Po co komu dokumenty – wystawa w International Center of Photography

Nowojorskie Międzynarodowe Centrum Fotografii nie ogranicza się do zbierania i pokazywania prac poszczególnych autorów. Równie często można zobaczyć tam wystawy, które stawiają pytania, poruszają szerokie zagadnienia.

Jedną z takich wystaw jest niewątpliwie trwająca właśnie „Archive Fever”, badająca zainteresowanie współczesnych artystów starymi dokumentami i archiwaliami. Szczególnie dużo miejsca – z racji na profil placówki – poświęcono tu fotografii. Okazuje się, że kilku znanych artystów, którzy w swojej twórczości używają zasobów archiwów (Christian Boltansky, w Polsce np. Wojciech Prażmowski) nie jest bynajmniej w swoich poszukiwaniach odosobnionych.

Fazal Sheikh, Afghan Images, Haji Qiamuddin holding a photograph of his brother, Asamuddin, 1998
© Fazal Sheikh, Courtesy of the artist and Pace/MacGill

Kurator nowojorskiej wystawy, Okwui Enwezor, zabrał prace współczesnych twórców z bardzo różnych krajów (a więc i różnych kultur), by pokazać, jak – poprzez odwołania do świadectw przeszłości – poruszają oni problemy tożsamości, historii, pamięci, straty.
Bardzo różne są na to pomysły. Jedni po prostu zbierają i katalogują dokumenty na jakiś temat; inni kreują zmyślone biografie; jeszcze inni manipulują autentycznymi dokumentami tak, aby nieco „nagiąć” historię; jeszcze inni z archiwaliów tworzą kolaże, kompozycje, które nie kłamią, ale też są w jakimś stopniu przekształcone przez artystę.

Tacita Dean, Floh: Baby Lotion, 2000,
© Tacita Dean, Courtesy Marian Goodman Gallery, New York

Jedyny prosty wniosek, jaki nasuwa się z tej wystawy: że nie da się jednoznacznie określić i usystematyzować, po co I jak artyści sięgają po dokumenty archiwalne. Bo jedni robią to, szukając własnej tożsamości, inni wolą za ich pomocą kłamać i zmyślać. Artystyczna „rozmowa” z przeszłością może być rozliczeniem, może być tylko zabawą.

Tacita Dean, Floh: Bathers in sea, 2000
© Tacita Dean, Courtesy Marian Goodman Gallery, New York

Wystawa obejmuje prace powstałe od lat 60. XX wieku aż po dziś dzień. Są to zdjęcia, kolaże, filmu, instalacje – wiele różnych form i koncepcji. Rozpiętość czasowa wystawy, poza swoim głównym celem, czyli sposobami artystycznego korzystania z archiwów, możliwość zaobserwowania, jakich form używały różne generacje – czy te pomysły zmieniały się na przestrzeni dziesięcioleci.

Felix Gonzalez-Torres, Untitled (Death by Gun), 1990
© Estate of Felix Gonzalez-Torres, Courtesy the Felix Gonzalez-Torres Foundation

Zeo Leonard nakręciła film, w którym wymieszała zdjęcia archiwalne z nagranymi współcześnie (przy współudziale 29 wynajętych aktorów), wszystko po to, aby opowiedzieć biografię nigdy nie istniejącej czarnoskórej aktorki.

Fazal Sheikh, na co dzień zajmujący się fotografią prasową, z nagranych w Afganistanie wypowiedzi ludzi i zdjęć archiwalnych ułożył opowieść o straszliwej wojnie, o życiu w kraju targanym nieustannym konfliktem, o ofiarach i oprawcach.
Znany niemiecki fotograf, Thomas Ruff tworzy kompozycje na podstawie starych – z lat 30. i 40. – szklanych negatywów. Są na nich katalogowe zdjęcia maszyn, wykonywane na zlecenie produkującej je firmy. Manipulując tymi zdjęciami Ruff nadaje banalnym obrazom maszyn znaczenie wręcz symboliczne.

W wystawie biorą udział m.in. Tacita Dean, Stan Douglas, Felix Gonzalez-Torres, Zoe Leonard, Ilán Lieberman, Walid Raad, Thomas Ruff, Anri Sala, Fazal Sheikh, Eyal Sivan, Lorna Simpson, Vivan Sundaram.

Wystawa “Archive Fever: Uses of the Document in Contemporary Art” jest czynna od 18 stycznia do 4 maja 2008.

International Center of Photography
1133 Avenue of the Americas at 43rd Street
New York, NY 10036
http://www.icp.org