdjęcie, ale oni akurat najczęściej równie dobrze radzą sobie bez stabilizatora. No i należą do zdecydowanej mniejszości w gronie fotografów.

Tymczasem obiektyw o efektywnej ogniskowej 200 mm (zalecany czas ekspozycji liczony jest w oparciu o ekwiwalent małego obrazka) wymaga od przeciętnego użytkownika fotografującego z ręki czasu naświetlania rzędu 1/200 sekundy lub krótszego. Wydłużenie ekspozycji o 6,5 EV to już jest 1/2 s i przy tego rzędu ekspozycjach ostre zdjęcie z ręki pozostawało do tej pory najczęściej w sferze fantazji. Ale nie tym razem! Duet Olympus OM-D E-M1 Mark II + M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO nie miał z tym wyzwaniem najmniejszego problemu! Co więcej, około 60-75% zdjęć wykonanych przy maksymalnej długości ogniskowej i czasie naświetlania rzędu 1 sekunda również było ostrych w stopniu co najmniej zadowalającym. Prezentacja, którą możecie oglądać powyżej, dotyczy właśnie 1-sekundowego czasu naświetlania z ręki i nie jest to żadna sztuczka związana z oparciem obiektywu o murek ani niczym innym: zdjęcie po prostu jest ostre, choć zostało wykonane z ręki. Jest to coś niesamowitego – inne stwierdzenie będzie nieadekwatne do sytuacji.

 

 

Jakość obrazu: ostrość, aberracje chromatyczne poprzeczne

Za nami część wprowadzająca testu i prezentacja praktycznych aspektów pracy z obiektywem. Teraz przystępujemy do etapu dla wielu z Was zapewne najważniejszego: szczegółowej analizy możliwości optycznych obiektywu w siedmiu kategoriach. Poddaliśmy obiektyw M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO całej naszej procedurze testowej i za chwilę zapoznacie się z jej wynikami. Jednak zanim to nastąpi, musimy wyjaśnić pewną kwestię związaną ze sposobem przygotowania materiału zdjęciowego dla tego konkretnego testu.

[kn_advert]

Uwaga metodologiczna

Procedura testowa sprzętu fotograficznego przyjęta w redakcji serwisu SwiatObrazu.pl kładzie nacisk na praktyczne wykorzystanie aparatów cyfrowych, kamer, optyki i wszystkiego, co testujemy. Z tego powodu zakłada ona analizowanie zdjęć próbnych wykonanych przy użyciu testowanych aparatów i obiektywów w takiej postaci, w jakiej opuszczają one aparat i w jakiej obejrzy je zdecydowana większość użytkowników sprzętu – czyli najczęściej plików JPEG uzyskanych przy ustawieniach obróbki wewnętrznej aparatu jak najbardziej zbliżonych do domyślnych. W tym konkretnym przypadku okazało się to jednak niemożliwe.
 

[converttable end="2"]

Plik JPEG zapisany przez aparat

Obraz po konwersji z RAW w module ACR

Fragmenty jednego zdjęcia w powiększeniu 1:2 uzyskane bezpośrednio z aparatu oraz na skutek konwersji z pliku RAW w Photoshopie CC obrazują różnice w ostrości i kontraście obrazu pomiędzy taką samą sceną zapisaną w plikach RAW i JPEG. Przyczyną tych różnic są zastosowane w aparacie Olympus OM-D E-M1 Mark II algorytmy korygujące działające w oparciu o informacje na temat obrazu rejestrowanego przez obiektyw przy kolejnych wartościach przysłon. Choć z punktu widzenia użytkownika jest to pozytywne zjawisko, to bardzo utrudnia ono przeprowadzenie obiektywnych testów obiektywu. Poniżej prezentacji widoczne jest bezpośrednie porównanie obu wersji niewielkiego wycinku zdjęcia w powiększeniu 100%.

[converttable]

 

Aparat Olympus OM-D E-M1 Mark II, który wykorzystaliśmy w charakterze platformy testowej, korzysta z procesora obrazu TruePic VIII. Procesor ten dysponuje algorytmami automatycznie poprawiającymi jakość obrazu, jeśli na korpus założony jest model obiektywu uwzględniony w wewnętrznej bazie danych aparatu zawierających dokładne specyfikacje uwzględnionych szkieł. Testowany obiektyw Olympus M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO należy do tego grona. W efekcie wszystkie wykonane tym zestawem zdjęcia zapisane w formacie JPEG mają zredukowane aberracje chromatyczne i inne wady optyczne oraz odpowiednio poprawioną ostrość. Wszystko po to, aby "wycisnąć" z obiektywu maksimum jego możliwości niezależnie od ustawień przysłony. Na powyższej prezentacji można prześledzić różnicę wyglądu zdjęcia testowego wykonanego przy wartości przysłony f/16, gdzie różnice ostrości pomiędzy obrazem JPEG a plikiem RAW są szczególnie duże – algorytmy korekcyjne zawarte w aparacie szczególnie dobrze radzą sobie z odzyskiem informacji o obrazie utraconych w wyniku zjawisk dyfrakcyjnych.

