Drukuję w domu: Jak wybrać odpowiedni papier fotograficzny?

Papier fotograficzny firmy ILFORD

Ponieważ omawiana rodzina papierów składa się z trzech różnych grup podłoży, to przegląd ich możliwości należałoby rozpocząć od uściślenia, do czego dany rodzaj nośnika najlepiej się nadaje, kto powinien się nim zainteresować oraz jakie są jego ograniczenia. W trakcie naszych testów z dość dużym zaskoczeniem stwierdziliśmy bowiem, że część różnic, jakie się tutaj tradycyjnie wymienia – głównie z zakresu możliwych do odwzorowania barw i tonów dla danego typu papieru – w przypadku testowanych produktów jest prawie niezauważalna. Zacznijmy jednak od początku.

Dla kogo błyszczący, dla kogo matowy?

Dyskusja na temat wyższości Świąt Bożego Narodzenia nad Świętami Wielkiej Nocy – bo inaczej nie można chyba określić sporu miłośników fotograficznych papierów typu glossy oraz matte – jest stara prawie tak samo - jak współczesna fotografia. Zwolennicy papierów błyszczących przekonują o lepszym wyglądzie zdjęć barwnych oraz wyraźniejszych kontrastach tonalnych, natomiast miłośnicy matu chwalą odporność na odciski palców, łatwiejszą oprawę, lepszy wygląd zdjęć czarno-białych (zwłaszcza o dużym ziarnie) oraz ogólnie łatwiejszą obróbkę zdjęć przed drukiem (papier matowy jakoby "łatwiej wybacza" fotografiom o dużej kontrastowości i nie przejawia tendencji do zamieniania obszarów bardzo ciemnych i bardzo jasnych w jednolite plamy barwne).
 

Na papierze o dużym współczynniku połysku ILFORD GALERIE Premium Gloss najlepiej prezentują się zdjęcia kolorowe o wysokim nasyceniu barw.

Warto zacząć jednak zacząć od początku. Przede wszystkim papier fotograficzny, jaki w popularnych fotolabach oznaczony bywa jako matowy często tak naprawdę jest półmatowy lub jedwabisty (czyli w omawianej serii ILFORD GALERIE Premium odpowiada podłożu Lustre). Prawdziwe podłoża matowe przypomina w dotyku kartkę z bloku rysunkowego, a w niektórych przypadkach nawet technicznego.

Po drugie, dobrej jakości drukarka atramentowa wraz z prawidłowo wykonanymi profilami ICC dla używanych przez nas podłoży zapewnia bardzo zbliżone kolory, kontrast i tonalność zdjęć drukowanych na różnych rodzajach podłoży. Tak więc głosy o tym, że papier matowy gorzej od błyszczącego nadaje się do zdjęć o bogatej i silnie nasyconej kolorystyce ma większy związek z brakiem odpowiedniego profilu, aniżeli z właściwościami samego podłoża.
 

Perełkowy papier półmatowy ILFORD GALERIE Premium Lustre jest bardzo uniwersalny – znakomicie wyglądają na nim zarówno zdjęcia kolorowe (o różnym nasyceniu), jak i czarno-białe.

Różnice też oczywiście istnieją i są znaczące. Papiery błyszczące sprawiają wrażenie ultragładkich (wręcz wypolerowanych) i takie też wydają się zdjęcia na nich wydrukowane – barwne, kontrastowe, "soczyste". Z drugiej strony potrafią one sprawić użytkownikom sporo problemów. Przede wszystkim wykazują większą podatność na palcowanie, czyli pozostawianie na swojej powierzchni widocznych odcisków palców. Są też trudniejsze w oprawie, ponieważ nie tylko ich połysk nakłada się na połysk szyby w ramce, ale też mają paskudny zwyczaj przylepiania się do owej szyby. W rezultacie wymagane jest użycie oprawy typu Passe-Partout w celu odizolowania zdjęcia od szkła.
 

Papier matowy (prawdziwie matowy, a nie to, co pod tą nazwą oferują zautomatyzowane fotolaby), taki jak ILFORD Galerie Premium Heavyweight Matt tradycyjnie już ceniony jest przede wszystkim przez miłośników fotografii czarno-białej – zwłaszcza tych, którzy lubują się w wykonywaniu zdjęć o wyraźnym ziarnie.

