ABC robienia dobrych zdjęć: kadrowanie

Brzegi kadru

Fotografowana scena ograniczona jest brzegami kadru. Zarówno jego krawędzie, jak i rogi są miejscami silnie przyciągającymi wzrok oglądającego. Z tego też względu zwróć uwagę na to, jak te elementy współgrają z tematem zdjęcia. Przede wszystkim ważne jest, by główny temat nie został ucięty przez brzegi kadru w niewłaściwym miejscu. Na przykład fotografując ludzi uważaj, by fragment ręki (zwykle dłoń lub łokieć) nie wychodził poza boczną krawędź obrazu. Zobacz również, czy dolny brzeg nie ucina stopy, a górna krawędź - fragmentu głowy modela. Aby fotografia była lepsza w odbiorze, staraj się zostawić trochę odstępu między fotografowaną osobą a brzegami zdjęcia. Jeśli na przykład czubek głowy znajdzie się zbyt blisko górnej krawędzi fotografii, wzrok oglądającego zdjęcie będzie przez tę krawędź rozpraszany.

Przed naciśnięciem spustu migawki upewnij się, że istotne elementy fotografowanego tematu nie zostały ucięte krawędziami zdjęcia. (Fot. Tambako the Jaguar, flickr.com)

Powyższe zasady nie oznaczają oczywiście, że fotografowany obiekt zawsze należy umieszczać w kadrze w całości. Ucięcie mniej istotnych elementów tematu jest jak najbardziej dopuszczalne. Najczęściej ma to miejsce w przypadku zbliżeń, gdy interesuje nas jedynie fragment fotografowanego obiektu. Jeśli na przykład wykonując portret chcemy skierować uwagę na twarz modela, usunięcie fragmentu głowy czy ramion może nam w tym pomóc.

Na fotografiach zbliżeniowych temat zdjęcia jest często świadomie ucinany brzegami kadru. (Fot. Kara Allyson, flickr.com)

Krawędzie kadru pozwalają również rozszerzyć scenę ponad to, co widoczne jest na zdjęciu. Jeśli brzegi kadru będą ucinały fragment powtarzającego się wzoru, wyobraźnia oglądającego będzie powtarzała ów wzór poza obszarem zdjęcia. Taki zabieg nazywamy kompozycją otwartą (w przeciwieństwie do kompozycji zamkniętej, gdzie temat zdjęcia jest w całości ograniczony ramami kadru). Kompozycja otwarta pozwala fotografowi zwiększyć wrażenie wielości obiektów przedstawionych na zdjęciu lub wzmocnić powtarzalność pojawiającego się wzoru.

Brzegi kadru powyższej fotografii ucinają sylwetki znadujących się na zdjęciu ludzi. Oglądając ten obraz mamy wrażenie znalezienia się w tłumie, podczas gdy tak naprawdę nie wiemy, czy w przedstawionym pokazie brało udział więcej osób. (Fot. Chuck Coker, flickr.com)

[kn_advert]

Aby dodatkowo odwrócić wzrok oglądającego od krawędzi zdjęcia i skupić jego uwagę na temacie, często stosowanym zabiegiem jest stworzenie tak zwanego kadru w kadrze. Oznacza to, że fotografowany obiekt jest dodatkowo obramowany przez inne elementy zdjęcia. Takim obramowaniem mogą być na przykład drzewa czy otwarte drzwi lub okna. Zabieg ten pozwala na stworzenie naturalnej krawędzi zdjęcia, nadając mu głębii oraz przyciągając wzrok oglądającego do wnętrza kompozycji.

Powyższa fotografia zamku w Osace została wykonana z uwzględnieniem znajdujących się w pobliżu drzew. Gałęzie oraz liście otaczają temat zdjęcia, stanowiąc tak zwany kadr w kadrze. Dzięki temu krawędzie fotografii nie przyciągają tak bardzo uwagi, obraz otrzymuje dodatkową głębię, a wzrok oglądającego skupiony jest na temacie zdjęcia. (Fot. Chris Gladis, flickr.com)

Strona 1

Strona 2

Tło zdjęcia

Innym istotnym elementem każdej fotografii jest jej tło. O ile ludzkie oko doskonale radzi sobie z selektywnym postrzeganiem oglądanej sceny, w przypadku zdjęcia interakcja tematu z tłem jest bardzo wyraźna. Dwuwymiarowość obrazu powoduje, że wszelkie obiekty znajdujące się za fotografowanym tematem zwracają na siebie uwagę. Jeśli tło jest zbyt kolorowe lub za dużo się w nim dzieje, temat zdjęcia przestanie być wyraźny i fotografia będzie nieudana. Jeśli masz taką możliwość, znajdź miejsce, w którym tło będzie jak najprostsze, o w miarę jednolitych barwach.

