Co to są złote godziny i dlaczego ich światło jest atrakcyjne dla fotografa?

Co to są złote godziny i dlaczego ich światło jest atrakcyjne dla fotografa?

W żadnym podręczniku fotografii, w którym pojawia się temat wykonywania zdjęć w plenerze nie może zabraknąć tematu złotych godzin, nazywanych też niekiedy magicznymi. Czym jest ta pora dnia, dlaczego jest ona dla fotografującego atrakcyjna i jak najlepiej wykorzystać oferowane przez nią możliwości – to wszystko będzie tematem poradnika z cyklu „Pytania i odpowiedzi”. Zapraszamy.



Zagadnienie złotych godzin powinno być bliskie sercu każdego, kto lubi wykonywać zdjęcia w plenerze – czy to krajobrazowe, portretowe, czy jakiekolwiek inne. Niestety, i jest to dosyć niepokojące, w praktyce całkiem sporo fotoamatorów (nawet dość mocno inwestujących w swoje hobby) nie bardzo wie, o co w tym wszystkim chodzi. Zaś jeszcze dziwniejsze jest postępowanie tych, którzy mając pewną orientację w temacie nie wykorzystują swojej wiedzy w celu poprawy poziomu technicznego i estetycznego swoich zdjęć. Zazwyczaj tłumaczą oni to w najróżniejszy sposób (choć prawie zawsze rzeczywistą przyczyną jest zwyczajne lenistwo), czasem dodając jako argument, że identyczne rezultaty można osiągnąć też o innych porach dnia, za pomocą odpowiednich akcesoriów, technik fotograficznych i obróbki cyfrowej gotowych zdjęć. Niestety bardzo się w tym momencie mylą.
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
Złote godziny – żadna inna pora dnia nie oferuje fotografowi tak pięknego światła. I choć perspektywa wstania z łóżka przed świtem i wyjścia z domu w całkowitych ciemnościach może się wydać dla wielu czymś wręcz nieludzkim, to każdy, kto kiedykolwiek tego spróbował może potwierdzić, że był to dobry pomysł. (Fot. Tom Hill / Pixabay)

 

Warunki oświetleniowe panujące podczas porannych i wieczornych złotych godzin można zasymulować innymi technikami jedynie częściowo. Pod tym względem sytuacja jest podobna do nakręcenia na obiektyw filtra polaryzacyjnego. Nic nie jest w stanie zastąpić oryginału.

Ziemia obiecana fotografa plenerowego

Jak już wspominaliśmy w artykule Jaki rodzaj oświetlenia naturalnego najlepiej sprawdza się przy fotografowaniu ludzi poświęconym wykorzystaniu oświetlenia naturalnego w fotografii portretowej, światło słoneczne może być zarówno bardzo korzystne, jak i skrajnie niekorzystne. Jest to uzależnione od wielu czynników, a jednym z najważniejszych jest położenie tarczy słonecznej na niebie.
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
Warunki oświetleniowe panujące podczas wschodów i zachodów słońca czynią te okresy w ciągu dnia idealnymi do fotografowania krajobrazów. Wówczas nawet fotografowanie pod słońce nie nastręcza zbyt wielkich trudności, a rzucane przez drzewa długie cienie nie powodują zaniku detali znajdujących się w ich obszarach. (Fot. sagesolar / Flickr)

 

Gdy słońce znajduje się nisko nad horyzontem, jego blask ulega znacznemu rozproszeniu na skutek przenikania przez grube warstwy atmosfery ziemskiej. Spada wówczas w scenie udział światła bezpośredniego, a wzrasta udział oświetlenia dopełniającego. Dodatkowo, za sprawą zjawiska rozszczepienia światła (atmosfera ziemska działa w tym wypadku jak pryzmat) niebieska i fioletowa część widma ulega rozproszeniu, przez co blask słońca staje się cieplejszy. Dopełnieniem tych korzystnych warunków są cienie – dłuższe i nie tak intensywne, jak w ciągu dnia. Teoretycy sztuki fotograficznej w krajach anglojęzycznych określili ten czas mianem "złotej godziny" (ang. golden hour).