Niestety mechanizmów tych (oprócz redukcji efektu winietowania, która przeprowadzana jest niezależnie i ma swoje ustawienia w menu aparatu) nie da się wyłączyć. Dlatego właśnie tym razem analizie jakościowej poddaliśmy zdjęcia zapisane w formacie RAW i skonwertowane do postaci JPEG za pomocą Photoshopowego modułu Adobe Camera Raw 9.8 z domyślnymi ustawieniami. Niestety, to również nie jest rozwiązanie idealne, ponieważ w plikach tych zapisano dane korekcyjne dotyczące zniekształceń geometrycznych obrazu (dystorsji) oraz aberracji chromatycznych poprzecznych. Dane te pochodzą z obiektywu i są dodawane do metadanych pliku RAW podczas zapisywania zdjęcia na karcie pamięci. Wszystko po to, aby konwerter, w którym następnie są wywoływane te "cyfrowe negatywy", mógł te dane odczytać i dokonać odpowiednich poprawek. Proces ten jest automatyczny i – co najważniejsze – przeprowadzają go niemal wszystkie obecne na rynku konwertery, w tym także te uznawane za produkty firm niezwiązanych w żaden sposób z firmą Olympus.
 

Ten komunikat, wyświetlany przez wbudowany w Photoshopa CC moduł do wywoływania plików RAW Adobe Camera Raw, nie pozostawia żadnych wątpliwości: aplikacja otrzymała wraz z "cyfrowym negatywem" dane na temat zniekształceń geometrycznych i aberracji chromatycznych typowych dla obiektywu i na ich podstawie odpowiednio skorygowała zdjęcie.

 

To, co dobre dla fotografa, nie zawsze pomaga testerom sprzętu. W tej sytuacji mieliśmy dwa wyjścia. Pierwsze polegało na użyciu do przeprowadzenia testów dystorsji i aberracji chromatycznych konwertera, który ignorowałby dane do korekty lub umożliwiłby zrezygnowanie z niej. Efektem byłyby informacje o rzeczywistym zakresie tych wad w obrazie, jednak dla przeciętnego użytkownika okazałyby się one w zasadzie bezużyteczne, bo zdecydowana większość użytkowników zobaczy obraz o maksymalnie zredukowanej dystorsji i aberracjach. Wszystko dlatego, że konwertery nienakładające tych korekt stanowią obecnie bardzo mało popularną grupę programów. Pozostało więc drugie wyjście: użycie ACR jako najbardziej rozpowszechnionego konwertera RAW i przeanalizowanie tego, co oferuje obiektyw jako taki – łącznie ze swoją tabelą korekcyjną zaszytą w układzie scalonym pod stykami bagnetu. I tak właśnie zrobiliśmy.

Wiemy, że nie jest to rozwiązanie idealne. Co więcej, uważamy, że idealnego rozwiązania – a więc takiego, które zadowoliłoby wszystkich zainteresowanych czytelników – w tej sytuacji po prostu nie ma. Jednak dla wszystkich zainteresowanych oryginalnym materiałem udostępniliśmy przy każdym teście paczki ZIP z plikami zapisanymi przez aparat. Dane te dostępne są zarówno w formacie JPEG, jak i RAW. Tak więc jeśli tylko chcecie, to możecie te pliki pobrać i sprawdzić sami, jakie efekty da wywołanie cyfrowych negatywów w dowolnym programie testowym, i porównać wyniki z tym, co zapisuje aparat. Pamiętajcie też, analizując prezentacje z testów (szczególnie testu ostrości), że to, co zobaczylibyście w plikach JPEG zapisanych przez aparat, wyglądałoby najprawdopodobniej znacznie lepiej od tego, co możecie obserwować w naszych testach.

