Szpiegowskie aparaty fotograficzne z innej epoki

Wszyscy miłośnicy filmów i książek o perypetiach Jamesa Bonda lubią pojawiające się w tym filmie gadżety. Nie wszyscy jednak wiedzą, że czasami gadżety te były zupełnie prawdziwymi urządzeniami, a rozwój techniki i zwyczajna ludzka pomysłowość w wielu kwestiach wyprzedzały filmową fikcję. Tak było na przykład z miniaturowym aparatem fotograficznym, którego James Bond grany przez George'a Lazenby'ego) używał w filmie "W służbie Jej Królewskiej Mości" – urządzeniem tym był bowiem Minox A IIIs wykonujący zdjęcia na kliszach formatu 8×11 mm. Sama marka Minox (której korzenie sięgają jeszcze okresu międzywojennego) cieszyła się niesłabnącą popularnością na przestrzeni lat 40., 50. i 60. w środowiskach wywiadowczych na całym świecie.
 

Minox – zaprojektowany w 1922 roku i ostatecznie skonstruowany w 1937 roku przez niemiecko-łotewskiego inżyniera Waltera Zappę. (Fot. Michael Pritchard)

Obecnie, kiedy rozwój fotografii cyfrowej spowodował, że każdy telefon ma wbudowany aparat fotograficzny, a zarówno proste jak i bardziej zaawansowane cyfrówki montowane są w najróżniejsze przedmioty, miniaturowe aparaty fotograficzne nie robią już takiego wrażenia, jak kiedyś. Warto jednak wiedzieć, że to wcale nie z nastaniem ery cyfrowej pojawiły się pierwsze aparaty maskowane jako guziki, spinki do krawatów, czy zegarki. A w dodatku cieszyły się one popularnością nie tylko jako narzędzia pracy agentów wywiadu, lecz również jako zwyczajne gadżety – choć nieporównanie droższe o tych obecnych.

[kn_advert]

W książce "A History of Photography in 50 Cameras" (pl. "Historia fotografii w 50 aparatach fotograficznych") autor, Michael Pritchard opisuje 13 aparatów fotograficznych, które przez wiele lat z powodzeniem służyły szpiegom. Były to urządzenia miniaturowe i najczęściej udające zupełnie inne przedmioty (chciałoby się napisać "niepozorne", ale czy takie określenie pasuje np. do rewolweru?), a ich kariera niejednokrotnie była równie bogata i niemal tak długa, jak historia samej fotografii. Pierwsze aparaty szpiegowskie powstawały już bowiem w drugiej połowie XIX wieku.
 

Aparat-rewolwer konstrukcji Enjalberta, ok. 1890 r., Francja. (Fot. The Spira Collection)

Jak twierdzi sam autor, "aparat fotograficzny jest interesującym obiektem badań nad historią rozwoju technologii i zapotrzebowań odbiorców. O jego wyglądzie i funkcjonalności decydują natomiast dostępne w danym czasie materiały i technologie." My jednak dorzucilibyśmy do tego uwarunkowania kulturowe – choćby to, że w wielu kręgach pod koniec XIX wieku człowiek uzbrojony w rewolwer musiał wzbudzać mniejsze podejrzenia, niż gdyby nosił aparat fotograficzny. Urządzenie zaprojektowane w 1882 roku przez Enjalberta miało bowiem kształt broni palnej.

Oczywiście nie był to jedyny taki projekt: aparaty bywały ukrywane pod postacią książek, paczek papierosów, a nawet zegarków kieszonkowych. Te ostatnie cieszyły się nawet sporą popularnością, o czym świadczyć może fakt, że posiadaczką miniaturowego aparatu fotograficznego Ticka była m.in. królowa brytyjska, Aleksandra.
 

Miniaturowy aparat fotograficzny Tica w kształcie zegarka kieszonkowego. Urządzenie po prawej stronie pełni funkcję wizjera kominkowego.

Ta i wiele innych opowieści dla miłośników sprzętu fotograficznego i historii zawarta jest w książce "A History of Photography in Fifty Cameras" autorstwa Michaela Pritcharda wydanej nakładem kanadyjskiego wydawnictwa Firefly Books. Jest ona dostępna (póki co) wyłącznie wysyłkowo, w języku angielskim za pośrednictwem księgarni wysyłkowych, takich jak Amazon. Mamy jednak nadzieję, że zainteresuje się nią również któreś z polskich wydawnictw fotograficznych.
 

Aparat zamaskowany jako paczka papierosów oraz światłomierz w pudełku zapałek. (Fot. Michael Pritchard).

Aparat-pistolet Hythe Mark III produkowany przez Thornton-Pickard Manufacturing Company, ok. 1928 r. (Fot. Early Photography)

Aparat fotograficzny udający książki stojące na półce, Scovill & Adams 1892 r.

Aparat-książka.

Aparat-walizeczka.

Aparat z obiektywem w postaci spinki, Léon Bloch  1890 r. Z uwagi na konieczność ukrycia dodatkowych elementów konstrukcyjnych, stanowi komplet z krawatem. (Fot. Roi Boshi / Wikimedia Commons)

A History of Photography in Fifty Cameras, Michael Pritchard, wyd. Firefly Books, 2015

Źródło: WIRED