Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VI – Monitor dla fotografa

 

Czytaj także:
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. I - Jak urządzenia widzą kolory
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. II - Świat barw w fotografii cyfrowej
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. III - Sekret jeszcze bielszej bieli
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. IV - Fotografowanie z wzornikiem
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. V - warsztat cyfrowego fotografa
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VIII - Kalibracja monitora i drukarki w praktyce

W poprzednim odcinku naszego cyklu, przybliżającego zagadnienia związane z zarządzaniem barwą podczas pracy ze zdjęciami, omówiony został temat organizacji warsztatu pracy cyfrowego fotografa. Przyjęte w nim zostało założenie, że osoba organizująca sobie ów warsztat dysponuje już własnym sprzętem komputerowym, który wymaga jedynie ustawienia w odpowiednim miejscu i skonfigurowania. Co jednak powinni zrobić ci, którzy chcą kupić, lub zmodernizować swój zestaw?

Odpowiedni monitor to najważniejsza z punktu widzenia fotografa inwestycja wchodząca w skład zestawu komputerowego. Na zdjęciu półprofesjonalny, 22-calowy model Eizo FlexScan SX2262W – monitor mogący zainteresować bardzo wymagających fotografów, którym jednak nie zależy na systemach sprzętowej kalibracji obrazu.

Jeżeli chodzi o sam sprzęt komputerowy, to można powiedzieć, że osoby zajmujące się komputerową grafiką, fotoedycją, realizacją filmów i innymi czynnościami związanymi z obróbką obrazu, znajdują się obecnie w dosyć komfortowej sytuacji. Moc obliczeniowa przeciętnego komputera domowego – zarówno maszyny klasy PC, jak i marki [comment]Apple oraz niezależnie od systemu operacyjnego, z jakiego korzysta jej użytkownik – pozwala zazwyczaj na bezproblemową obróbkę obrazu. Można wręcz powiedzieć, że taki sam sprzęt, z jakiego korzystamy w domach (a niejednokrotnie nawet gorszy) często stanowi też podstawowe wyposażenie studiów fotograficznych, czy działów DTP w wydawnictwach zajmujących się składem albumów fotograficznych. Dlatego też zagadnienie doboru procesora, pamięci operacyjnej lub też marki karty graficznej możemy (poza bardzo nielicznymi przypadkami, takimi jak np. komputer do zaawansowanego montażu wideo, czy grafiki 3D) bez obaw pozostawić w rękach pracowników sklepu komputerowego.

Nieco inaczej jednak przedstawia się sytuacja w przypadku monitora. Specyficzne wymagania osób zajmujących się obróbką zdjęć, komputerowym składem, czy projektowaniem graficznym sprawiają, że wyboru tego najważniejszego elementu raczej nie powinno się pozostawiać w rękach ludzi, którzy na co dzień zajmują się składaniem zestawów "do gier, filmów Office’a i Internetu". Wybór ten nie jest wcale trudny i tak naprawdę wystarczy tylko wiedzieć o kilku ważnych sprawach, aby znaleźć odpowiedni model w sam raz dla siebie, niemniej jednak najlepiej jest to zrobić samemu, albo poprosić o pomoc kogoś bardziej doświadczonego, kto zajmuje się tym samym, co my. Efekt na pewno będzie wówczas lepszy, aniżeli zdanie się na widzimisię sprzedawcy.

Eizo FlexScan S, FlexScan SX oraz ColorEdge – mimo zewnętrznych podobieństw modele należące do tych trzech linii kierowane są do zupełnie różnych docelowych grup odbiorców. Również cenowo występują pomiędzy nimi znaczne różnice.

W naszych rozważaniach jako punkt odniesienia i źródło przykładów z kilku powodów posłuży nam oferta firmy Eizo. Po pierwsze, sprzęt tego producenta jest (nie bez powodu) uważany za ekstraklasę wyświetlaczy dla osób zawodowo zajmujących się grafiką komputerową. Po drugie, od pewnego czasu oferta firmy Eizo bardzo mocno się rozszerzyła i obecnie zawiera ona sprzęt kierowany do różnych grup odbiorców – od graczy i pracowników biurowych aż po zastosowania medyczne i przemysłowe. Z tego powodu nie należy ślepo wierzyć (jak twierdzą niektórzy fanatycy marki), że wszystko, co ma ekran, a pod nim logo Eizo będzie doskonałe do obróbki zdjęć. Zaczynajmy zatem.

Jakiego monitora potrzebuje fotograf?

W przeciągu ostatnich kilku lat nastąpiło na rynku monitorów nastąpiło sporo zmian. Najpierw tradycyjne modele kineskopowe (CRT) zostały praktycznie zupełnie wyparte przez płaskie i lekkie monitory ciekłokrystaliczne (LCD). Następnie w tej drugiej grupie pojawiły się ekrany panoramiczne, które w szybkim tempie zdominowały większość oferty kierowanej zarówno dla mniej, jak i bardziej zaawansowanej grupy odbiorców (aczkolwiek nadal dość liczna pozostaje grupa zwolenników tradycyjnych "wąskich" ekranów o proporcjach 4:3 i 5:4). Niemal równocześnie ceny najtańszych modeli wyświetlaczy zaczęły bardzo szybko spadać, osiągając poziom nawet poniżej 400–500 złotych, co doprowadziło do bardzo silnej polaryzacji cenowej rynku. Jak w tych warunkach odnajduje się fotograf ze swymi specyficznymi wymaganiami?

Trwająca już od prawie dziesięciu lat batalia pomiędzy zwolennikami monitorów CRT i LCD ostatecznie wygasa. Mniejsze gabarytowo i bardziej uniwersalne panele ciekłokrystaliczne wyrosły z "chorób wieku dziecięcego" i ostatecznie wyparły ekrany kineskopowe również w zastosowaniach profesjonalnych. Choć tradycjonaliści nadal kręcą nosami, to nie ulega wątpliwości, że w dziedzinie jakości wyświetlanego obrazu modele LCD nie mają się już czego wstydzić – zwłaszcza od momentu upowszechnienia się cyfrowej transmisji sygnału wizyjnego. Do zalet monitorów LCD można zaliczyć też mniejsze wymiary, masę oraz prądożerność, a także znacznie większe możliwości w zakresie regulacji położenia ekranu.