Najważniejsze różnice mają jednak charakter czysto subiektywny. Część fotografów i miłośników fotografii woli odbitki błyszczące, a inni półmatowe lub matowe. Również niektóre zdjęcia lepiej wyglądają na określonym rodzaju podłoża, a i ważne są warunki, w których planujemy prezentację zdjęć (bądźmy pewni np. tego, że w pomieszczeniu oświetlonym ostrym światłem odbitki na papierze błyszczącym okażą się co najmniej kłopotliwe). Generalnie patrząc na zdjęcie w postaci drukowanej problem faktury materiału należy przemyśleć w podobny sposób, jak kwestie związane z kompozycją, ekspozycją, oświetleniem, czy kolorystyką kadru.
 

Wbrew powszechnej opinii na papierach matowych doskonale wyglądają nie tylko fotografie czarno-białe, ale również kolorowe. Niemniej jednak te pierwsze wydają się prezentować na papierze matowym szczególnie dobrze – zwłaszcza w porównaniu z podkładami o wysokim stopniu połysku.

Powinniśmy też pamiętać o odpowiedniej obróbce zdjęć w zależności od używanego typu podłoża. Programy takie jak Photoshop Lightroom udostępniają nawet predefiniowane ustawienia niektórych narzędzi eksportowych (np. wyostrzania) dla papierów błyszczących i matowych. Jest to związane ze sposobem reprodukcji drobnych szczegółów, które na papierze matowym bez odpowiedniego uwypuklenia mogą zaniknąć.

A jak w praktyce wypadają papiery ILFORD GALERIE Premium?

Po tym dość długim wprowadzeniu wypada wreszcie przyjrzeć się bliżej głównym bohaterom naszego tekstu. Papiery z linii Gloss w pełni zasługują na swą nazwę. Przy wysokim współczynniku połysku, wynoszącym 37% przy kącie 60° wydają się naprawdę błyszczące, a przy tym zadziwiająco odporne na palcowanie. Uzyskiwana na nich czerń ma wyraźny, wręcz oleisty charakter i jak można zaobserwować studiując podgląd softproofingowy w Photoshopie dla odpowiednich profili barwnych, do uzyskania takiego efektu wykorzystywana jest relatywnie niewielka ilość czarnego tuszu.
 

Gloss

Lustre

Heavyweight Matt

Analiza softproofów wygenerowanych w Photoshopie CS5 przy użyciu firmowych profili dla papierów ILFORD GALERIE Premium wykazała, że w celu uzyskania zbliżonych rezultatów na wszystkich trzech rodzajach nośników, w przypadku papieru typu Heavyweight Matt konieczne jest użycie znacznie większych ilości tuszu, aniżeli dla pozostałych dwóch nośników.

Barwne zdjęcia drukowane na tym typie papieru wyglądają dokładnie tak, jak można się tego spodziewać – soczyście, kolorowo i cieszą wzrok bogactwem szczegółów. Nieco gorzej jest w przypadku fotografii czarno-białych, które choć najzupełniej poprawne z technicznego punktu widzenia, przejawiają tendencję do "rozlewania" obszarów bardzo jasnych i ciemnych na widoczne w ich obszarze detale. Oczywiście dokładniejsze przyjrzenie się fragmentowi odbitki pozwala się zorientować, że ze szczegółami jest wszystko w porządku i nigdzie nie zginęły, niemniej jednak subiektywne wrażenie jest w tym wypadku równie ważne, co testy i pomiary.

Co gorsza, wydruki w odcieniach szarości przejawiają tendencję do subtelnej zmiany odcienia w stopniu silniejszym niż w przypadku papieru matowego na tym samym modelu drukarki. Jeżeli więc nasza drukarka wykazuje ciągoty do nietrzymania szarości na zdjęciach czarno-białych, a właśnie takie chcemy drukować najczęściej, to papier ILFORD GALERIE Gloss nie będzie dobrym wyborem. Subiektywnie zresztą musimy przyznać, że ze wszystkich trzech omawianych typów papieru podłoże Gloss wydaje się najmniej odpowiednie do fotografii czarno-białych. Żeby jednak oddać w pełni sprawiedliwość nośnikowi, to wypada podkreślić jedną rzecz: wykonywanie wydruków czarno-białych to wymagające zadanie przede wszystkim dla drukarki. Aby odbitki tego typu wyglądały satysfakcjonująco, bardzo zalecane jest używanie sprzętu bazującego na wysokiej jakości tuszach pigmentowych – najlepiej z dodatkowym kolorem szarym, o ile to oczywiście możliwe. Jeżeli spełnimy te warunki, to możemy być pewni, że również wydrukom czarno-białym na papierach typu Gloss trudno będzie cokolwiek zarzucić.
 

