5 listopada 2010, 10:08
Autor: Redakcja SwiatObrazu.pl
czytano: 8598 razy

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska. Wystawa członków Okręgu Śląskiego ZPAF

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska. Wystawa członków Okręgu Śląskiego ZPAF

Do końca listopada 2010 roku można zwiedzać poplenerową wystawę zbiorową członków Okręgu Śląskiego ZPAF Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska.




 

 

Związek Polskich Artystów Fotografików Okręg Śląski zaprasza na zbiorową wystawę Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska. Ekspozycja jest zbiorem zdjęć uczestników pleneru 2009–2010, w którym uczestniczyli: Michał Cała, Ryszard Czernow, Arkadiusz Gola, Antoni Kreis, Józef Ligęza, Krzysztof Lisiak, Arkadiusz Ławrywianiec, Janusz Musiał, Piotr Oleś, Krzysztof Pilecki, Maciej Stobierski oraz Józef Wolny.

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Antoni Kreis

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Józef Ligęza

 

W naszej kulturze są miejsca szczególne kumulujące wartości o nieprzeciętnym znaczeniu i ponadczasowym wymiarze. Otoczone atmosferą zadumy, tajemniczości, święte miejsca pamięci. Cmentarze. Skarbnice pokoleniowego dziedzictwa łączące dwa skrajne bieguny egzystencji: rzeczywisty – materialny i duchowy – budowany na wierze boskiej i własnej. Losy nekropolii żydowskich odzwierciedlają zawiłe dzieje tego narodu, jego migracji w poszukiwaniu własnej ziemi obiecanej. Długa wędrówka Żydów pozostawiła liczne cmentarzyska. Dziś kirkuty zaświadczają o ich istnieniu w naszej kulturze, dziedzictwie i regionalnym i narodowym. Są widomymi znakami bogatych, ale i zawiłych dziejów. W większości zapomniane, popadały w ruinę. Coraz częściej jednak przywraca się im dawny wygląd i należną rangę. Taki też los dzieliła nekropolia katowicka. Cmentarz żydowski w Katowicach to jeden z najstarszych materialnych zabytków miasta, który jako zwarty zespół tworzy samodzielną przestrzeń kulturową. Zachowany, mimo zniszczeń, doczekał się czasu odbudowy. / Danuta Kowalik-Dura

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Krzysztof Lisiak

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Janusz Musiał

 

Cywilizacje mierzą swą wielkość pamięcią przodków. Miejsca spoczynku ludzi różnych wyznań i kultur poza ponadczasową, eschatologiczną wymową przyjmują sensy współczesne, budzą refleksje, inspirują. Wartości te można odnaleźć na fotografiach katowickiego cmentarza wykonanych przez śląskich fotografików. Autorefleksyjne fotografie zawierają treści indywidualne, jednak ostatecznie artykułują wartości uniwersalne, wspólne dla humanistycznych sensów ludzkiego życia. Obrazy wykonane w tym samym czasie przez kilku autorów stworzyły wielowątkową relację, dającą pokaz pełniejszy i bogatszy, odzwierciedlający aurę i scenerię cmentarza żydowskiego. Odautorska wizja, tak zróżnicowana w sposobie obrazowania, ujawnia źródła inspiracji i wspólne dochodzenie do mistycznych znaczeń kirkutu. Albumy takie, jak ten poświęcony katowickiemu cmentarzowi żydowskiemu, są nie tylko impresją, dokumentem, przypomnieniem, ale przede wszystkim przesłaniem. Przywracają Żydów z ich bogatą kulturą duchową i materialną zbiorowej pamięci, włączając ponownie w społeczną świadomość. Fotografie te wyrażają uczucia w sposób artystyczny, sięgając do specyficznego języka obrazu, przemawiają bez słów skondensowaną treścią, odwołaniem się do egzemplifikującego zjawisko znaku, symbolu, detalu, przy użyciu odpowiedniego tonu, waloru czy barwy, budują nieprzeciętną formę przekazu. Ukazują klimat i nastrój nekropolii. / Danuta Kowalik-Dura

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Piotr Oleś

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Krzysztof Pilecki

Cmentarz jest w trakcie remontu kapitalnego i renowacji zabytków, dlatego poza walorem artystycznym wykonane fotografie mają znaczenie historyczne – stanowią dokumentację tego miejsca w tym czasie. Ujawniają różnorodność i bogactwo żydowskiej architektury i plastyki nagrobnej.