Na sam początek z przykrością muszę rozwiać złudzenia dotyczące cen – sprzęt, o którym będzie tutaj mowa nie należy do grupy najtańszej. Najlepiej więc będzie, jeżeli wszyscy poszukujący monitora do obróbki zdjęć zapomną o hasłach typu "promocja, monitor FullHD 24 cale za 800 złotych" – nie są to bowiem urządzenia, z których ktokolwiek wymagający dobrej jakości obrazu będzie zadowolony. Osoba planująca zakup modelu, za pomocą którego możliwa będzie bezproblemowa praca z fotografiami, powinna przygotować sobie co najmniej 2 tysiące złotych. A ile dokładnie? To już zależy od wielu rozmaitych czynników.

Jak zawsze, w pierwszej kolejności musimy dokładnie określić nasze potrzeby. Po przeczytaniu dwóch pierwszych odcinków naszego kursu (a zwłaszcza fragmentu pierwszego odcinka dotyczący przestrzeni barwnych urządzeń obrazujących) każdy z Was wie już zapewne, że monitor monitorowi nierówny. Każdy z nas chciałby mieć sprzęt jak najlepszy, lecz nie zawsze będzie w stanie wykorzystać możliwości bardziej zaawansowanych wyświetlaczy. W połączeniu z dużą (a nawet bardzo dużą) rozpiętością cenową urządzeń, o których tutaj mowa, najważniejsza staje się konieczność określenia własnych potrzeb.

Wstęp

Ekran idealny

Czego zatem fotograf może wymagać od swojego monitora? Oczywiście tego, aby ten wyświetlał prawidłowo zdjęcia z aparatu cyfrowego podczas ich oglądania i obróbki. Najważniejszym kryterium będzie zatem odpowiednio szeroka przestrzeń barwna (co najmniej sRGB i jak najbardziej zbliżona do AdobeRGB) oraz możliwość takiego ustawienia parametrów obrazu aby odznaczał się on optymalną jasnością i kontrastem.

Wbrew pozorom określenie "optymalne" nie oznacza w tym przypadku ani bardzo wysokiej jasności ani ogromnego kontrastu. Wręcz przeciwnie: tanie monitory często wyświetlają obraz o przesadnej jasności i kontraście, ponieważ parametry takie doskonale prezentują się w tabelkach z parametrami technicznymi sprzętu, a wyświetlany w ten sposób obraz wyróżnia się na półce sklepowej spośród wielu innych modeli. Fotografa jednak bardziej interesować będzie, aby zdjęcia wyświetlane przez jego monitor odznaczały się subtelnymi przejściami tonalnymi, dlatego też większość wysokiej jakości monitorów dla grafików i fotografów odznacza się kontrastem na poziomie ok. 1000:1 i taka właśnie [comment]jest optymalna wartość tego parametru. Z kolei zalecana do edycji obrazu jasność wynosi zaledwie 120 cd/m² – ekran o jasności powyżej 200 cd/m² oglądany z bliskiej odległości przez dłuższy czas powoduje szybkie zmęczenie wzroku. I jeszcze jedno: studiując parametry techniczne monitorów nie należy brać pod uwagę podawanej przez wielu producentów wartości tzw. kontrastu dynamicznego – nie wdając się w szczegóły techniczne parametr ten jest klasycznym przykładem "marketingowego kitu" służącego wyłącznie sztucznemu zwiększaniu sprzedaży i wartością nie mającą żadnego przełożenia na rzeczywistą jakość obrazu.

Dobry monitor dla fotografa, poligrafa i grafika powinien wyświetlać obraz o niezmiennej kolorystyce niezależnie od kąta, pod jakim się na niego patrzy.

Kolejną ważną cechą w przypadku monitorów przeznaczonych do obróbki zdjęć i grafiki są tzw. kąty widzenia, czyli to, pod jakim kątem można patrzeć na ekran, nie obserwując zmian w kolorystyce obrazu. Pisząc "zmiany" mam na myśli dwa różne zjawiska. Pierwsze, obserwowane głównie w tanich modelach oraz matrycach notebooków polega na tym, że obraz obserwowany pod innym kątem do jego płaszczyzny niż 90 stopni jest jasny i mniej czytelny, a nawet zanika zupełnie. Drugi typ zmian, łatwy do zauważenia głównie w bardziej zaawansowanych modelach opartych na matrycach MVA/PVA (na temat typów matryc więcej informacji znajduje się w dalszej części artykułu) to tzw. color-shifting, czyli subtelne zmiany kolorystyki obrazu w zależności od tego, pod jakim kątem patrzymy na daną część ekranu. Cecha ta potrafi być kłopotliwa, lecz nie dyskwalifikuje ona jeszcze monitora jako nie nadającego się do obróbki zdjęć – przynajmniej na poziomie amatorskim. Należy jedynie pamiętać o tym, że zjawisko takie występuje i brać ten fakt pod uwagę.

Ostatnia bardzo ważna z punktu widzenia grafików i fotografów cecha monitorów LCD to równomierność jasności matrycy. Najprościej mówiąc, problem w tym wypadku sprowadza się do tego, czy dany kolor jest na całej powierzchni ekranu wyświetlany z taką samą jasnością. Jest to zagadnienie, z którym od wielu lat borykają się projektanci monitorów LCD i z którym próbują radzić sobie na wiele sposobów – zarówno sprzętowych (udoskonalanie samych matryc oraz technologii ich podświetlenia; doskonałe efekty dają na tym polu ekrany podświetlane diodami LED, ale tylko w najbardziej zaawansowanych technicznie i najdroższych modelach) jak i programowych (rozmaite rozwiązania mające na celu wyrównywać różnice w jasności podświetlania – w przypadku produktów firmy Eizo technologią taką jest funkcja Digital Uniformity Equalizer). Ogólnie można powiedzieć, że im większa jest matryca, tym problem równomierności jej podświetlenia jest bardziej widoczny.