 

Ostrość

Pierwszy test obiektywu to test ostrości, mający za zadanie sprawdzić poprawność reprodukcji drobnych szczegółów. Został wykonany dla czterech ogniskowych stanowiących reprezentacyjny przekrój możliwości testowanego obiektywu: 12, 25, 50 i 100 mm. Zdjęcia przedstawiają pojedynczą scenę oświetloną światłem naturalnym (zachmurzone niebo) uchwyconą w pełnym zakresie przysłon. Prezentacje pokazują trzy wybrane fragmenty kadru (środek, narożnik i punkt pośredni) odznaczające się obecnością drobnych detali i linii ukośnych. Fragmenty zdjęć prezentowane są w skali 1:2, jednak po kliknięciu można uzyskać dostęp do pełnej wersji w osobnej zakładce. Pod każdą prezentacją znajduje się odnośnik do paczek w formacie ZIP zawierających oryginalne zdjęcia testowe, a poniżej zamieściliśmy komentarz podsumowujący nasze wnioski z testu.
 

Ogniskowa 12 mm

[converttable start="1" end="6"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	Rozdzielczość	bardzo dobra
	OPTYMALNY ZAKRES OSTROŚCI
	Centrum kadru	f/4–f/8
	Brzeg kadru	f/4–f/8
	Dyfrakcja widoczna od	f/11 (silna od f/16)
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Przy najkrótszej ogniskowej odwzorowanie drobnych szczegółów przez testowany obiektyw nie budzi zastrzeżeń. Ostrość obrazu jest bardzo dobra już od maksymalnego otworu przysłony zarówno w centrum kadru, jak i na jego krawędziach (pewne spadki można odnotować w narożnikach). Problemem są natomiast efekty dyfrakcyjne – co poniekąd nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę, że mamy do czynienia ze szkłem dla systemu Mikro Cztery Trzecie (co oznacza rzutowanie obrazu na dość niewielką powierzchnię matrycy), oraz małą długość ogniskowej (to z kolei sprawia, że fizyczna średnica otworu przysłony po jej przymknięciu jest naprawdę niewielka, np. dla f/16 wynosi ona 0,75 mm). Pojawiają się one już przy wartości przysłony f/11, a od f/16 stają się bardzo uciążliwe. Po przymknięciu obiektywu do maksimum obraz jest rozmyty i żadne cyfrowe wyostrzanie nie jest w stanie tego naprawić.
 

Ogniskowa 25 mm

[converttable start="1" end="6"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	Rozdzielczość	bardzo dobra
	OPTYMALNY ZAKRES OSTROŚCI
	Centrum kadru	f/4–f/8
	Brzeg kadru	f/4–f/8
	Dyfrakcja widoczna od	f/16 (słaba od f/11)
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Po wydłużeniu ogniskowej do 25 mm odnotowaliśmy z przyjemnością, że ostrość obrazu pozostaje na podobnym, wysokim poziomie już od maksymalnej wartości przysłony f/4 (poza ponownie niewielkim spadkiem rozdzielczości w narożnikach kadru). Jednocześnie rozmycie obrazu spowodowane dyfrakcją przy wartości przysłony f/11 wydaje się nieco mniejsze niż przy ogniskowej 12 mm. Ogólnie wynik ponownie należy uznać za bardzo dobry.
 

Ogniskowa 50 mm

[converttable start="1" end="6"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	Rozdzielczość	bardzo dobra
	OPTYMALNY ZAKRES OSTROŚCI
	Centrum kadru	f/4–f/8
	Brzeg kadru	f/4–f/8
	Dyfrakcja widoczna od	f/16 (znikoma od f/11)
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Ostrość obrazu oferowana przez testowany obiektyw przy ogniskowej 50 mm wypada chyba najkorzystniej. Nie dość, że nie odbiega w żadnym stopniu od tego, co obserwowaliśmy do tej pory, to jeszcze wraz z postępującym spadkiem występowania zjawiska dyfrakcji (występowanie jej przy wartości f/11 stwierdzą już chyba tylko najbardziej czepialscy) zakres użytecznych wartości przysłony jeszcze bardziej się poszerzył. 
 

Ogniskowa 100 mm

[converttable start="1" end="6"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	Rozdzielczość	dobra
	OPTYMALNY ZAKRES OSTROŚCI
	Centrum kadru	f/4–f/11
	Brzeg kadru	f/4–f/11
	Dyfrakcja widoczna od	f/16
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Przy najdłuższej ogniskowej 100 mm odnotowaliśmy niewielki spadek rozdzielczości testowanego obiektywu, co niezbyt nas zdziwiło – optyka o dużym zakresie ogniskowych bardzo często pokazuje swoją słabszą stronę. Pogorszenie ostrości nie jest jednak zbyt duże i obraz rejestrowany przy ekwiwalencie 200 mm nadal możemy ocenić pozytywnie. Miłym drobiazgiem jest natomiast to, że przy tej ogniskowej dyfrakcja przy wartości przysłony f/11 jest już właściwie niezauważalna, a tę przy f/16 można spokojnie zniwelować, ostrząc obraz w programie graficznym. Tradycyjnie też już w samych narożnikach kadru zaobserwowaliśmy delikatny spadek ostrości obrazu.