Proste, jednolite tło pozwala na wyraźne przedstawienie tematu. Jest idealne zwłaszcza wówczas, gdy temat sam w sobie jest pełen kolorów i szczegółów. (Fot. Meena Kadri, flickr.com)

Fotografując unikaj zatem kontrastowych krawędzi tła przechodzących przez temat zdjęcia. Przykładem może być głowa na tle linii horyzontu lub słupów ulicznych (często można mieć wtedy wrażenie wyrastania tych słupów z głowy modela). W takich sytuacjach zwykle można poprawić kadr zmieniając nieco perspektywę. Nie bój się eksperymentować. Czasem uniesienie aparatu w górę, przykucnięcie lub wykonanie paru kroków w bok pozwoli na uzyskanie kompozycji, w której temat zdjęcia idealnie komponuje się z tłem.

[kn_advert]

Aby pomóc wyizolować temat fotografii, dobrze jest zastosować takie parametry fotografowania, aby głębia ostrości była jak najmniejsza (na przykład fotografując w trybie portretowym). Spowoduje to rozmycie tła, dzięki czemu jego krawędzie będą mniej kontrastowe, a przejścia kolorystyczne mniej gwałtowne. Należy jednak pamiętać, że mimo rozmazania tło nadal będzie stanowiło element zdjęcia – kolorowe plamy również mogą odwracać uwagę od tematu.

Niska głębia ostrości na powyższej fotografii pomogła odizolować młodą żyrafę od całkiem zróżnicowanego tła. (Fot. Tambako the Jaguar, flickr.com)

Czasem zdarza się, że tło stanowi istotną część zdjęcia i samo w sobie jest jego tematem. Przykładem może być fotografia ludzi na tle zabytkowych budynków lub krajobrazu podczas wakacyjnej wycieczki. W takich sytuacjach chcemy, aby zarówno fotografowane osoby, jak i tło były wyraźne i czytelne. Należy wtedy uważać, aby elementy pierwszo- i drugoplanowe nie przeszkadzały sobie nawzajem. Konieczne jest takie ustawienie osób, aby wszelkie kontrastowe krawędzie nie odwracały od nich uwagi, a przy tym by osoby te nie zasłaniały istotnych elementów tła. Najlepiej, jeśli w tego typu przypadkach poeksperymentujesz z różnymi punktami widzenia, aż uzyskasz zadowalającą kompozycję.

Strona 3

Kompozycja

Kompozycją w fotografii nazywamy układ elementów kadru, ich rozmieszczenie oraz wzajemną interakcję. Od czasów powstania sztuk plastycznych powstało wiele teorii mówiących o tym, czym charakteryzuje się dobra kompozycja obrazu. Przez lata wypracowano pewne zasady dotyczące doboru kolorów oraz umieszczenia tematu tak, aby wywołać u oglądającego określone uczucia i reakcje. Odkryto też, że pewne obszary płótna bardziej przyciągają wzrok niż inne. W niektórych epokach traktowano zasady kompozycji bardzo rygorystycznie, uważając dzieła sprzeczne z tymi regułami za nieudane. I choć w dzisiejszych czasach artyści mają wielką swobodę w tworzeniu obrazu wedle własnego uznania, zasady kompozycji są ciągle aktualne i mają swoje zastosowanie zarówno w plastyce, jak i w fotografii. Znajomość i stosowanie tych reguł pozwoli Ci wykonać zdjęcia, które nawet przez nieznającego tych zasad odbiorcę będą uważane za dobre, choć może on nie być w stanie stwierdzić, dlaczego tak jest. Należy jednak pamiętać, że zasady te istnieją po to, aby je łamać – lecz jeśli już to robimy, musimy mieć tego świadomość i eksperymentować dopiero po opanowaniu reguł kompozycji.