Problem nierównomiernego podświetlenia jest ciągłą bolączką producentów wyświetlaczy LCD. Wielu z nich ma swoje własne, opatentowane sposoby wyrównywania jasności obrazu w narożnikach ekranu. W przypadku monitorów firmy Eizo jest to technologia o nazwie Digital Uniformity Equalizer (DUE). Rozkład jasności tonów wyświetlanych przez matrycę najłatwiej można ocenić wyświetlając na całym ekranie jednorodną szarą planszę.

Jest też kilka innych cech charakteryzujących monitory – mniej istotnych z punktu widzenia użytkowników pragnących wykorzystywać swój sprzęt głównie do obróbki zdjęć, niemniej jednak mających pewne znaczenie w innych obszarach wykorzystywania. Jedną z nich jest czas reakcji matrycy – parametr opisujący, ile czasu (w milisekundach) trwa zapalanie się i wygaszanie pojedynczego punktu obrazu. Choć ma on znaczenie głównie przy zastosowaniach związanych z płynnym wyświetlaniem obrazu ruchomego (czyli głównie grach oraz filmach), to obecnie jest to już problem mocno marginalny. Nieco inaczej sytuacja wygląda, gdy kupujemy sprzęt używany – na rynku wtórnym można bowiem znaleźć nawet kilkuletnie profesjonalne monitory dla grafików w bardzo atrakcyjnych cenach. Ich czasy reakcji w niektórych przypadkach mogą wynosić nawet 30–40 ms, co wprawdzie nie przeszkadza podczas pracy ze zdjęciami, ale kompletnie dyskwalifikuje sprzęt w zastosowaniach "rozrywkowych".

Na koniec warto również zwrócić uwagę na elementy funkcjonalne nabywanego sprzętu, ponieważ przy długotrwałej pracy ze zdjęciami mogą mieć one duże znaczenie. Normą powinna być możliwość regulacji wysokości położenia ekranu oraz jego obrotu zarówno w osi pionowej jak i poziomej – w innym wypadku trudno nam będzie dobrze go ustawić. Bardzo przydaje się również obecność w monitorze rozdzielacza USB, który oszczędzi nam konieczności sięgania do obudowy komputera, gdy będziemy chcieli podłączyć np. aparat lub dysk przenośny. Szczytem komfortu dla fotografa będzie zaś obecność wbudowanego czytnika kart pamięci, który proces przenoszenia zdjęć na dysk twardy komputera maksymalnie uprości i przyspieszy.

Duże możliwości zmiany wysokości i kąta ekranu LCD pozwalają bardzo ułatwić pracę. W przypadku obróbki cyfrowych zdjęć – niejednokrotnie trwającej po kilka godzin bez przerwy – ma to ogromne znaczenie dla naszej wygody, zdrowia i dobrego samopoczucia.

Zaawansowane modele kierowane do profesjonalistów często dysponują również bogatym wyposażeniem dodatkowym oraz rozbudowanymi możliwościami. Np. monitory z rodziny Eizo ColorEdge mają w zestawie osłony boczne ułatwiające pracę nawet w jasno oświetlonym pomieszczeniu, a ich funkcje regulacji wyświetlanego obrazu są bardzo zaawansowane (łącznie z możliwością sprzętowej kalibracji). Są to jednak elementy, za które nabywca musi słono zapłacić.

Czytaj także:
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. I - Jak urządzenia widzą kolory
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. II - Świat barw w fotografii cyfrowej
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. III - Sekret jeszcze bielszej bieli
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. IV - Fotografowanie z wzornikiem
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. V - warsztat cyfrowego fotografa
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VIII - Kalibracja monitora i drukarki w praktyce

Cechy najistotniejsze

Niezależnie od najbardziej pożądanych cech monitora do obróbki zdjęć każdy z nas musi się zdecydować na model najbardziej odpowiadający własnym wymaganiom. Ponieważ sprzęt marzeń bardzo często okazuje się być ze względów finansowych nieosiągalny, konieczne może być też przyjęcie pewnych kompromisów. Dlatego też wiedząc już, na jakie elementy musi zwracać uwagę każdy fotograf, zajmijmy się doborem konkretnych parametrów nabywanego sprzętu – tak, aby każdy z nas wiedział, na co zwracać uwagę dobierając monitor zgodnie z indywidualnymi potrzebami.

Miejsca nigdy za wiele

Zaczniemy od elementów najprostszych i najbardziej oczywistych: przekątnej ekranu i jego rozdzielczości. Praca ze zdjęciami (a także grafiką komputerową oraz przy montażu filmów) wymaga z reguły dużo przestrzeni roboczej – zarówno ze względu na spore rozmiary samych obrazów, jak i rozbudowane interfejsy programów. Oczywiście od razu możemy zapomnieć o tym, że 10-megapikselowe zdjęcie kiedykolwiek wyświetlimy na ekranie w skali 1:1, niemniej jednak praca na ekranie o przekątnej 24 cale i rozdzielczości 1920 × 1200 pikseli będzie bez porównania bardziej komfortowa, aniżeli na siedemnastocalowym monitorze wyświetlającym obraz 1280 × 1024 piksele lub równie niewielkiej "panoramce" 1366 × 768 pikseli.

Adobe Lightroom to jedna z tych aplikacji, dla których pojęcie "zbyt duży ekran" nie istnieje. Znaczne nagromadzenie narzędzi i możliwość pracy z wieloma zdjęciami jednocześnie sprawiają, że najlepszy dla tego programu jest panoramiczny wyświetlacz o wysokiej rozdzielczości.