Podsumowując: jeżeli ktoś spodziewał się po testowanym obiektywie jakości obrazu na poziomie przeciętnego superzoomu, to będzie zawiedziony. Obiektyw rejestruje szczegółowy i kontrastowy obraz, zbliżony do tego, co pamiętamy z doskonałego Olympusa M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO. Pod tym względem M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO również w pełni zasługuje na znaczek Pro nadrukowany na tubusie.

 

Aberracja chromatyczna poprzeczna

Aberracje chromatyczne to wada układu optycznego wpływająca na jakość rejestrowanego obrazu, szczególnie dotkliwa przy fotografowaniu scen o silnych kontrastach lokalnych. Zjawisko to polega na pojawianiu się wokół kontrastowych krawędzi barwnych obwódek widocznych szczególnie wyraźnie przy silnie otwartej przysłonie. Podobnie jak w przypadku ostrości, występowanie tej wady sprawdziliśmy dla czterech długości ogniskowej, a rozkład występowania tego zjawiska można prześledzić na interaktywnych prezentacjach. Zbliżenia detali ponownie pokazywane są na stronie w skali 1:2, a kliknięcie miniatury powoduje wyświetlenie tego fragmentu w pełnym powiększeniu na osobnej karcie przeglądarki.
 

Ogniskowa 12 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność w centrum kadru	brak
	Widoczność na brzegach kadru	znikoma do f/5.6 (w narożnikach w pełnym zakresie przysłon)
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Seria testowa mająca sprawdzić występowanie aberracji chromatycznych na zdjęciach wykonanych przy najkrótszej ogniskowej wykazała, że obiektyw wręcz przy szerokim kącie widzenia (z reguły najtrudniejszym do korygowania akurat tej wady) świetnie radzi sobie z tym problemem. Aberracji chromatycznych poprzecznych w centrum kadru nie ma praktycznie wcale, natomiast w pobliżu krawędzi kadru pojawia się w zakresie minimalnym – zauważyć można ją wyłącznie przy pełnym powiększeniu i w praktyce zupełnie nie przeszkadza. Ciekawostką są narożniki zdjęć, gdzie ślady aberracji chromatycznej (w takiej samej, znikomej ilości) widać niezależnie od stopnia przymknięcia przysłony.
 

Ogniskowa 25 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność w centrum kadru	brak
	Widoczność na brzegach kadru	znikoma w narożnikach w pełnym zakresie przysłon
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Przy ogniskowej 25 mm wyniki testu prezentują się bardzo korzystnie. Śladów aberracji chromatycznych brak – z wyjątkiem narożników kadru, gdzie widoczne są w pełnym zakresie przysłon, ale za to w znikomym stopniu. Można spokojnie założyć, że w takiej postaci ta wada optyczna nie będzie przeszkadzała nikomu.
 

Ogniskowa 50 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność w centrum kadru	brak
	Widoczność na brzegach kadru	znikoma do f/5.6 (do f/8 w narożnikach)
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Ogniskowa 50 mm przynosi jeszcze większą poprawę sytuacji. Bardzo niewielkie ślady aberracji chromatycznych widoczne są przy wartościach przysłon od f/4 do f/5.6, a w najdalszych narożnikach kadru do f/8. Dalsze przymykanie przysłony zapewnia obraz całkowicie wolny od tej wady.
 

Ogniskowa 100 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność w centrum kadru	brak
	Widoczność na brzegach kadru	znikoma przy f/4 w narożnikach
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Wyniki testu przy najdłuższej ogniskowej 100 mm mogłyby w zasadzie posłużyć jako ukoronowanie całego tego rozdziału. Minimalne ślady aberracji chromatycznych widoczne są w rogu kadru przy otworze względnym f/4 i zanikają po nawet niewielkim przymknięciu przysłony.

Ogólny wniosek z testu aberracji chromatycznej w obiektywie M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO jest taki, że konstruktorzy tego szkła uporali się z tą wadą niemalże perfekcyjnie. Wynik ten jest tym bardziej godny pochwały, że mamy do czynienia z obiektywem typu zoom o bardzo dużym zakresie ogniskowych i stosunkowo dużej jasności – opracowanie konstrukcji, która w takich warunkach prawie nie wykazuje śladów aberracji chromatycznych, jest sporym osiągnięciem. Brawo!