Z tym wszystkim mamy do czynienia, gdy słońce wisi nisko nad horyzontem, ale tak naprawdę równie dobre zdjęcia powstają, kiedy go jeszcze/już nie widać. Oświetlenie jest wówczas bardzo wyrównane, a ilość światła wystarczająca do wykonywania zdjęć i nagrywania filmów. Brak intensywnie ciepłej dominanty światła bezpośredniego również ma swoje zalety – w zależności od kierunku w jakim kierujemy aparat, możemy uzyskać neutralną kolorystykę sceny lub uzyskać wyraźny kontrast barwny pomiędzy pierwszym planem, a odległym tłem. Mistrzowie kina w okresie Złotej Ery Hollywood jako pierwsi docenili te warunki oświetleniowe, określając czas tuż przed wschodem i po zachodzie słońca mianem "magicznej godziny" (ang. magic hour).

 

Złota godzina, magiczna godzina, czyli o zamieszaniu terminologicznym

W poprzednich akapitach zaakcentowaliśmy to, co określenie "złota godzina" oznacza w anglojęzycznej terminologii fotograficznej. Nie stało się tak przez przypadek – w omawianym temacie panuje bowiem pewna niezgodność terminologiczna, którą mało kto zauważa, a która wymaga wyjaśnienia. W polskojęzycznej terminologii fotograficznej mianem złotej godziny lub złotych godzin określa się okresy świtu i zmierzchu, przy czym zalicza się do tego zarówno momenty, w których słońce znajduje się nad horyzontem, jak i te, kiedy jeszcze/już go nie widać.
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
Złote godziny to nie tylko wspaniała pora dla fotografów pejzażowych, ale też dla portrecistów, przyrodników i makrofotografów. Tym ostatnim może się szczególnie spodobać fakt, że owady o świcie są prawie nieruchome – pogrążone jeszcze w swego rodzaju hibernacji. (Fot. Paul Ritchie / Flickr)

 

Jak wiemy z poprzedniego rozdziału, w języku angielskim jest inaczej – istnieje podział na okresy "golden hour", kiedy słońce wisi na niebie oraz "magic hour", kiedy jest ukryte za horyzontem. Pierwszy cenią sobie głównie fotografowie (szczególnie pejzażyści), podczas gdy drugi jest ulubionym oświetleniem naturalnym filmowców. Wspólne cechy obu tych okresów sprawiają, że idealnie nadają się one do wykonywania zdjęć i kręcenia filmów, natomiast różnice między nimi powodują, że obrazy zarejestrowane podczas obu tych okresów będą się od siebie znacząco różnić – choć to ostatnie akurat jest po prostu domeną tych konkretnych pór dnia, kiedy to warunki oświetleniowe zmieniają się z minuty na minutę.

Czy jednak samo takie rozróżnienie terminologiczne (anglojęzyczne "golden hour" kontra nasze "złote godziny") ma konsekwencje praktyczne? Otóż tak, nawet dwie. Pierwsza, dość oczywista, wiąże się ze sporami, jakie czasem mają miejsce pomiędzy fotografami, czy okres ten liczy się tylko dla czasu, kiedy słońce znajduje się ponad horyzontem (jak w przypadku anglojęzycznego terminu "golden hour"), czy też dłużej (tak jak się "złote godziny" przyjęło interpretować w Polsce). Jak to zwykle bywa w takich sytuacjach, obie strony mają tu trochę racji. Druga związana jest z faktem, że jak słusznie zauważają zachodni eksperci w dziedzinie fotografii, światło z jakim fotograf ma do czynienia podczas "golden hour" ma znacząco odmienny charakter od tego, jakim charakteryzuje się "magic hour", za co odpowiada oczywiście obecność tarczy słonecznej na niebie (lub jej brak).
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
Choć obecnie terminów "złota godzina" i "magiczna godzina" coraz częściej używa się zamiennie, to jednak pierwotnie znaczyły one coś innego i jeżeli już wykorzystuje się je oba, to należy wiedzieć, że jest to coś zupełnie odmiennego. Przy okazji: nie należy mylić "magicznej godziny" (przykład na zdjęciu powyżej) z "niebieską godziną" (co się niestety zdarza niekiedy nawet w publikacjach poradnikowych), która to pora związana jest raczej z fotografią nocną. (Fot. Daniel Lee / Flickr)

 