Producenci większości programów do zarządzania zdjęciami i ich edycji dawno już zauważyli, że optymalnym typem wyświetlaczy dla fotografów są monitory panoramiczne. Urządzenia tego typu pozwalają bowiem wyświetlić większość zdjęć na pełną wysokość ekranu tak, że po obu bokach kadru pozostaje całkiem sporo miejsca na panele z narzędziami. Tak jest np. z produktami firmy Adobe takimi jak Photoshop, Photoshop Elements czy Lightroom.

W przypadku niektórych bardziej zaawansowanych programów praca na monitorze o zbyt małej rozdzielczości może być wręcz niemożliwa. Ich paleta narzędzi bywa bowiem tak rozbudowana, że może się nie zmieścić na ekranie. Najczęściej zdarza się tak w przypadku aplikacji do grafiki 3D i obróbki wideo, dlatego też przed kupnem monitora warto przestudiować minimalne i zalecane wymagania programów, których zamierzamy używać.

Szczególnie dużą popularnością wśród grafików, fotografów i poligrafów cieszą się obecnie monitory standardu WUXGA (rozdzielczość 1920 × 1200 pikseli). Ich duża powierzchnia robocza pozwala na komfortową pracę z nawet bardzo zaawansowanymi programami.

Jeżeli chodzi o obróbkę zdjęć, to osobiście jestem zdecydowanym zwolennikiem ekranów o proporcjach boków 16:10, jako oferujących największą możliwą przestrzeń roboczą w bardzo wygodnym układzie. W tym standardzie najbardziej godne zainteresowania są dwa rodzaje monitorów: 21- oraz 22-calowe modele WSXGA+ (1680 × 1050 pikseli), a także [comment]24- i 27-calowe ekrany WUXGA (1920 × 1200). Dodatkową zaletą tej drugiej grupy jest fakt, iż mogą one bez konieczności przeskalowania wyświetlać obraz typu FullHD (1920 × 1080 pikseli) – dla samej obróbki zdjęć jest to wprawdzie bez znaczenia, ale jeżeli zajmujemy się również wideofilmowaniem lub używamy tego samego komputera do oglądania filmów, to szybko to docenimy. Większe, 27- i 30-calowe monitory wyświetlające obraz w standardzie WQXGA (2560 × 1600 pikseli), takie jak Eizo FlexScan SX3031W długo jeszcze pozostaną poza zasięgiem portfeli przeciętnych zjadaczy chleba. 

Typ matrycy

Elementem, od którego w największym stopniu zależy jakość obrazu wyświetlanego przez monitor LCD jest technologia, w jakiej wykonana została jego matryca. Ma ona wpływ przede wszystkim na rozmiar palety odwzorowywanych barw (w tym płynność przejść tonalnych), kąty widzenia oraz czas reakcji. Pośrednio typ matrycy odpowiada też za równomierność jej podświetlenia, ponieważ ekrany o niewielkich kątach widzenia zawsze wydają się siedzącym przed nimi ludziom nierówno podświetlone.

Kupujący monitor LCD mogą wybierać pomiędzy jednym z trzech typów matryc:

TN+FILM – są to najtańsze, najbardziej rozpowszechnione i jednocześnie najmniej nadające się do obróbki zdjęć typy wyświetlaczy. Ich największą i właściwie jedyną zaletą – oprócz niskiej ceny – jest krótki czas reakcji, natomiast wady można wymieniać dość długo: niskie kąty widzenia, słabe odwzorowanie kolorów i przejść tonalnych, nierównomierne podświetlenie i wiele innych.

VA – w tej technologii wykonuje się dwa typy matryc: PVA i MVA, które jednak różnią się od siebie w bardzo niewielkim stopniu (powodem stosowania dwóch różnych nazw są głównie względy patentowe). Odznaczają się przystępną ceną oraz znakomitymi możliwościami w zakresie odwzorowania barw. Niestety pomimo dobrych kątów widzenia w monitorach z matrycami MVA i PVA występuje wyraźne zjawisko color-shiftingu, które opisane zostało na poprzedniej stronie. Słabą stroną technologii, w oparciu o którą działają matryce VA ,są również niskie czasy reakcji, ale problem ten od dawna już obchodzony jest przez producentów monitorów za pomocą odpowiednich układów elektronicznych.

Ogólnie monitory z wyświetlaczami MVA i PVA traktowane mogą być jako bardzo przyzwoity "segment średni", którym z powodzeniem mogą zainteresować się wymagający amatorzy, a także osoby nie dysponujące bardzo pokaźnym budżetem. Urządzenia takie z reguły oferują dobrą jakość za przyzwoitą cenę oraz spore możliwości w zakresie regulacji parametrów wyświetlanego obrazu.

IPS – do niedawna jeszcze ta zaawansowana technologia obecna była tylko w monitorach przeznaczonych do zastosowań profesjonalnych. Obecnie jednak za sprawą jej upowszechnienia matryce tego typu spotkać można również w urządzeniach półprofesjonalnych. Technologia IPS pozwala na uzyskanie obrazu o równie bogatej palecie barw co matryce VA, lecz charakteryzuje się znacznie lepszymi kątami widzenia oraz większą stałością parametrów wyświetlanego obrazu w miarę upływu czasu. Również w przypadku matryc typu IPS łatwiej jest producentom monitorów uzyskać równomierne podświetlenie matrycy.

Mimo iż Eizo FlexScan SX2462W należy do segmentu półprofesjonalnego, to wyposażony został w matrycę typu IPS typową dla monitorów z najwyższej półki.

