Najczęściej zadawane pytania: Czym jest balans bieli w fotografii i jak go ustawiać?

Balans bieli w fotografii - co trzeba wiedzieć?

W efekcie pojawienia się aparatów cyfrowych, fotografowie otrzymali szereg nowych możliwości. Do dotychczasowych, takich jak zmiana filmów o różnych parametrach czy użycie dużej ilości filtrów, dołączyła możliwość wpływania na balans kolorystyczny zdjęcia. Funkcję nazwaną balansem bieli możemy dziś znaleźć w niemal wszystkich aparatach. Jak z niej korzystać, aby osiągnąć wspaniałe rezultaty?

Na samym początku zastanówmy się, co funkcja ta zmienia. Nazwana jest balansem bieli nie bez powodu. Dla przykładu, weźmy białą kartkę i oświetlajmy ją różnymi źródłami światła (żarówką, latarką LED czy światłem zachodzącego słońca). Szybko zobaczymy, że w każdym z tych rodzajów oświetlenia biała kartka będzie miała inną barwę – raz ciepła, raz chłodną. Oczywiście zniekształcenie to zostaje momentalnie skorygowane przez nasz mózg, w rezlutacie czego dostajemy informację, że kartka jest biała.

Sekrety fotografii cyfrowej     zobacz szczegóły >>>

Pomiar barwy światła możliwy jest dzięki wprowadzeniu odpowiedniej skali - temperatury Kelvina. Światło dzienne ma temperaturę 5500 K. Na taką wartość "ustawiane" były filmy do światła dziennego. A jak w tej skali wypadają inne źródła światła? Np. świeca ma temperaturę ok. 2000 K, a błękitne niebo bez bezpośredniego światła słonecznego aż 10000 K. Co się stanie, jeśli przy materiale światłoczułym zaprogramowanym na światło dzienne zrobimy zdjęcie np. świeczki? Rezultat będzie niezbyt zachęcający – otrzymamy czerwone, nieładne zdjęcie. Żeby zneutralizować to zabarwienie, należałoby ustawić temperaturę na wspomniane 2000 K. Analogiczna sytuacja miałaby miejsce z niebem – bez korekty otrzymalibyśmy zdjęcie zbyt chłodne.

[converttable]

Zbyt ciepłe

Neutralne

Zbyt chłodne

[converttable]

Aparat tym się różni od ludzkiego mózgu, że przetwarza informację obiektywnie. Oznacza to, że nie wprowadza takich poprawek. Gdy zrobimy zdjęcie białej kartki o zachodzie, otrzymamy zdjęcie kartki pomarańczowej. Aby uniknąć takich sytuacji, inżynierowie wprowadzili do oprogramowania aparatów cyfrowych stosowny algorytm. Steruje on właśnie prawidłowym odwzorowaniem bieli, czyli jej balansem. Co więcej, mamy możliwość precyzyjnej kontroli tego systemu. Większość aparatów udostępnia kilka możliwości pracy balansu bieli. Oto one:

1. Automatyczny balans bieli – działa podobnie do ludzkiego mózgu. Oprogramowanie czuwa nad prawidłowym, neutralnym oddaniem bieli. W niektórych aparatach mamy dodatkowo możliwość delikatnych, manualnych korekt (np. lekkie ocieplenie lub ochłodzenie). System ten działa bardzo dobrze w świetle naturalnym, jednak często zdarza się, że w sztucznym oświetleniu się gubi. Podobne problemy występują również w przypadku oświetlenia mieszanego. Dlatego udostepniono też narzędzia umożliwiające przeprowadzenie manualnych nastaw.

2. Preselekcja balansu bieli – mamy możliwość wyboru jednego z kilku zaprogramowanych ustawień. Najczęściej spotykane są ustawienia na światło słoneczne, cień, dzień pochmurny, żarówkę, świetlówkę i światło błyskowe. Poszczególne programy oznaczone są ujednoliconymi symbolami. W większości aparatów możemy również wprowadzać korekty, np. ocieplenie lub ochłodzenie bądź wprowadzenie innego rodzaju dominanty kolorystycznej.