[kn_advert]

Trójpodział

Trójpodział to bardzo prosta zasada, pozwalająca na uzyskanie harmonijnego zdjęcia z tematem przyciągającym wzrok odbiorcy. Aby zastosować tę regułę, należy podzielić kadr na dziewięć jednakowych części za pomocą poziomych i pionowych linii.

Podział kadru zgodny z regułą trójpodziału. (Fot. MorgueFile)

Cztery miejsca przecięcia się linii trójpodziału nazywane są "silnymi punktami". Umieszczenie tematu w jednym z tych punktów spowoduje, że kompozycja będzie bardziej harmonijna i przyjemniejsza w odbiorze niż gdybyśmy temat ten umieścili w centrum kadru (zabieg często nadużywany przez początkujących fotografów). Miejsca te są idealne do umieszczenia fotografowanej osoby lub przedmiotu, oczu modela w fotografii portretowej czy też każdego innego obiektu, na który chcemy zwrócić uwagę.

Kompozycja wykorzystująca zasadę trójpodziału do umieszczenia tematu zdjęcia. (Fot. Fang Guo, flickr.com)

Istotnymi elementami trójpodziału są nie tylko punkty przecięcia siatki, ale również same osie. Są one najczęściej wykorzystywane do umieszczenia linii dzielącej fotografowaną scenę, jak na przykład linii horyzontu oddzielającej niebo oraz ziemię. Jeśli tematem fotografii jest krajobraz, horyzont należy umieścić wzdłuż górnej, poziomej linii trójpodziału (lub wzdłuż dolnej, jeśli chcemy uwypuklić niebo).

Umieszczenie horyzontu wzdłuż górnej, poziomej linii trójpodziału pozwala na podkreślenie fotografowanego krajobrazu. (Fot. Miguel Virkkunen Carvalho, flickr.com)

Jeśli umieścimy linię horyzontu wzdłuż dolnej, poziomej linii trójpodziału, podkreślimy niebo fotografowanej sceny, co sprawdza się bardzo dobrze w przypadku ciekawie wyglądających chmur. (Fot. Ilovebutter, flickr.com)

Przykładem świadomego złamania wymienionych zasad są kompozycje oparte na symetrii, tak jak w przypadku powyższej fotografii przedstawiającej odbicie krajobrazu w jeziorze. (Fot. Gopal Vijayaraghavan, flickr.com)

Wypełnianie kadru

Jednym z najczęstszych powodów powstania nieudanych zdjęć jest zbyt szerokie kadrowanie. Aby temat zdjęcia był wyraźny, powinien zajmować jak największą część fotografii. Jeśli istotny jest dla Ciebie jedynie fotografowany obiekt, podejdź do niego lub użyj takiego przybliżenia optycznego (zoomu), aby obiekt wypełnił cały kadr, umieszczając ważne fragmenty tego obiektu (na przykład oczy fotografowanej osoby) w mocnych punktach. W przypadku kiedy istotnym elementem zdjęcia jest interakcja tematu z otoczeniem, postaraj się tak wypełnić kadr, żeby temat był na tyle duży i wyraźny, by przyciągał uwagę odbiorcy. Czasem zdarza się, że proporcje otoczenia i tematu są duże, jak na przykład w trakcie fotografowania osób na tle architektury. W takiej sytuacji możesz sobie pomóc oddalając się od budynku wraz z modelem. Ponieważ pierwszoplanowe obiekty znajdujące się blisko aparatu wydają się być większe niż obiekty w tle, powstanie złudzenie, dzięki któremu proporcje postaci oraz budynku na zdjęciu będą zbliżone. Aby znaleźć punkt widzenia, który sprawi, że kompozycja będzie udana, należy się przemieścić i obejrzeć daną scenę z innej perspektywy. Czas spędzony na odpowiednim ustawieniu aparatu zaowocuje udanym zdjęciem, które będzie cieszyło przez całe życie.