Z tych wszystkich powodów w naszym artykule przyjęliśmy konsekwencję pisania w liczbie mnogiej – o "złotych godzinach" jako o kompleksowym zjawisku obejmującym pewne okresy przed i po wchodzie oraz zachodzie słońca. Tam zaś, gdzie zaistniała potrzeba ograniczenia się do tego, co w języku angielskim określane jest mianem "golden hour", czyli momentu w którym słońce widoczne jest nisko nad horyzontem, dokonujemy uściślenia w formie opisowej. Niestety nic nie wskazuje na to, aby tę kwestię w polskojęzycznej terminologii fotograficznej miała zostać szybko rozwiązana. Tym bardziej, że na tym polu od dawna panuje już wolna amerykanka i każdy stosuje takie określenia, jakie mu się podobają.

 

Kolorystyka, kontrast – wszystko takie, jak trzeba

Wróćmy jednak do naszego światła i warunków panujących podczas złotych godzin. Są one niewątpliwie rewelacyjne (czasem tylko bardziej rewelacyjne, niż kiedy indziej – o czym dobrze wiedzą fanatyczni pejzażyści powracający tysięczny raz w to samo miejsce o tej samej porze dnia w poszukiwaniu tzw. "idealnego warunu"), ale i tak wymagają odpowiedniego potraktowania.
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
To samo miejsce (Newbury Racecourse w Wielkiej Brytanii) w środku dnia oraz podczas porannych złotych godzin. (Fot. TudorTulok / Wikimedia Commons)

 

Podczas złotych godzin światła jest na ogół na tyle dużo, aby dało się fotografować z ręki (no chyba, że mówimy o fotografii krajobrazowej, niskiej czułości ISO i silnie przymkniętej przysłonie – wówczas statyw staje się nieodzowny), ale ilość światła bardzo szybko się zmienia. Dlatego ciągłe patrzenie na światłomierz staje się niezbędne, a jakakolwiek podpórka w postaci statywu lub choćby monopodu jest bardzo wskazana. W przypadku fotografii krajobrazowej niezbędny jest też filtr połówkowy (a jeszcze lepiej tzw. odwrócona połówka, jak np. Lee Reverse ND), ponieważ równomierność oświetlenia dotyczy wyłącznie obszaru ziemi – kontrast na linii horyzontu nadal będzie bardzo duży, szczególnie jeśli w kadrze znajdzie się słońce.

Dużym problemem – który prawie zupełnie nie istniał w czasach fotografii tradycyjnej, kiedy to każdy barwny materiał światłoczuły był skalibrowany pod określony rodzaj światła – jest też balans bieli. Aparaty i kamery cyfrowe dysponują coraz bardziej zaawansowanymi układami pomiaru temperatury barwowej światła i robią co mogą, aby kolorystyka rejestrowanego obrazu była neutralna. Jednak w przypadku złotych godzin jest to dokładnie to, czego nie chcemy! Dominanta barwna jest czymś, co stanowi o pięknie tego oświetlenia i jeżeli chcemy ją uchwycić na zdjęciu, powinniśmy balans bieli ustawić na światło dzienne – czy to w aparacie, czy (w przypadku korzystania z formatu RAW) w programie do konwersji cyfrowych negatywów.
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
Osoby próbujące po raz pierwszy swoich sił w fotografowaniu podczas złotych godzin często są zawiedzione efektami. To bowiem, co przed ich oczami rozpościerało się jako niesamowity spektakl barwny, na zdjęciu wydaje się wprawdzie ładne, ale też bledsze i zwyczajne. Z reguły "winowajcą" jest tutaj balans bieli w aparacie – pozostawiony na ustawieniu automatycznym (AWB) starał się skompensować ciepłe dominanty w oświetleniu. Bardzo skutecznie i zupełnie niepotrzebnie. Na szczęście w takich przypadkach sama świadomość istnienia zagrożenia w zupełności wystarczy, by go w przyszłości uniknąć. (Fot. neico / Pixabay)

 

I wreszcie kwestia zmienności. Dobrym pomysłem przy fotografowaniu podczas złotych godzin może być też nie spuszczanie oka z fotografowanej sceny. Warunki oświetleniowe potrafią się bowiem zmieniać wówczas tak szybko, że z kilku zdjęć wykonanych w odstępach półminutowych nie znajdziemy nawet dwóch podobnych do siebie. Dobrze to ujął znakomity pejzażysta Bartosz Dybowski mówiąc, że on jako fotograf wspaniałe warunki podziwia dopiero na gotowych zdjęciach, ponieważ w terenie obserwuje je jedynie z perspektywy matówki.