Zdecydowana większość monitorów projektowanych do zastosowań wymagających wyświetlania obrazu o bardzo wysokiej jakości bez żadnych kompromisów to konstrukcje oparte o matryce typu IPS. Warto jednak zauważyć, że zarówno wśród prezentowanych w tym artykule monitorów profesjonalnych (rodzina Eizo ColorEdge), jak i półprofesjonalnych (Eizo FlexScan seria SX) znajdują się modele oparte o matryce IPS oraz VA. Jest tak, ponieważ oprócz matrycy znaczną rolę w kwestii jakości wyświetlanego obrazu pełnią w monitorze inne zastosowane rozwiązania technologiczne. Z kolei ze względu na możliwość bezproblemowego tworzenia wyświetlaczy o bardzo niewielkich gabarytach praktycznie we wszystkich notebookach stosowane są matryce typu TN. Jest to jeden z głównych powodów, dla których ekrany wbudowane w komputery przenośne bardzo rzadko nadają się do poważnych zastosowań graficznych.

Czytaj także:
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. I - Jak urządzenia widzą kolory
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. II - Świat barw w fotografii cyfrowej
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. III - Sekret jeszcze bielszej bieli
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. IV - Fotografowanie z wzornikiem
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. V - warsztat cyfrowego fotografa
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VIII - Kalibracja monitora i drukarki w praktyce

Ważne szczegóły

Przekątna obrazu i wielkość matrycy są bez wątpienia najważniejszymi parametrami, jakimi powinien zainteresować się nabywca poszukujący monitora do zastosowań graficznych. Z całą pewnością nie są to jednak jedyne cechy, na jakie warto zwrócić uwagę. Wiele innych, często niedocenianych szczegółów konstrukcji jest w stanie zadecydować o tym, w jakim stopniu dany model będzie spełniał specyficzne potrzeby fotografów.

Złącza

Kolejnym elementem, na który należy zwrócić uwagę wybierając monitor są rodzaje dostępnych w nim złączy. Choć zamieszczone poniżej porady dotyczą praktycznie wszystkich możliwych zastosowań komputerów, to dla osób pragnących zająć się "na poważnie" cyfrową obróbką obrazu kwestie łączności monitora z komputerem (i innymi urządzeniami) będą szczególnie istotne.

Obecnym standardem w monitorach dla bardziej wymagających użytkowników są złącza DVI-I (po lewej), umożliwiające przekaz sygnału zarówno cyfrowego jak i analogowego. Obraz przesyłany za pośrednictwem stosowanych jeszcze w niektórych panelach starszych złączy D-Sub (w środku) z reguły odznacza się nieco niższą jakością od obrazu cyfrowego.

Na samym początku warto zrezygnować z zakupu monitora wyposażonego wyłącznie w analogowe złącza starego typu, czyli D-Sub, nawet jeżeli sprzęt taki będzie nam oferowany po wyjątkowo okazyjnej cenie. Złącze takie nie zaoferuje nam bowiem (zwłaszcza podczas wyświetlania obrazu o wysokiej rozdzielczości) tak czystego i ostrego sygnału wizyjnego, jak złącze cyfrowe – niezależnie od tego, jakie zdanie na ten temat może mieć sprzedawca w sklepie lub tzw. "ekspert".

Jeśli chodzi o złącza cyfrowe, to w monitorach stosowane są ich trzy rodzaje, z czego dwa najpopularniejsze (DVI-D/DVI-I oraz HDMI) są ze sobą wzajemnie kompatybilne – potrzebny jest jedynie odpowiedni adapter lub przewód połączeniowy. Większość producentów zaawansowanych modeli monitorów wyposaża swoje produkty również w trzeci typ złącza [comment]DisplayPort będący standardem znacznie nowocześniejszym i umożliwiającym (przynajmniej w teorii) przesyłanie bogatszej informacji o kolorystyce obrazu (na przykład monitory Eizo wyposażone w złącze DisplayPort mogą za jego pośrednictwem wyświetlać obraz w którym każdy z trzech kanałów barwnych zapisywany jest z precyzją 10-bitową w miejsce tradycyjnej precyzji 8-bitowej (oznacza to, że na każdą z trzech składowych barwnych R, G i B danego punktu obrazu może zawierać znacznie bogatszą informację barwną).

Równie duże możliwości w zakresie przekazywania obrazu co DVI ma też złącze typu DisplayPort (po prawej), będące przy tym rozwiązaniem znacznie nowocześniejszym, a pod wieloma względami również lepszym.

Nie oznacza to niestety, że z zalet złącza DisplayPort może skorzystać każdy. Przede wszystkim wymaga ono komputera, z kartą graficzną wyposażoną w identyczne złącze – musi to być więc sprzęt raczej nowy. Po drugie, oprogramowanie z jakiego korzysta użytkownik również musi wykorzystywać możliwości, jakie daje 10-bitowe przesyłanie sygnału. To zaś obecnie potrafią nadal nieliczne aplikacje. Niemniej jednak wypada uznać DisplayPort za standard przyszłości, który prędzej czy później może zastąpić złącza DVI i HDMI – przynajmniej jeśli chodzi o zaawansowaną obróbkę obrazu.

Paleta barw

Jak zostało to już wspomniane wielokrotnie – zarówno na łamach tego, jak i wcześniejszych odcinków cyklu "Zapanuj nad kolorem", najważniejszym z punktu widzenia fotografa parametrem urządzeń wyświetlających i drukujących będzie paleta wyświetlanych barw. W przypadku monitorów możliwość sprawdzenia tej cechy w nabytym urządzeniu mamy dopiero po zakupie i tylko wówczas, jeżeli dysponujemy dobrej klasy kalibratorem. Możemy jednak nauczyć się w taki sposób czytać specyfikacje techniczne podawane przez producenta, aby wyciągnąć z nich interesujące nas informacje.

Monitor do zastosowań fotograficznych powinien wyświetlać barwy z co najmniej pełnej przestrzeni sRGB. Jeżeli jednak użytkownik poważnie myśli o wykonywaniu papierowych odbitek swoich zdjęć, to gamut wyświetlacza powinien być jeszcze większy i zbliżony do przestrzeni AdobeRGB. Na ilustracji zobaczyć można rzut trójwymiarowego porównania przestrzeni barwnej skalibrowanego monitora Eizo ColorEdge CG245W (barwne pole) z gamutem AdobeRGB (siatka).