Linie oraz orientacja kadru

Bardzo istotnym czynnikiem decydującym o odbiorze zdjęcia jest orientacja kadru. W większości aparatów matryca światłoczuła jest prostokątem o stosunku boków 3:2 lub 4:3. Proporcje takie pozwalają na wzmocnienie linii pionowych bądź poziomych, w zależności od orientacji kadru. Orientacja horyzontalna wzmacnia linie poziome. Występowanie tych linii sprawia, że fotografia wydaje się być bardziej stabilna i spokojna. Odpowiada ona również naszemu sposobowi postrzegania świata. Ustawienie kadru w pozycji horyzontalnej jest idealne do fotografowania krajobrazów, wszędzie tam, gdzie chcemy podkreślić przestrzeń. Linie pionowe są bardziej dynamiczne od linii poziomych i mogą wprowadzić do fotografii wrażenie ruchu. Najczęściej fotografowaną linią poziomą jest sylwetka człowieka, z tego też względu wertykalną orientację kadru często nazywa się portretową. Fotografując warto eksperymentować i zmieniać ułożenie aparatu by zobaczyć, jak dana scena będzie się prezentowała w pionie i poziomie.

Zdjęcia krajobrazowe zwykle kojarzone są z poziomą orientacją kadru. Jeśli jednak sfotografujemy krajobraz w pionie, możemy dodać do niego trochę dynamiki oraz zwiększyć wrażenie głębi. (Fot. digitalpimp., flickr.com)

Najbardziej dynamicznymi są linie ukośne. Kierują one wzrok oglądającego, wprowadzając do zdjęcia wrażenie ruchu. Zbiegające się linie skośne odpowiadają również za perspektywę zdjęcia i wrażenie głębi.

Linie skośne na fotografii powyżej wprowadzają do zdjęcia wrażenie ruchu oraz zwiększają jego głębię. (Fot. Gianni Dominici, flickr.com)

Aby dodatkowo zwiększyć liczbę linii skośnych na zdjęciu, a co za tym idzie jego dynamikę, możemy przechylić nieco kadr (przykładem jest ilustracja powyżej). Trzeba jednak uważać, jeśli w kadrze znajdują się linie, które zwykle utożsamiamy z określoną orientacją (jak na przykład linia horyzontu) - wtedy po przechyleniu obraz może wydawać się nienaturalny.

Przy okazji warto wspomnieć o innych wykorzystywanych proporcjach kadru. Choć najczęściej używanymi są wspomniane wyżej formaty 3:2 oraz 4:3, część aparatów pozwala na zastosowanie kadru kwadratowego lub popularnego formatu panoramicznego 16:9. Zdjęcia wykonane w kwadracie cechuje równowaga. Ponieważ boki pionowe oraz poziome mają tę samą długość, żadne z odpowiadających im linii nie zostaną dodatkowo zaakcentowane. Ponieważ mało obiektów nie posiada dominującej osi pionowej lub poziomej, ciężko jest znaleźć temat pasujący do kwadratowych proporcji. Proporcje 16:9 kojarzone są natomiast przede wszystkim z kinem. Ich zastosowanie dodatkowo zwiększy poczucie przestrzeni (format ten nazywany jest często panoramicznym) i nada zdjęciu filmowego charakteru. Dobrym sposobem na eksperymentowanie z różnymi proporcjami kadru nieobsługiwanymi przez Twój aparat jest wykorzystanie do tego celu programu do obróbki zdjęć. Większość tego typu aplikacji zawiera narzędzie kadrowania, pozwalające na ręczne dostosowanie długości boków w kadrze. 

Ćwiczenia do wykonania

1.    Fotografując staraj się zawsze stosować regułę trójpodziału, znajdując takie punkty widzenia, aby temat znalazł się w mocnych punktach kadru. Kiedy opanujesz kompozycję w oparciu o trójpodział, zacznij eksperymentować wykonując dodatkowe zdjęcia łamiące te zasady. Zobacz, jak zmieni się wtedy odbiór wykonanej fotografii.

2.    Wykonaj po dwa zdjęcia tego samego tematu z dziedziny krajobrazu, architektury, portretu oraz reportażu. W każdym przypadku zastosuj zarówno kadr poziomy, jak i pionowy. Porównaj pary zdjęć i zastanów się, jak zmienia się odbiór obrazu w zależności od orientacji fotografii.

3.    Robiąc zdjęcia wyszukaj linie krzywe znajdujące się w fotografowanej scenie. Sfotografuj je w taki sposób, aby były pod kątem w stosunku do brzegów kadru oraz tak, by były równoległe. Oceń, która z tych perspektyw cechuje się większą dynamiką i sprawia wrażenie ruchu.