 

Kiedy i gdzie trwa to dłużej, a kiedy i gdzie krócej?

Określenie "złota godzina" jest bardzo mylące. Czas trwania okresu, o którym traktuje ten artykuł jest uwarunkowany porą roku i położeniem geograficznym miejsca, w którym fotografujemy. Przyjmuje się dość umownie, że w czasie złotych godzin tarcza słoneczna znajduje się na wysokości (określanej niekiedy mianem elewacji) wynoszącej od -10 do +10° (wartość ujemna oznacza w tym wypadku słońce poniżej linii horyzontu). Wyznaczenie zakresu czasowego trwania złotych godzin z podziałem na okresy przed i po wschodzie/zachodzie Słońca ułatwiają kalkulatory online i aplikacje mobilne, takie jak choćby The Photographer's Ephemeris, czy Sun Surveyor.
 

Pytania i odpowiedzi złote godziny wschód słońca zachód słońca oświetlenie światło fotografia poradnik golden hour magic hour
W górach złote godziny potrafią obejmować nieco inne okresy czasu, niż na równinach – wszystko zależy od wysokości otaczających nas wzniesień oraz tego, nad którym sami się znajdujemy. To zdjęcie, wykonane na platformie widokowej w Woli Kroguleckiej (okolice Starego Sącza) w połowie września powstało na chwilę przed "kalendarzowym" zachodem słońca. W rzeczywistości jednak tarcza słoneczna znajdowała się już za górami, a kilka minut później po czerwonym blasku nie było nawet śladu. (Fot. Jarosław Zachwieja)

 

Przykładowo 6 listopada na szerokości geograficznej Warszawy okres ten trwa ok. 35 minut przed wschodem słońca i 50 minut po wschodzie słońca, w Kairze jest to już zaledwie odpowiednio 25 i 30 minut, a w Helsinkach aż 45 i 70 minut. Są też pory roku i szerokości geograficzne, gdzie złote godziny potrafią trwać cały dzień, podczas gdy w okolicach równikowych niezależnie od pory roku fotograf nie ma do dyspozycji więcej, niż pół godziny czasu na zrobienie zdjęcia.

Precyzyjne wyznaczenie okresu idealnego na wykonanie zdjęć utrudnia też ukształtowanie terenu. Nawet bowiem niewielkie wyniesienia (pagórki, niskie góry) znacząco skracają czas, kiedy słońce jest widoczne na niebie. Dobrym tego przykładem może być moja niedawna wycieczka na platformę obserwacyjną w leżącej nieopodal Starego Sącza Woli Kroguleckiej, skąd rozpościera się przepiękny widok na Pasmo Radziejowej, za którym wieczorem chowa się słońce. Niestety znika ono za górami na kilka minut przed formalnym rozpoczęciem złotych godzin, dlatego też jeżeli ktoś poważnie myśli o zrobieniu tam kilku zdjęć (polecam, widok jest wspaniały), to musi wybrać się w to miejsce nieco wcześniej.

Autor: Jarosław Zachwieja






Oceny artykułu: 100% 0% ocen: 8

Sprawdź inne artykuły z kategorii: Poradniki: Pytania i odpowiedzi



Komentarze Użytkowników

Niezalogowanych Użytkowników prosimy o zalogowanie się przed dodaniem komentarza.


Domyślny avatar Naprawdę przydatny artykuł.... na 100% będzie przydawał się świeżakom (takim jak ja) :) dziękuje autorowi..
Pozdrawiam :)
2017.11.09 21:52, bartek.solarz # 

Domyślny avatar Fajny artykuł, dużo przydatnych informacji. Tu można dowiedzieć się o złotej godzinie w filmie: https://www.youtube.com/watch?v=FY2KIz0uXXo&t=2m24s 2020.03.18 21:10, SzklanaPogoda # 


Komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu i w żaden sposób nie odzwierciedlają poglądów prezentowanych przez właścicieli i administratorów SwiatObrazu.pl. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.



Najnowsze fotografie

Miodunka Łabędź krzykliwy Ciemiernik biały z cyklu ja i mój przyjaciel Sprzeczka Bielik Klangor