Do poczytania (a raczej pooglądania): 802 procent normy

Warszawska wystawa była sporym wydarzeniem, nawet dla tych, którzy jej nie widzieli. Znajdujące się w zbiorze 802 procent normy portrety przodowników pracy z lat 50. zawisły bowiem na Pałacu Kultury. Trudno wyobrazić sobie bardziej stosowne miejsce do pokazywania tych, którzy „ciężka pracą budowali socjalizm”. Dziś, ponad pół wieku od tamtych czasów, gigantyczne portrety przodowników, zawieszone na najważniejszym dziele polskiego socrealizmu, nadal robią wrażenie.

W Krakowie zdjęcia Makarewicza i Pentala pokazywano w budynku kina w samym sercu Nowej Huty. Bo to o niej one opowiadają. O budowie tego „cudu socjalizmu”, dziś dzielnicy – niegdyś swego rodzaju miasta – satelity Krakowa. Owocu geniuszu socrealistycznych architektów i urbanistów, miasta – osiedla, które miało łączyć wygodę mieszkania ze stosownymi i bardzo czytelnymi funkcjami propagandowymi.
Tak jak w Warszawie propagandowo wykorzystywano odbudowę Starego Miasta, później Zamku Królewskiego, tak w Krakowie podstawą politycznej propagandy była budowa Nowej Huty. Setki zdjęć i filmów powstały na ten temat – lecz dziś w powszechnej świadomości zachowało się niewiele z nich.

Projekt 802 procent normy przypomina tamte wydarzenia. A także – co chyba ważniejsze – tamte emocje. Dziś chyba już coraz mniej osób reaguje nerwowo na przypominanie zdarzeń z lat 50. XX wieku, nie są one już tematem zakazanym, przywołującym złe wspomnienia, nie zapominając o „zapleczu” tamtych czasów, o tragediach, które się rozgrywały, i tym, jak bardzo rodzący się wtedy ustrój zmasakrował historię Polski i ludzkie losy, mimo to dziś można na zdjęcia z Nowej Huty spojrzeć z innym nastawieniem.

Henryk Makarewicz i Wiktor Pental byli bardzo dobrymi fotografami. Umieli spojrzeć na świat, który dokumentowali rzetelnie, ale i z lekkim dystansem. Ich zdjęcia są świetnym dokumentem tamtych czasów, nie zestarzały się i wciąż mogą powiedzieć wiele o tamtym świecie. Obaj fotografowie nie ograniczali się do prezentowania „sukcesów na polu budowy”, słynnego przekraczania norm i socjalistycznego współzawodnictwa pracy. W albumie znajdziemy też zdjęcia o zwykłym, codziennym życiu na tym niezwykłym placu budowy, o żonach i dzieciach robotników, o tym, jak spędzano czas wolny, jakim utrapieniem było mieszkanie w budującym się dopiero „mieście marzeń polskiego socjalizmu".
Jeśliby zapomnieć o tle politycznym tamtych czasów, zdjęcia z albumu 802 procent normy ogląda się z zafascynowaniem – bo są pełne życia, ciekawe, „mówią” do czytelnika językiem prostym i wciągającym. A jeśli zna się i pamięta tło historyczne – album daje niezwykłą okazję spojrzenia na „dzieło budowy socjalizmu” oczami zwykłych ludzi, którzy chcąc – nie chcąc je budowali, którzy nie mogli przecież oderwać się od rzeczywistości, więc w niej żyli najlepiej, jak umieli.

Henryk Makarewicz (1917-1984)
Fotograf, operator Polskiej Kroniki Filmowej. Prowadził dokumentację Nowej Huty od początku jej istnienia. Jego rozpoznawalny, elegancki styl przyrównać można do Henri Cartier-Bressona: zawsze w sercu wydarzeń, czyhający na decydujący moment, kiedy wszystkie elementy kadru złożą się w idealną całość. W dziele Makarewicza uderza przede wszystkim właśnie perfekcja formalna, poszukiwanie kadru doskonałego.

Wiktor Pental (ur. 1920)
Fotoreporter, budowniczy Nowej Huty. Wywodzący się z tradycji humanistycznej, w swoich fotografiach bliższy człowiekowi, cieplejszy. Tak jak Robert Doisneau, do którego zdjęć można przyrównać jego fotografie, skupia się na jednym temacie: całe jego dzieło fotograficzne dotyczy Nowej Huty, a w centrum zainteresowań pozostaje nieodmiennie człowiek. Pental traktuje go z czułym humorem, nigdy z dystansem.

Album można kupić w Księgarni f5