Katowicki cmentarz istnieje od 140 lat. Sposoby pochówku i wygląd grobów zmieniały się w ciągu dziejów. Żydowska sztuka sepulkarna z założenia zawsze była sztuką religijną. Pochówek zmarłych, towarzysząca temu obrzędowość i budowa upamiętnień w postaci nagrobków czy grobowców podlegały ściśle określonym regułom.

Strona 1

Strona 2

 

W zabytkowej części kirkutu znajdują najstarsze pomniki nagrobne powstałe w drugiej połowie XIX wieku zazwyczaj jako przyścienne grobowce rodzinne o rozbudowanej formie architektonicznej, eklektyczne lub nawiązujące do klasycyzujących wzorców wywiedzionych z antyku. Większości pojedynczych grobów nadano formę macewy – pionowego nagrobka, który swym kształtem nawiązuje do bramy symbolizującej przejście z życia ziemskiego do życia wiecznego. Ich strzeliście wzniesione sylwety, rytmicznie ułożone w rzędach, tworzą o zmroku długie smugi cieni. Upamiętnienia budowane zgodnie z zasadami judaizmu były pozbawione podobizn zmarłych i rzeźb figuratywnych, natomiast zawsze bogato dekorowane ornamentyką o symbolicznej wymowie i zaopatrzone w wypowiedzi epitafijne, często określające zalety zmarłego, niekiedy zajmowaną przez niego pozycję w społeczności żydowskiej lub po prostu profesję.

Dawne macewy są pokryte inskrypcjami w języku hebrajskim umieszczonymi na licu, poniżej lub na stronie tylnej nagrobka napisami w języku niemieckim, później pojawiły się także napisy w języku polskim. Na współczesnych nagrobkach inskrypcje hebrajskie zastąpiono polskimi. Signum temporis.

Zbliżenia płaskorzeźb wyrytych w zwieńczeniach macew pokazują finezję ich wykonania. Duże wrażenie robią powiększenia detali, fragmenty ornamentu, inskrypcji. Niewtajemniczonych urzekają mistyką, jakimś przesłaniem znanym tylko członkom wyznania mojżeszowego. Trzeba wysiłku, aby tę tajemnicę zrozumieć, może dlatego tak fascynuje innych ludzi. Wśród symboli umieszczonych na nagrobkach najczęściej, również współcześnie, pojawia się gwiazda Dawida. Na starszych można odnaleźć świece lub świeczniki umieszczane na grobach kobiet – strażniczek domowego ogniska, drzewa –wieloznaczne symbole życia i odpoczynku w raju, księgi – na grobach osób uczonych na świętych księgach lub kopistów tych ksiąg czy błogosławiące dłonie przypisane Kohenom, potomkom biblijnego rodu arcykapłana Arona. Stosowane są również współcześnie. Ryt taki możemy znaleźć na nagrobku z 1974 roku, choć zapis inskrypcyjny zapisano  tylko w języku polskim. / Danuta Kowalik-Dura

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Maciej Stobierski

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Józef Wolny

 

Aura cmentarnej tajemnicy pobudza wyobraźnię. Fotografie zamieszczone w albumie w zastygłym obrazie zawierają wartości, którym twórcy nadają nowy wymiar i znaczenie. Użyte przez nich środki wyrazu tworzą ekspresję, wrażenia plastyczne budują poetykę miejsca, wzbudzając emocje nie tylko natury estetycznej, ale i moralnej. Zastosowana w obrazach sepia jednoznacznie odsyła nas do czasów dawnych, minionych.

Na fotografiach barwnych dominuje kolor zielony – symbol przyrody, życia. Utożsamia siłę i sprawiedliwość natury, do której ostatecznie wszystko należy. Okrywająca cmentarz szata roślinna zakrywa mankamenty, destrukcję porzuconych nagrobków. Ruiny oplata dziewicza i bujna roślinność, gdzieniegdzie tworząc z lasu pokrzyw nieskuteczną zaporę przed intruzami. Niekiedy spina los tu pochowanych w jedną zieloną plątaninę, by ukryć wstyd zaniedbania. / Danuta Kowalik-Dura

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Arkadiusz Ławrywianiec

 

Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska ZPAF

Fot. Michał Cała

 


INFORMACJE O WYSTAWACH
Cmentarz żydowski w Katowicach. Ulica Kozielska
Autor -
Wystawa czynna od3 listopada 2010, 00:00
Wystawa czynna do30 listopada 2010, 00:00
Wernisaż ---
Miejsce Galeria Katowice ZPAF, Katowice, ul. Św. Jana 10 (III piętro),


www.swiatobrazu.pl