3. Manualne ustawienie balansu bieli w fotografii – ta opcja daje nam największą kontrolę. Może być realizowana na kilka sposobów, w zależności od modelu aparatu. 

a. Ręczne ustawienie temperatury barwowej – dzięki temu ustawieniu możemy wprowadzić temperaturę barwową w zakresie od 2500 do 10000 K (taki zakres jest najczęściej spotykany). Ustawienie niskiej temperatury powoduje chłodne odwzorowanie barw, wysokiej – przeciwnie. Najczęściej sposób ten jest oznakowany w aparatach jako K.

b. Pobranie próbki wzornika – dokładna metoda, doskonale sprawdza się w zastosowaniach studyjnych. Polega na sfotografowaniu odpowiedniej próbki, np. białego arkusza papieru. Oprogramowanie aparatu na podstawie tego pomiaru ustawi odpowiednie korekty. W różnych modelach aparatów procedura pomiaru nieco się różni, jednak najczęściej oznakowana jest PRE. Oprócz tego korzystac możemy z odpowiednich wzorników przeznaczonych do ustawiania balansu bieli.

c. Pomiar temperatury padającego światła – sposób, który znaleźć można w niektórych aparatach. Wyposażone są one w niewielki czujnik (np. umieszczony na pryzmacie), który służy jedynie do pomiaru balansu bieli. Metoda ta jest skuteczna, jednak dziś częściej spotkać można pomiar opisany poprzednio.

Do tej listy dopisać można również zaawansowane metody pomiaru zewnętrznymi urządzeniami. Stosowano je zwłaszcza w tradycyjnej fotografii. Nowoczesne kolorymetry pozwalały na dokładny pomiar i późniejsze odwzorowanie neutralnych kolorów dzięki stosowaniu odpowiednich filtrów.

Umiejętność ustawienia balansu bieli w sposób, który jest adekwatny do danego zdjęcia, to umiejętność podstawowa. Fot. Dawid Petka

Warto podkreślić, że ustawianie balansu bieli w fotografii ma nieco mniejsze znaczenie gdy wykonujemy zdjęcia w trybie RAW. W tym przypadku w trakcie późniejszej obróbki w odpowiednim oprogramowaniu będziemy mieli dostęp do ustawień balansu bieli i nie będą się one niczym różniły od zmian wprowadzonych na etapie rejestracji zdjęcia. Jednak w przypadku korzystania z formatu JPG musimy do ustawienia balansu przyłożyć dużą wagę – w trakcie dalszej obróbki nasze możliwości będą znacznie ograniczone. Możliwość dokładnych ustawień kolorystycznych to jedna z głównych zalet stosowania formatu RAW. Zachęcamy do jego używania, jednocześnie jednak nie namawiamy do bagatelizowania ustawień balansu bieli w terenie – czasami konieczne będzie użycie JPG, a wtedy umiejętność prawidłowego zbalansowania bieli będzie niezwykle cenna. Najlepiej zawsze w terenie ustawiać balans z grubsza, precyzując go już w komputerze. Pamiętajmy również, że monitory aparatów nie są idealne – często wprowadzają dodatkowe zabarwienia, utrudniając tym samym ocenę barw.

Prawidłowy balans bieli

Kilkakrotnie pojawiło się określenie "prawidłowy balans bieli". Cóż to jest? Najczęściej używa się go w odniesieniu do ustawienia, dzięki któremu otrzymamy na zdjęciu neutralne kolory, takie jak je widzimy. Jednak prosta próba neutralnego odwzorowania barw np. przy zachodzie słońca pokazuje, że nie zawsze jest ono pożądane. W tym konkretnym przypadku, neutralne odwzorowanie pozbywa zdjęcia całego uroku. Niesamowite barwy "złotych godzin" zostają wyeliminowane. Często problem ten występuje przy portretach. Okazuje się, że delikatne ocieplenie jest jak najbardziej mile widziane.

Nie zawsze neutralne odwzorowanie barw jest pożądane. Czasami niezbędę jest ochłodzenie lub ocieplenie fotografii. Fot. Dawid Petka

Jak widać, nie istnieje zatem pojęcie prawidłowego balansu bieli w fotografii. Można za to znaleźć balans odpowiedni do danego zdjęcia. Umiejętność neutralnego zbalansowania bieli jest podstawą i należy ją nabyć. Jednak gdy już to pojmiemy, nie warto ślepo trzymać się tego sposobu oddania rzeczywistych barw. Szybko doprowadzi on do powstania nudnych, nieciekawych ujęć. Drugim etapem nauki powinno być zatem przyswojenie sposóbów, jakimi fałszując oddanie barw możemy uzyskać atrakcyjne efekty. Przykłady można mnożyć. Wielu uznanych fotografów krajobrazu nie wyobraża sobie pracy bez filtrów ocieplających. Efektem ich działania są zapierające dech w piersiach zdjęcia. Oczywiście są również takie rodzaje fotografii, w których wymogiem jest idealne oddanie barw. Fotografia produktowa, częściowo fotografia wnętrz i architektury czy dokumentacyjna  -  to kilka przykładów.