 

 

Jakość obrazu: aberracje chromatyczne wzdłużne, odblaski, koma

Wyniki pierwszych dwóch testów wykazały póki co, że nowy członek rodziny M.ZUIKO Pro jest obiektywem godnym swojego "rodzeństwa". Nie osiadajmy jednak na laurach, ponieważ przed nami kolejne procedury testowe. Na tej stronie sprawdzimy podatność obiektywu na występowanie wady aberracji chromatycznych wzdłużnych, generowanie odblasków i flar oraz występowanie zjawiska komy.

[kn_advert]

Aberracja chromatyczna wzdłużna

Wada polegająca na występowaniu na zdjęciu kolorowych dominant (zielonkawej i purpurowej) w obszarach przed i za płaszczyzną ostrości to niepozorna siostra aberracji chromatycznej poprzecznej. I choć na ogół występuje ona rzadko w stopniu budzącym niepokój, to niedawny test innego obiektywu M.ZUIKO pokazał, że nie należy jej ignorować. Test ten został przez nas wykonany w klasyczny sposób – za pomocą serii zdjęć drobno zadrukowanego papieru wykonanych pod niewielkim kątem do powierzchni kart. Wyniki wraz z krótkimi komentarzami możecie prześledzić poniżej dla standardowego zestawu czterech długości ogniskowych.
 

Ogniskowa 12 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność przed płaszczyzną ostrości	przy f/4
	Widoczność za płaszczyzną ostrości	do f/8
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Wyniki pierwszej serii testowej są bardzo obiecujące: widoczność przebarwień jest tak niewielka, że praktycznie niezauważalna. W rzeczywistych sytuacjach fotograficznych z całą pewnością bardzo niewielu użytkowników odnotuje jakiekolwiek różnice kolorystyki zdjęć przed i za płaszczyzną ostrości. Same przebarwienia lepiej widoczne są za płaszczyzną ostrości – te z przodu tak naprawdę bardzo trudno w ogóle odnotować, nawet w sprzyjających okolicznościach.
 

Ogniskowa 25 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność przed płaszczyzną ostrości	do f/8
	Widoczność za płaszczyzną ostrości	do f/5.6
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Przy ogniskowej 25 mm testowana w tym rozdziale wada jest już nieco bardziej widoczna, ale nadal na tyle mała, że bez znaczenia w jakiejkolwiek bardziej realnej sytuacji fotograficznej (no, chyba że ktoś bardzo lubi fotografować książki z małą głębią ostrości). Co ciekawe, wynik w odróżnieniu od poprzedniego jest też nieco bardziej "typowy", jeśli chodzi o rozkład przebarwień: minimalnie bardziej są one widoczne przed płaszczyzną ostrości niż za nią.
 

Ogniskowa 50 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność przed płaszczyzną ostrości	do f/8
	Widoczność za płaszczyzną ostrości	do f/11
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

Dobrze jest również przy ogniskowej 50 mm. Choć ślady aberracji chromatycznej wzdłużnej są w miarę przymykania przysłony obiektywu widoczne dość długo, to jednak przez cały czas pozostają bardzo nieznaczne. Aby je dostrzec, konieczne jest fotografowanie białych płaszczyzn z idealnie ustawionym balansem bieli.
 

Ogniskowa 100 mm

[converttable start="1" end="4"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI CHROMATYCZNEJ	doskonale kontrolowane
	Widoczność przed płaszczyzną ostrości	do f/5,6
	Widoczność za płaszczyzną ostrości	do f/8
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

W przypadku najdłuższej ogniskowej 100 mm właściwie nie ma już o czym mówić. Ślady aberracji chromatycznych wzdłużnych są tak słabe, że prawie ich nie widać – choć występują w podobnym zakresie przysłon co wcześniej.

Ogólnie można stwierdzić, że problem aberracji chromatycznych wzdłużnych w testowanym obiektywie po prostu nie występuje. Jeżeli na specjalnie przygotowanych zdjęciach testowych wada ta pojawia się w tak niewielkim stopniu, to na rzeczywistych fotografiach wykonanych obiektywem M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO nie będzie widoczna wcale. Co potwierdzają nasze obserwacje podczas całego testu.

 

Odblaski

Testy odporności obiektywu na generowanie odblasków i flar, a także na występowanie zjawiska komy przeprowadziliśmy tradycyjnie, bo w plenerze po zmroku. Wykorzystaliśmy do nich sztuczne źródła światła: latarnie sodowe i punktowe reflektory LED. W przypadku testu odblasków jedno ze źródeł światła znalazło się w centrum kadru, a drugie w pobliżu prawego górnego narożnika. Test został przeprowadzony dla ogniskowej 25 mm w pełnym zakresie przysłon, a wyniki możecie prześledzić na prezentacji poniżej.
 

