Co dziś jest kontrowersyjne?

Aż strach pomyśleć, co się będzie działo za kilka miesięcy, gdy będzie się zbliżała data wernisażu wystawy, skoro już dziś w wielu mediach (prawicowych) jest ona uznana za obrazoburczą, demoralizującą, a wręcz obrzydliwą i niegodną placówki takiej jak Muzeum Narodowe.
Tymczasem motywy, przez niektórych odbiorców uważane za kontrowersyjne, istnieją w sztuce od zawsze i zawsze będą się pewnie pojawiać. Są twórcy, którzy dzięki takim prowokacjom robili kariery, inni stawali się kontrowersyjni wbrew swoim intencjom.
Nie inaczej jest w przypadku fotografii – można wymienić dziesiątki sytuacji, gdy zdjęcia trafiały na „czarne listy” prac uznanych za co najmniej niestosowne.
Ciekawym przypadkiem są fotografie, wykonane przez autora „Alicji w Krainie czarów”, Lewisa Carrolla. Pisarz przez lata fascynował się fotografią, a główną pasję stanowiło dla niego fotografowanie dzieci. W połowie XIX wieku, gdy pracował, na nikim jego prace nie robiły negatywnego wrażenia; dziś jednak przez wielu uznawane są za niestosowne, zahaczające zbyt blisko o erotykę, o Carrollu mówi się wręcz, że być może miał skłonności pedofilskie. A ocenia się to na podstawie fotografii sprzed półtora wieku.

fot. Lewis Carroll, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Lewis_Carroll

Męskie akty, które pasjami fotografował Robert Mapplethorpe od początku uznawano za nazbyt odważne. Nierzadko w kontekście jego zdjęć toczono dyskusje o tym, co może być sztuką, a co należy uznać już tylko za obsceniczne. Jednocześnie prace te wciąż pokazuje się w muzeach i sprzedaje na aukcjach sztuki. Nie ma chyba dobrej odpowiedzi na pytanie, czy odważny, wręcz bulwersujący akt jest czy nie jest sztuką – to zawsze jest sprawa bardzo względna.

fot. Robert Mapplethorpe, źródło: www.mapplethorpe.org

Gdy w 1991 roku na okładce Vanity Fair ukazało się zdjęcie nagiej Demi Moore, która była wóczas w dziewiątym miesiącu ciąży, na całym świecie podniosły się głosy oburzenia. Młodszym osobom dziś pewnie trudno sobie wyobrazić to, że ktoś mógł się oburzać na zdjęcie pięknej kobiety, świetnie sfotografowanej i wyglądającej kwitnąco w ciąży. Wtedy – a było to zaledwie kilkanaście lat temu! -ciąża i nagość nie występowały razem, kobiety nie eksponowały dużych brzuchów. Dziś to jest już oczywistość, ponętnych sesji z paniami w ciąży powstają setki, niektóre celebrytki wręcz specjalnie takie sesje sobie zamawiają, panuje moda na pokazywanie ciężarnego brzucha, także w negliżu.
Tamto zdjęcie Demi Moore zrobiła Annie Leibovitz, która wiosną 2008 roku wywołała kolejny skandal, robiąc erotyzującą sesję gwiazdce serialu dla dzieci, Miley Cyrus. Cyrus, która miała wtedy 15 lat, na zdjęciach „ubrana” jest tylko w skrawek prześcieradła, na innym leży w namiętnym uścisku z przystojnym (i na pewno od niej starszym) mężczyzną. Po fali krytyki Leibovitz przeprosiła za te zdjęcia, mówiąc, że zostały opatrznie zinterpretowane, że nie było jej intencją wykorzystywanie niewinności nastolatki do prowokowania i erotycznych podtekstów. Zdjęcia nie były wcale bardzo odważne i przy ich okazji nikt nie wspominał o tym, że w świecie mody 15-latki jako modelki nierzadko mają już na koncie liczne sesje mody i występy na pokazach (także np. w bieliźnie).

”Bycie kontrowersyjnym” – to dla jednych metoda na zdobycie rozgłosu, czyli łatwą karierę. Opinia „obrazoburcy” innym może tę karierę złamać (choć to zdarza się o wiele rzadziej). Są zdjęcia, które dzięki temu, że były odważne zmieniły ludziom sposób myślenia (jak wspomniane tu zdjęcie ciężarnej Demi Moore czy znane i zdjęcia z reklam Benettona, robione przez „ikonę kontrowersji w fotografii”, czyli Oliviera Toscaniego), są takie, które do dziś rzadko się publikuje, przez co zyskały miano „kultowych”.
Tak czy siak słowo „kontrowersyjny” ma wciąż wiele znaczeń, szczególnie w sztuce.
 

fot. Oliviero Toscani, źródło: Benetton.com