Jeżeli firma będąca producentem danego modelu monitora nie podaje w jego specyfikacji technicznej szacunkowej rozpiętości palety barw, to wówczas można śmiało założyć, że albo sprzęt ten odznacza się niezbyt imponującym gamutem, albo też opracowany został z myślą o użytkownikach, dla których parametr ten nie ma dużego znaczenia. W obydwu przypadkach oznacza to, że z tego typu monitora fotograf prawie na pewno nie będzie zadowolony.

Natomiast w sytuacji gdy producent ujawnia rozpiętość kolorystyczną wyświetlacza, wówczas z reguły czyni to poprzez porównanie do jakiejś znanej przestrzeni barwnej (a w przypadku modeli bardziej zaawansowanych nawet do dwóch lub trzech przestrzeni). I tak np. w specyfikacji technicznej półprofesjonalnego monitora graficznego Eizo FlexScan SX2462W przeczytać można, że model ten odwzorowuje do 98% gamutu AdobeRGB oraz 102% gamutu NTSC (a więc przestrzeń monitora zawiera w sobie przestrzeń NTSC).

Wiele monitorów dysponuje specjalnym trybem "zgodności z przestrzenią sRGB". Po jego włączeniu następuje ograniczenie palety wyświetlanych kolorów do gamutu sRGB. Rozwiązanie takie może być użyteczne również dla osób nie mogących samodzielnie skalibrować ekranu. Tryb taki zakłada bowiem najczęściej mniej lub bardziej udaną fabryczną kalibrację barwną ekranu – wystarczy tylko odpowiednio ustawić jasność i kontrast wyświetlacza, a w systemie operacyjnym ustawić profil ICC przestrzeni sRGB.

Niekiedy można też w monitorach znaleźć informację o obecności funkcji takiej jak "tryb pełnej zgodności z sRGB". Po jej włączeniu paleta barw odwzorowywanych przez monitor zostaje ograniczona tak, aby dokładnie odpowiadała danej przestrzeni. Przydaje się to, jeżeli np. publikujemy nasze zdjęcia wyłącznie w Internecie i w trakcie obróbki chcemy widzieć zawsze taki obraz, jaki wyświetla większość przeglądarek WWW.

Czytaj także:
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. I - Jak urządzenia widzą kolory
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. II - Świat barw w fotografii cyfrowej
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. III - Sekret jeszcze bielszej bieli
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. IV - Fotografowanie z wzornikiem
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. V - warsztat cyfrowego fotografa
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VIII - Kalibracja monitora i drukarki w praktyce

Interfejs

Równie ważnym elementem, na jaki powinniśmy zwrócić uwagę przed zakupem monitora jest jego menu ekranowe (OSD). Dotyczy to zarówno znajdujących się w nim opcji, jak i wygody jego samego. Ten drugi element najlepiej jest oczywiście sprawdzić samodzielnie, a jeżeli planujemy korzystać z niego często (a sytuacja taka może mieć miejsce, gdy do jednego monitora podłączane są dwa lub więcej urządzeń) to własnoręczne wypróbowanie ekranu przed zakupem jest wręcz zalecane. Intuicyjność i przejrzystość menu, wygoda nawigacji po nim czy choćby umiejscowienie przycisków sterujących to drobne, lecz ważne elementy, na które należy zwrócić uwagę.

Kontrola obrazu

Możliwości regulacji parametrów wyświetlanego obrazu są dla nas kluczowe, ponieważ to od nich tak naprawdę, a nie od kalibracji programowej zależy, jak bogatą paletę barw będzie w stanie wyświetlić nabyty przez nas sprzęt. Ponadto bardzo niewiele monitorów jest poprawnie ustawionych już w momencie opuszczenia fabryki i na taki komfort mogą liczyć właściwie tylko posiadacze drogich modeli profesjonalnych.

[converttable end="2"]

Menu główne
Menu ustawień obrazu
Menu kalibracji
Eizo FlexScan S	Eizo FlexScan SX	Eizo ColorEdge
Już pierwszy rzut oka na menu ekranowe monitorów kierowanych do zawodowców i półprofesjonalistów pozwala odróżnić je od urządzeń dla amatorów. Amatorskie monitory Eizo FlexScan z serii S mają uproszczone, piktograficzne menu, wyposażone jednak w komplet funkcji służących do regulacji parametrów wyświetlania. Różnice pomiędzy menu bardziej zaawansowanych modeli Eizo FlexScan z serii SX, a profesjonalnymi monitorami Eizo ColorEdge są już znacznie mniej widoczne i sprowadzają się do obecności nieco innych opcji w menu z zaawansowanymi ustawieniami kolorów. Ponadto menu monitorów Eizo ColorEdge zawiera dodatkową grupę opcji służących do obsługi wbudowanego w te modele sprzętowego kalibratora obrazu.

[converttable]

Zakres możliwości regulacji parametrów obrazu jest oczywiście uzależniony od klasy posiadanego monitora. Najprostsze modele amatorskie umożliwiają to jedynie w podstawowym zakresie, a precyzja regulacji jest bardzo niewielka. Szczególnie źle wypadają tutaj – jak już wspominałem w poprzednich odcinkach cyklu – notebooki. Z kolei możliwości najbardziej zaawansowanych modeli dysponują w tym zakresie funkcjami, których nie wykorzysta nikt poza dobrze wykwalifikowanymi specjalistami.

Jakimi funkcjami kontroli powinien się więc odznaczać monitor dla fotografa? Możliwość regulacji jasności i kontrastu jest tutaj oczywista, natomiast ważne jest, aby przebiegała ona precyzyjnie, nie zaś zbyt dużymi krokami. Zdarza się, że [comment]najtańsze modele monitorów nie pozwalają uzyskać wystarczająco niewielkiej jasności (poniżej 180 cd/m²)– dotyczy to przede wszystkim monitorów przeznaczonych do pracy w silnie oświetlonych pomieszczeniach i oglądania obrazu z większej odległości (z tego i wielu innych powodów nienajlepszym pomysłem jest nabywanie w celu obróbki zdjęć modeli z wbudowanym tunerem TV).