[converttable]

f/4

f/5.6

f/8

f/11

f/16

f/22

[converttable]

	Widoczność odblasków	od f/11
	Widoczność efektu flary	od f/5.6
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

 

Niestety, test odblasków był tym, w którym obiektyw M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO nas bardzo nieprzyjemnie zaskoczył. I nie chodzi tu nawet o same odblaski, które – choć występują – są bardzo nieznaczne i słabo widoczne, ale o coś naprawdę dziwnego. Otóż testowane szkło w przypadku wystąpienia punktowego źródła światła w pobliżu centralnej części kadru (im dalej od środka, tym zjawisko to jest słabsze, o czym można się przekonać, analizując dokładnie materiał zdjęciowy do testów komy) generuje potężną flarę widoczną w prawie całym zakresie przysłon. Bardzo nas to zdziwiło i dlatego próby przeprowadziliśmy kilkakrotnie dla różnych scen – flara po spełnieniu określonych warunków, niestety, pojawia się zawsze.

Przyznajemy, nie bardzo wiemy, co o tym myśleć. Z jednej strony obecność tak silnej flary jest ewidentną wadą, tak powinna być traktowana i tak traktowana jest. Z drugiej strony zjawisko to w takiej postaci jest naprawdę fascynujące – a przez co bardziej pomysłowych fotografów może zostać nawet potraktowane jako ciekawy element estetyczny. A jednak dobrze byłoby móc nie dopuścić do jego wystąpienia. A to, niestety, jest trudne.

 

Koma

Występowanie aberracji komatycznej sprawdziliśmy w naszej standardowej lokacji z kilkoma źródłami światła umieszczonymi po przekątnej kadru. Test został przeprowadzony przy ogniskowej 18 mm. Wyniki są zachęcające: zjawiska komy w testowanym obiektywie nie udało się nam zaobserwować mimo wytężonych prób. Podobnie jak w przypadku pozostałych wad aberracyjnych, konstruktorzy obiektywu uporali się z tym problemem perfekcyjnie.
 

[converttable start="1" end="3"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22
	WYSTĘPOWANIE ABERRACJI KOMATYCZNEJ	brak
	POJAWIANIE SIĘ EFEKTU GWIAZDKI	od f/11
Paczka w formacie ZIP ze wszystkimi zdjęciami testowymi z tej prezentacji w oryginalnych rozmiarach jest dostępna TUTAJ.

[converttable]

 

Jeśli chodzi natomiast o występowanie w testowanym obiektywie efektu gwiazdki, to pojawia się ona dość standardowo, bo od wartości przysłony f/11. W miarę przymykania otworu względnego przybiera ona przyjemny dla oka, 14-ramienny kształt, jakiego można się spodziewać po takiej, a nie innej budowie przysłony. Najlepszy kompromis pomiędzy wyglądem efektu gwiazdki a ostrością ogólną fotografowanego obrazu można osiągnąć przy wartości przysłony f/16, choć sama gwiazdka zdecydowanie najładniej prezentuje się po przymknięciu przysłony do minimalnej wartości f/22.

 

 

 

Jakość obrazu: dystorsja, winietowanie

Powoli zbliżamy się do końca naszego testu. Do sprawdzenia pozostały nam już tylko dwa elementy związane z jakością rejestrowanego przez obiektyw obrazu: geometria oraz winietowanie. Oba należą jednak do tej grupy właściwości optycznych, które obiektywom typu zoom potrafią sprawić sporo problemów. A jak sprawdzi się w tej próbie Olympus M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO? Przekonajmy się!

[kn_advert]

Dystorsja

Poprawność odwzorowania linii prostych i ogólnej geometrii sceny bywa piętą achillesową obiektywów typu zoom – szczególnie tych o dużym zakresie ogniskowych. Z drugiej jednak strony, jak już niejednokrotnie podkreślaliśmy, mamy tu do czynienia z obiektywem należącym do serii M.ZUIKO Pro, wobec którego użytkownik może (a nawet powinien) mieć wysokie wymagana. Jeśli do tego dodamy jeszcze fakt, że geometria obrazu jest drugim aspektem jakościowym, w przypadku którego obiektyw (a dokładniej zapisane w nim informacje) bierze czynny udział w korygowaniu wyglądu obrazu, to chyba możecie zrozumieć, że nie zamierzamy stosować dla testowanego szkła żadnej taryfy ulgowej.

 

[converttable type="vertical"]

12 mm
18 mm
25 mm
35 mm
50 mm
70 mm
100 mm

[converttable]

WYSTĘPOWANIE ZNIEKSZTAŁCEŃ GEOMETRYCZNYCH

Zauważalne zniekształcenia beczkowe przy najkrótszej ogniskowej i poduszkowe przy ogniskowej najdłuższej. Poza wartościami skrajnymi geometria obrazu poprawna.