Odbitka wykonana na papierze ILFORD GALERIE Premium Lustre oglądana pod bardzo niewielkim kątem i z bliska. Znajdujące się poza kadrem silne źródło światła żarowego powoduje powstanie charakterystycznego odblasku ukazującego wyraźną perełkową fakturę papieru. Odblask ten jest stosunkowo niewielki – w tych samych warunkach odbitka na papierze typu Gloss mogłaby być zupełnie nieczytelna.

Bardzo dobre wrażenie wywarł na nas papier ILFORD GALERIE Lustre i jesteśmy przekonani, że to tak naprawdę on będzie stanowić wybór większości miłośników podłoży błyszczących, o ile tylko zaakceptują oni perełkową fakturę tego nośnika. Jest on bardzo uniwersalny i dobrze sprawdza się zarówno w fotografiach barwnych, jak i czarno-białych (mimo iż w przypadku tych drugich na drukarce Epson L800 również wykazał pewne problemy z prawidłowym trzymaniem neutralnej szarości). Cechuje się znacznie lepszymi właściwościami podczas oglądania pod światło (mimo nadal dość wysokiego współczynnika odbicia wynoszącego 20% przy kącie padania 60°) i można go nawet spróbować określić mianem półmatowego.

Porównanie zapewnianych przez producenta profili dla papierów Gloss i Lustre wykazało coś bardzo interesującego: profile te są do siebie niezwykle podobne. Skłania nas to do wysunięcia hipotezy, że wykonany przy użyciu specjalistycznego sprzętu profil ICC dla papieru ILFORD GALERIE Gloss mógłby się sprawdzić również w przypadku papieru Lustre i vice versa. Może to być wiadomość użyteczna dla osób dysponujących modelem drukarki niewystępującym na liście urządzeń, do których firma ILFORD zapewnia wsparcie dla swoich produktów.
 

W podobnych warunkach papier matowy ILFORD GALERIE Premium Heavyweight Matt wykazuje jeszcze lepszą odporność na powstawanie odblasków – odbitki można oglądać pod dowolnym kątem i w każdych warunkach.

Najciekawszym typem papieru z całej linii wydaje się jednak ILFORD GALERIE Premium Heavyweight Matt. Jest to papier zdecydowanie matowy o gładkiej powierzchni idealnie nadający się do druku broszur oraz prac o charakterze artystycznym. Oprócz tego od nośników Gloss i Lustre odróżnia go nieco mniejsza nieprzezroczystość (deklarowana na poziomie >90%, podczas gdy wspomniane papiery błyszczące mają ten parametr określony na >98%) i gramatura oraz – o czym już wspomnieliśmy – możliwość wykonywania wydruków po obydwu jego stronach.

Wydruki na tym papierze (zarówno barwne, jak i monochromatyczne) odznaczają się zaskakująco dobrymi parametrami, a zwłaszcza kontrastem i tonalnością. Również reprodukcja drobnych szczegółów jest godna podziwu, stabilność neutralności tonów szarych czyni z tego papieru wręcz rewelacyjny nośnik do fotografii czarno-białych. Gotowy wydruk wygląda tak dobrze w każdym rodzaju oświetlenia, że aż przyjemnie jest go wziąć do ręki i przyglądać się z bliska widocznym nań szczegółom. Być może powyższe wywody brzmią nieco egzaltowanie, ale niemal w stu procentach odpowiadają wrażeniu, jakie zrobiły na nas wydruki na tym papierze, który – co warto zauważyć – jest najtańszym z całej linii ILFORD GALERIE Premium.
 

Syntetyczne porównanie profili papierów ILFORD GALERIE Premium wykazało, że w teorii nośniki typu Gloss i Lustre powinny pozwolić uzyskać wydruki o minimalnie szerszych przestrzeniach barwnych, aniżeli papiery Heavyweight Matt. Niestety pomimo wytężonych prób nie udało nam się tego potwierdzić organoleptycznie.

Bardziej szczegółowa analiza profili ICC testowanych papierów przygotowanych przez producenta dla drukarki Epson L800 wykonana przy użyciu internetowego narzędzia ICCView 2.0 wykazała, że gamut (przestrzeń barwna) papierów Gloss i Lustre jest szerszy od gamutu papieru Heavyweight Matt – co było zgodne z przewidywaniami. Jednak różnica ta nie jest na tyle duża, aby jednak ILFORD GALERIE Premium Heavyweight Matt nie nadawał się do prezentacji zdjęć barwnych. Wręcz przeciwnie – należałoby się mocno namęczyć z doborem zdjęć testowych (musiałyby zawierać bardzo nasycone kolory) i mieć dobre oko, aby stwierdzić obecność różnic. Nam się nie udało pomimo wytężonych prób obejmujących zarówno druk zwykłych zdjęć, jak i plansz testowych.