Bardzo ważna jest możliwość regulacji kolorystyki wyświetlanego obrazu, która odbywa się najczęściej na dwa sposoby: poprzez ustawienie temperatury punktu bieli w kelwinach lub korektę poszczególnych składowych barwnych obrazu (niekiedy funkcja ta nosi nazwę korekty krzywej gamma). W zależności od urządzenia w jego menu ekranowym znajdować się może jedna z tych funkcji, obie, lub może ich nie być wcale. Ten ostatni przypadek najlepiej jest zdyskwalifikować już na wstępie. Jeżeli mamy dostęp do kalibratora i chcemy z niego skorzystać najlepsza będzie oczywiście możliwość płynnej regulacji składowych RGB. Jeśli natomiast zmuszeni jesteśmy ustawiać ekran bez wsparcia sprzętowego, to z reguły lepsze efekty uda nam się osiągnąć regulując temperaturę punktu bieli.

Korekta kolorystyki obrazu poprzez regulację temperatury punktu bieli (ang. White Point) jest wygodniejsza lecz również zazwyczaj mniej precyzyjna. Pozwala jednak ustawić obraz o poprawnej tonalności nawet bez użycia kolorymetru. Z kolei regulacja składowych RGB sprawdza się lepiej gdy mamy do dyspozycji sprzętowy kalibrator.

Bogate możliwości kontroli obrazu, jaką umożliwiają profesjonalne monitory graficzne jest ich niewątpliwą zaletą, ale tylko wówczas, gdy użytkownik będzie potrafił ją wykorzystać. Wiele modeli kierowanych do zaawansowanych i wymagających amatorów konstruowanych jest bowiem na bazie takich samych podzespołów, jak droższe monitory profesjonalne, a różnią się przede wszystkim brakiem najbardziej zaawansowanych systemów kontroli obrazu. W przypadku opisywanych jako przykład monitorów firmy Eizo jest tak w przypadku wielu półprofesjonalnych monitorów z serii FlexScan SX, w których brak jest narzędzi do sprzętowej kalibracji. Kupując monitor należy więc zadać sobie pytanie: czy będę w stanie wykorzystać w pełni możliwości droższego modelu?, ponieważ może to nam pomóc zaoszczędzić niemałą przecież sumę pieniędzy.

Co jeszcze?

Przedstawione powyżej cechy monitorów fotograficznych nie są oczywiście jedynymi, którymi mamią nas producenci sprzętu. Nowoczesne wyświetlacze LCD wyposażone są w wiele funkcji dodatkowych, które w zależności od realizacji oraz naszych potrzeb mogą ułatwić życie, być zupełnie dla nas obojętne, bądź też stanowić utrudnienie. Podstawowe pytanie, jakie należy sobie w takiej sytuacji zadać, brzmi: czy ja tego potrzebuję? I tak osoba zajmująca się obróbką zdjęć nie będzie potrzebowała kompletu złączy analogowych, takich jak S-Video czy Composite, ale wideofilmowiec może już ich potrzebować. Podobnie jest z funkcją typu "obraz w obrazie", czyli wyświetlaniem jednocześnie sygnałów z kilku urządzeń, bądź też funkcją pivot (możliwością przekręcenia ekranu o 90 stopni i używania go w pozycji pionowej).

Rozgałęźnik USB w monitorze to niesłychanie wygodny element poprawiający komfort pracy – zwłaszcza wówczas, gdy nie korzystamy z czytnika kart pamięci i zamiast tego wolimy podłączać aparat cyfrowy bezpośrednio do komputera.

Z kolei użyteczność niektórych funkcji, takich jak choćby automatyczna regulacja jasności obrazu w zależności od oświetlenia pomieszczenia zależy nie tylko od naszych potrzeb, ale też od tego, jak dana funkcja została zrealizowana w praktyce. Na szczęście jeżeli okaże się np. że wspomniany czujnik działa zbyt chaotycznie i obraz zmienia swoją jasność z byle powodu, to takie "udogodnienia" zawsze można wyłączyć.

Czytaj także:
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. I - Jak urządzenia widzą kolory
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. II - Świat barw w fotografii cyfrowej
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. III - Sekret jeszcze bielszej bieli
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. IV - Fotografowanie z wzornikiem
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. V - warsztat cyfrowego fotografa
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VIII - Kalibracja monitora i drukarki w praktyce

Jak kupować?

Jak już zostało to zaznaczone na początku tego artykułu, do jego realizacji wykorzystanych zostało siedem modeli monitorów Eizo należących do trzech grup sprzętowych. Seria FlexScan S reprezentuje monitory amatorskie, jednak opracowane z myślą o osobach, którym zależy na wysokiej jakości obrazu i niewygórowanej cenie. Kolejna linia produktów, FlexScan SX to modele półprofesjonalne o znacznie lepszych parametrach wyświetlanego obrazu i często [comment]zawierających takie same lub bardzo zbliżone komponenty do monitorów produkowanych z myślą o zawodowcach, lecz odznaczających się uboższymi możliwościami kontroli obrazu. Ostatnia przedstawiona grupa, monitory z serii ColorEdge to urządzenia przeznaczone dla profesjonalnych fotografów, grafików i poligrafów, wyposażone w bardzo zaawansowane funkcje oraz możliwość kalibracji sprzętowej. Są to modele projektowane bez kompromisów i z reguły odznaczające się wysoką ceną.

Dokładne porównanie ich najważniejszych parametrów można prześledzić dzięki umieszczonym poniżej tabelom.