 

Test ten przeprowadzony został dla wszystkich długości ogniskowych wyróżnionych na podziałce obiektywu pod pierścieniem zoom, a w charakterze planszy testowej posłużyła nam brama wjazdowa. Zgodnie z przewidywaniami, jakie mieliśmy, biorąc pod uwagę charakter testowanego obiektywu, przy ogniskowej 12 mm występuje zauważalna dystorsja beczkowa, lecz na szczęście potem jest już znacznie lepiej. Co bardzo ciekawe, zniekształcenia beczkowe szybko ustępują poduszkowym o dość niewielkim natężeniu – poza najdłuższą ogniskową, przy której "poduszka" jest równie zauważalna, co "beczka" przy ogniskowej najkrótszej.

Wnioski? Nie jest źle, naprawdę. Szczerze mówiąc, widzieliśmy już znacznie gorsze wyniki w wielu typowanych na profesjonalne zoomach lustrzankowych o znacznie mniejszym zakresie ogniskowych. Wprawdzie M.ZUIKO DIGITAL ED 12-40 mm 1:2.8 PRO poradził sobie z tym wyzwaniem jeszcze lepiej, ale w tym konkretnym przypadku drugie miejsce nie jest powodem do wstydu.

 

Winietowanie

Tradycyjnie już na sam koniec pozostawiliśmy sobie test winietowania. Przeprowadziliśmy go typowo dla optyki zmiennoogniskowej, czyli przy najszerszym możliwym kącie widzenia – tzn. ogniskowej 12 mm. Test przeprowadzamy jak zwykle na jasnej i chropowatej jednobarwnej ścianie oświetlonej naturalnym, silnie rozproszonym światłem. Wyniki możecie prześledzić na poniższej interaktywnej prezentacji, porównując jasność centralnej części kadru z lewym górnym narożnikiem.
 

[converttable start="1"]

f/4
f/5.6
f/8
f/11
f/16
f/22

[converttable]

	Zanika od	f/5.6
	Charakter	bardzo subtelny, regularny

 

Z uwagi na to, że mamy tu do czynienia z obiektywem dość zaawansowanym, a do tego umiarkowanie jasnym, uzyskane wyniki testu nie odbiegają od naszych oczekiwań: obiektyw praktycznie nie winietuje. Bardzo niewielki spadek jasności obrazu w narożnikach kadru odnotowany przy wartości przysłony f/4 zanika zupełnie po przymknięciu przysłony o jedną działkę. Wynik ten można uznać za bardzo dobry.

 

 

Podsumowanie

Nadszedł czas na wydanie ostatecznego werdyktu podsumowującego test obiektywu M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO. Jest to niewątpliwie konstrukcja bardzo udana zarówno mechanicznie, optycznie, jak i funkcjonalnie. Doskonała jakość rejestrowanego obrazu już od w pełni otwartej przysłony, wręcz niesamowita skuteczność stabilizatora obrazu (choć duża w tym zasługa doskonałej współpracy, jaką ów stabilizator zapewnia z 5-osiowymi układami redukcji drgań w matrycach bardziej zaawansowanych aparatów z rodzin OM-D i PEN) i świetna jakość wykonania to niewątpliwe zalety tego szkła, podobnie jak bardzo atrakcyjny zakres ogniskowych i stała jasność.

Do wad obiektywu zaliczyć można dość spore gabaryty, kłopotliwą i dziwaczną flarę, jaka pojawia się na zdjęciach przy fotografowaniu pod światło (tylko gdy źródło światła znajduje się w centrum kadru), dystorsje przy najdłuższej i najkrótszej ogniskowej oraz bez wątpienia wysoką cenę. Ta ostatnia może jednak z czasem spadać, ponieważ jest to konstrukcja nowa – a jeżeli nawet nie spadnie, to prędzej czy później obiektyw ten pojawi się na pewno w jakiejś akcji typu cashback.

Nic jednak nie jest w stanie przesłonić najważniejszego: M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO jest na chwilę obecną obiektywem niemającym żadnego odpowiednika zarówno w systemie Mikro Cztery Trzecie, jak i w innych systemach lustrzankowych i bezlusterkowych. Nie jest to typowy superzoom – używając takiego porównania, należałoby użyć określenia "superzoom deluxe" z uwagi na jakość wykonania i oferowaną jakość obrazu. Stanowi raczej odpowiednik tego, czym w zaawansowanych aparatach kompaktowych są takie konstrukcje jak Panasonic LUMIX DMC-FZ2000 czy Sony Cyber-shot DSC-RX10 III – oczywiście nie bezpośrednio, ale ideowo. To prawdziwy obiektyw dla podróżnika, który na wyprawę chce zabrać tylko jedno szkło i wiedzieć, że może na tym szkle polegać.

