Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku - prawo autorskie dla fotografa

Wizerunek osoby uznawany jest za jej dobro osobiste (art. 23 Kodeksu Cywilnego). Art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej prawo autorskie) stanowi natomiast, iż rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej (tzw. zgoda na rozpowszechnianie wizerunku). W przypadku braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) Osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych.
2) Osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Rozpoznawalność

Wyrok SN z dnia 27 lutego 2003 r., IV CKN 1819/2000, OSP 2004/6 poz. 75).

"Wystarczające jest dla stwierdzenia naruszenia prawa do wizerunku, jeśli chociaż niektórzy (np. osoby z kręgu znajomych, współpracowników) mogą wizerunek zidentyfikować. Rozpoznawalność nie musi być też utożsamiana z podaniem dokładnych danych identyfikujących osobę; wystarczy kojarzenie z określoną osobą, nawet jeśli nie będziemy w stanie podać jej imienia i nazwiska.
...
Rozpowszechnianie (np. publiczne wystawienie: w galerii, na plakacie; opublikowanie w prasie, Internecie) wizerunku osoby fizycznej wymaga uzyskania zezwolenia tej osoby. Brak tej zgody oznacza, że opublikowana fotografia wykonana w sposób umożliwiający identyfikację sfotografowanej osoby, stanowi naruszenie prawa do wizerunku osoby fizycznej"

Forma udzielenia zgody

Spróbujmy zastanowić się jaką formę powinna przyjąć zgoda na rozpowszechnianie wizerunku.

Zasadniczo zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku może mieć dowolna formę – w tym ustną. Za chwilę jednak przekonamy się, iż sama zasada pozwalająca na udzielenie zgody w dowolnej formie nie wystarcza – i że warto stosować, kiedy tylko to jest możliwe, formę pisemną.

Osoba przedstawiona na fotografii może dowolnie dysponować prawem do wykorzystania wizerunku - nie mają tu np. znaczenia względy społeczne czy gospodarcze. Oczywiście dotyczy to tylko fotografii przedstawiających osoby, których wizerunek jest chroniony a jego rozpowszechnianie wymaga zezwolenia. Osoba, której wizerunek jest chroniony, może też wskazać miejsce, w którym fotografia może być wykorzystana (np. określony tytuł czy publikację w Internecie) jako wyłączne miejsce korzystania z wizerunku. Dodatkowo może dowolnie zastrzec zakres czasowy wykorzystania wizerunku.

Ważne: w przypadku powstania sporu o naruszenie dóbr osobistych, wywołanego rozpowszechnianiem wizerunku bez zgody osoby przedstawianej na fotografii, to rozpowszechniający musi wykazać, że dysponuje zgodą osoby pozywającej, określającą zakres i charakter wykorzystania. Oto sentencja jednego z wyroków wydanych w sprawie o ochronę dóbr osobistych.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2000 r. sygn. I Aca 1455/99

W procesie o ochronę dóbr osobistych, pozwany ma obowiazek wykazać, że jego działanie nie byo bezprawne. Bezprawność działania, zgodnie z Art. 81 ust. 1 Prawa autorskiego, wyłącza zgoda uprawnionego. Istnienia zgody uprawnionego ani jej zakresu nie domniemywa się. Pozwany ma obowiązek wykazać, że uzyskał zgodę uprawnionego na rozpowszechnianie jego wizerunku w oznaczonych warunkach.

Dlatego też pamiętajmy, iż mimo że zezwolenie na wykorzystanie wizerunku nie musi mieć dla swej ważnosci formy pisemnej – dla celów dowodowych bezpiecznie jest sporządzić odpowiedni dokument i uzyskać podpis osoby udzielającej zgody.

Zakres zgody

Jakie postanowienia należy zawrzeć w piśmie, które służyć nam będzie za dowód udzielenia zgody na wykorzystanie wizerunku?

Powinniśmy przede wszystkim wskazać, kto, gdzie i kiedy będzie rozpowszechniał wizerunek – określamy zatem zarówno miejsce eksploatacji, jak i jego czas oraz podmiot, który wizerunek będzie rozpowszechniał. Jeżeli zdjęciu będzie towarzyszył komentarz, powinnismy go uzgodnić z osobą przedstawianą na fotografii. Istotne jest też, aby w przypadku, w którym wizerunek osoby udzielającej zgody będzie sąsiadował z innymi wizerunkami czy zdjęciami, w szczególności jeśli mają to być materiały kontrowersyjne, zgoda obejmowała informację o tym fakcie.
Pamietajmy, że nie możemy "rozciągać" zgody udzielonej przez uprawnionego. Jeżeli np. uzyskamy zgodę na publikację zdjęcia osoby w artykule poświęconym motoryzacji, umieszczanym w serwisie internetowym, bezprawne będzie umieszczenie tego zdjęcia w wersji drukowanej materiału – jeżeli nie uzyskamy kolejnej zgody.

Ważne: zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie oznacza wyłączenia roszczenia osoby udzielającej zgody z tytułu naruszenia dóbr osobistych, określonych przez art. 23 Kodeksu Cywilnego. Nietrudno domyślić się, że takie roszczenie może powstać np. w przypadku publikacji zdjęcia osoby w pejoratywnym kontekście – np. w materiale poświęconym złodziejom samochodów.

Za tydzień: Odwołanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku i jego skutki.

Redakcja www.swiatobrazu.pl, we współpracy z kancelarią prawną Robert Solga przygotowała film szkoleniowy : Fotograf i prawa autorskie - jak je chronić i egzekwować. Płyta, którą otrzymacie, zawiera nagrane w studio szkolenie, dedykowane specjalnie dla fotografów, którzy uzyskują przychody z tytułu sprzedaży i udostępniania praw do fotografii. Czytaj więcej...