	Eizo FlexScan S2233W	Eizo FlexScan S2243W	Eizo FlexScan S2433W
Przekątna matrycy	22 cale		24,1 cala
Rozdzielczość	1680 × 1050 pikseli	1920 × 1200 pikseli
Typ panelu	VA
Kąty widzenia	178° / 178°
Jasność	350 cd/m²		360 cd/m²
Kontrast	1200:1		1000:1
Czas reakcji	12 ms (czerń-biel-czerń)		16 ms (czerń-biel-czerń)
Paleta odwzorowywanych barw	95% AdobeRGB, 92% NTSC		96% AdobeRGB, 92% NTSC
Złącza	D-Sub, DVI-D, DisplayPort, wejście audio, słuchawki
Ustawienia predefiniowane	Fine Contrast (EyeCare, Text, Picture, Movie, sRGB, Custom), Auto Fine Contrast
Regulacja obrazu	zegar, faza, położenie, korekcja zakresu sygnału wejściowego (Auto), filtr sygnału, wielkość obrazu (pełen ekran, powiększony, normalny), wygładzanie (5 stopni), kolor obramowania
Regulacja wyświetlanych barw	jasność, kontrast, temperatura, gamma, nasycenie, odcień, wzmocnienie, reset
Cena detaliczna*	od 2100 zł	od 2400 zł	od 3200 zł
*) Dane na 19.11.2010 r.

	Eizo FlexScan SX2262W	Eizo FlexScan SX2462W	Eizo ColorEdge CG223W	Eizo ColorEdge CG245W
Przekątna matrycy	22 cale	24,1 cala	22 cale	24,1 cala
Rozdzielczość	1920 × 1200 pikseli		1680 × 1050 pikseli	1920 × 1200 pikseli
Typ panelu	VA	IPS	VA	IPS
Kąty widzenia	178° / 178°
Jasność	280 cd/m²	270 cd/m²
Kontrast	1000:1	850:1	950:1	850:1
Czas reakcji	12 ms (czerń-biel-czerń)	13 ms (czerń-biel-czerń)	12 ms (czerń-biel-czerń)	13 ms (czerń-biel-czerń)
Paleta odwzorowywanych barw	95% AdobeRGB, 92% NTSC	98% AdobeRGB, 102% NTSC	95% AdobeRGB, 92% NTSC	100% sRGB / Rec709 / EBU / SMPTE-C, 98% AdobeRGB, 102% NTSC
Złącza	2*DVI-I, DisplayPort, 2*USB (rozgałęźnik)
Ustawienia predefiniowane	Color Mode (Text, Picture, Movie, sRGB, User1, User2, User3), Auto Fine Contrast		Fine Contrast (Custom, sRGB, Rec709, EBU, SMPTE-C, DCI, Calibration)
Regulacja obrazu	zegar, faza, położenie, korekcja zakresu sygnału wejściowego, wielkość obrazu (pełen ekran, powiększony, normalny)		zegar, faza, położenie, rozdzielczość, korekcja zakresu sygnału wejściowego, wielkość obrazu (pełen ekran, powiększony, normalny)
Regulacja wyświetlanych barw	jasność, kontrast, niezależna regulacja 6-kolorów, temperatura, gamma, nasycenie, odcień, wzmocnienie, Contrast Enhancer, Outline Enhancer, reset		jasność, kontrast, poziom czerni, temperatura, gamma, nasycenie, odcień, wzmocnienie, niezależna regulacja 6-kolorów, Contrast Enhancer, reset
Cena detaliczna*	od 3400 zł	od 5500 zł	od 4200 zł	od 10 000 zł
*) Dane na 19.11.2010 r.

Przedstawiony powyżej podział jest dość typowy dla większości producentów monitorów o rozbudowanej ofercie i niezależnie od firmy, której produkty wybierzemy, z dużą dozą prawdopodobieństwa uda nam się znaleźć model odpowiedni dla nas. Mam nadzieję, że powyższa tabela pomoże Wam zorientować się, czego należy oczekiwać po sprzęcie z danej grupy.

Na sam koniec tej części poradnika "Zapanuj nad kolorem" jeszcze jedna ważna rada: wielu niezwykle istotnych detali związanych z nabywanym sprzętem nie da się poznać studiując tabele z danymi technicznymi, bądź też materiały promocyjne producenta. Co więcej, niedoświadczony użytkownik również nie jest w stanie ocenić na pierwszy rzut oka parametrów obrazu wyświetlanego przez monitor stojący na sklepowej półce – z reguły sprzęt taki jest bowiem bardzo źle ustawiony (ekran w markecie ma wyświetlać kolory jaskrawe, cukierkowe i przyciągające uwagę, nie zaś poprawne), a i oświetlenie sklepu dalekie jest od ideału. Dlatego też dobrze jest kupować sprzęt sprawdzony, czyli taki, z którym mieliśmy okazję już pracować lub na temat którego słyszeliśmy wiele dobrych opinii.

Na zakończenie

Zakup monitora to bez wątpienia najważniejsza inwestycja dokonywana w ramach organizowania warsztatu cyfrowego fotografa. Jeżeli jednak naszym celem jest nie tylko publikacja zdjęć w Internecie, ale również prezentacja ich w postaci papierowej, to wówczas równie istotnym nabytkiem będzie odpowiednia drukarka fotograficzna. I temu właśnie zagadnieniu poświęcona będzie kolejna, siódma już część cyklu zapanuj nad kolorem. Zapraszamy!

 

Czytaj także:
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. I - Jak urządzenia widzą kolory
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. II - Świat barw w fotografii cyfrowej
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. III - Sekret jeszcze bielszej bieli
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. IV - Fotografowanie z wzornikiem
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. V - warsztat cyfrowego fotografa
Poradnik: Zapanuj nad kolorem, cz. VIII - Kalibracja monitora i drukarki w praktyce

 

Dystrybutorem produktów Eizo jest firma Alstor Sp.j. http://www.alstor.com.pl/

 

Quiz