Z tego powodu redakcja SwiatObrazu.pl z przyjemnością przyznaje temu obiektywowi ocenę bardzo dobrą i poleca go uwadze wszystkim użytkownikom systemu Mikro Cztery Trzecie poszukującym uniwersalnego sprzętu na każdą okazję.

 

Ocena końcowa (w skali 1-6):

BARDZO DOBRY

Zalety:

znakomita jakość rejestrowanego obrazu, zakres zoom pokrywający najczęściej wykorzystywane ogniskowe, stała jasność f/4, bardzo solidne wykonanie, uszczelnienia, niewiarygodnie skuteczny system stabilizacji obrazu.

Wady:

duże rozmiary i waga (jak na system Mikro Cztery Trzecie), duża średnica filtra, dziwna flara pojawiająca się w przypadku wystąpienia silnego źródła światła w centralnej części kadru, widoczne zniekształcenia geometryczne obrazu przy najkrótszej i najdłuższej ogniskowej, wysoka cena.

 
[kn_advert]
 

Parametr	Wartość
Nazwa	M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100mm 1:4.0 IS PRO
Dostępne mocowania	Mikro Cztery Trzecie
Rok premiery	2016
Długość ogniskowej (zakres)	12-100 mm
Efektywne pole widzenia (ekw. 35 mm)	24-200 mm
Kąt widzenia (zakres)	84-12°
Jasność	f/4 (stała)
Minimalna wartość przysłony	f/22
Budowa wewnętrzna (elementy / grupy)	17 / 11
Liczba listków przysłony	7
Minimalna odległość ostrzenia	0,15 m
Maksymalne powiększenie	0,3×
Ogniskowanie	wewnętrzne
Długość obiektywu	117 mm
Średnica obiektywu	78 mm
Średnica filtra	72 mm
Filtr obraca się podczas ostrzenia	nie
Sterowanie pierścienia ostrości	elektryczne, dwa tryby
Osłona przeciwsłoneczna	zewnętrzna (LH‑76B)
Dostępne kolory obudowy	czarny
Uszczelnienia	tak
Napęd mechanizmu AF	MSC
Stabilizacja obrazu	tak
Waga	561 g
Wyposażenie dostarczane wraz z obiektywem	dekiel przedni dekiel tylny osłona przeciwsłoneczna skórzany futerał dokumentacja

 

Obiektyw Olympus M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO został udostępniony do testu przez firmę Olympus Polska

 

 

Galeria zdjęć testowych

Zdjęcia wykonane zostały przy użyciu obiektywu M.ZUIKO DIGITAL ED 12-100 mm 1:4.0 IS PRO oraz aparatu Olympus OM-D E-M1 Mark II bez użycia jakichkolwiek filtrów artystycznych. Kliknięcie na miniaturę spowoduje otwarcie ośmiokrotnie powiększonej wersji w osobnym oknie przeglądarki. Pod opisem parametrów każdego zdjęcia znajduje się link do oryginalnych plików JPEG i RAW (UWAGA: duża objętość!).
 

12 mm, 1/50 s, f/4, 200 ISO JPEG RAW	100 mm, 1/250 s, f/4, 200 ISO JPEG RAW	38 mm, 1/60 s, f/7.1, 200 ISO JPEG RAW
61 mm, 1/50 s, f/7.1, 200 ISO JPEG RAW	57 mm, 1/10 s, f/9, 200 ISO JPEG RAW	57 mm, 1/60 s, f/7.1, 200 ISO JPEG RAW
100 mm, 1/320 s, f/4, 200 ISO JPEG RAW	21 mm, 1/80 s, f/8, 200 ISO JPEG RAW	70 mm, 1/200 s, f/4.5, 200 ISO JPEG RAW
12 mm, 1/80 s, f/4.5, 200 ISO JPEG RAW	47 mm, 1/200 s, f/5.6, 200 ISO JPEG RAW	61 mm, 1/200 s, f/4, 200 ISO JPEG RAW
12 mm, 1/25 s, f/11, 200 ISO JPEG RAW	44 mm, 1/80 s, f/6.3, 200 ISO JPEG RAW	100 mm, 1/125 s, f/5, 200 ISO JPEG RAW

 

Autorem przedstawionych w tym artykule zdjęć pomiarowych i produktowych jest Jarosław Zachwieja. Autorem zdjęć z galerii testowej jest Jarosław Zachwieja.

[kn_advert]