9 marca 2011, 10:15
Autor: Zygmunt Novák
czytano: 106329 razy

Fotografia analogowa, cz. IV. Skanowanie negatywów

Fotografia analogowa, cz. IV. Skanowanie negatywów

Po udanych próbach wywołania negatywu w domowym laboratorium i nabyciu nowego doświadczenia z fotografią analogową, zgromadziłeś dawno zapomniane fotografie. Przyzwyczajony do uniwersalności cyfrowego zapisu, łatwości kopiowania i modyfikacji obrazu, zastanawiasz się, jak zebrać, przechowywać i udostępniać te zbiory w nowoczesny i wygodny sposób. Najlepszym sposobem będzie zdigitalizowanie rodzinnego archiwum fotograficznego. W tym odcinku zajmiemy się sposobami przeniesienia fotografii analogowej w świat cyfrowy.

Czytaj także: Fotografia analogowa, cz. I. Zapomniane fotografie
Czytaj także: Fotografia analogowa, cz. II. Niewywołane negatywy
Czytaj także: Fotografia analogowa, cz. III. Samodzielne wywołanie negatywu czarno-białego
Czytaj także: Fotografia analogowa, cz. V. Album rodzinny

W swoich rodzinnych zbiorach znalazłeś różne nośniki, na których zapisane zostały ulotne wspomnienia. Są to czarno-białe odbitki, rozmiarów od "stykowych" 6 x 6 czy 6 x 9 cm, po najczęściej spotykany format pocztówkowy. O wiele rzadziej do użytku domowego robiło się większe rozmiary zdjęć. Odbitki kolorowe na dobre pojawiły się pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy punkty usługowe zaczęły korzystać z minilabów, a dostęp do kolorowych negatywów był znacznie szerszy. Dlatego w domowych archiwach kolorowe fotografie posiadasz prawdopodobnie głównie w formie slajdów, najczęściej na diapozytywach ORWO, o których już wspominałem w poprzednich odcinkach. Technika natychmiastowej fotografii pozytywowej, czyli  określana powszechnie jako Polaroid, choć popularna w USA i na zachodzie Europy, u nas była bardzo drogą niedostępną ciekawostką. Czy posiadasz jeszcze rzutnik do przezroczy? Jeśli tak, zorganizuj wspólne rodzinne oglądanie slajdów – dobra zabawa dla wszystkich gwarantowana. Oprócz gotowych do oglądania zdjęć czy slajdów wiele fotografii jest ukrytych na negatywach. Tych wywołanych dawno temu i tych, z których obróbką właśnie poradziłeś sobie samodzielnie. Oczywiście, aby poznać ich zawartość, musisz zamienić je na obraz pozytywowy. Praca w ciemni wymaga nabrania doświadczenia, "zmarnowania" trochę papieru światłoczułego i odczynników zanim uzyskasz zadowalające efekty, nie mówiąc o potrzebnym pomieszczeniu i wyposażeniu na jej urządzenie. Najlepszym sposobem na uzyskanie zdjęć będzie zeskanowanie negatywów.

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Skaner płaski przystosowany do skanowania materiałów transparentnych. W górnej pokrywie znajduje się dodatkowe źródło światła. Do mocowania filmów służą specjalne ramki, przy ich użyciu możliwe jest skanowanie w trybie automatycznym – oprogramowanie samo rozpoznaje poszczególne klatki filmu.

[kn_advert]

Skanowanie filmów

Skanowanie filmu małoobrazkowego 35 mm lub zwojowego 6 cm jest najprostszym sposobem uzyskania obrazu pozytywowego. Możesz wykonać je samodzielnie. Oprogramowanie skanera dokona odpowiedniej obróbki i na ekranie pojawi się obraz pozytywowy. W co powinieneś wyposażyć swoją domową pracownię fotograficzną? Najlepiej, jeśli posiadasz dedykowany skaner do filmów. Nie jest to urządzenie powszechne w użyciu jak skanery płaskie, ze względu na jego specjalizowane zastosowanie. Jeśli jednak zamierzasz zdigitalizować posiadane zbiory, a są to w większości filmy małoobrazkowe, negatywy i slajdy, rozważ zakup takiego skanera. Jeśli posiadasz w większości filmy zwojowe oraz klisze – optymalnym rozwiązaniem będzie użycie dobrego płaskiego skanera wyposażonego w możliwość skanowania materiałów transparentnych. Dedykowane urządzenia do filmów i klisz większych rozmiarów niż mały obrazek, są bardzo drogie. Możesz także zlecić usługę digitalizacji posiadanych negatywów. Są firmy specjalizujące się w tego typu usługach – jak zwykle z pomocą przyjdzie wyszukiwarka internetowa. Skanowanie filmu możesz także bardzo często zamówić w laboratorium, w którym wykonujesz odbitki. Minilaby są wyposażone w skaner do materiałów analogowych, więc to tylko kwestia tego, czy twój lab udostępnia taką usługę.

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Skan z negatywu wywołanego w latach osiemdziesiątych ORWOCOLOR NC21, skaner Nikon Coolscan V ED, wyłączona funkcja Digital ICE. Widoczne są rysy i pęknięcia emulsji na negatywie spowodowane przechowywaniem filmu w postaci ciasno zwiniętej rolki. Każdorazowe rozwijanie niszczy negatyw. Fot. archiwum rodzinne.

 

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Ta sama klatka co powyżej, zeskanowana z włączoną funkcją Digital ICE. Zniknęły zarysowania i pęknięcia, natomiast wszystkie detale na zdjęciu pozostały.

 

Zakup skanera i praca samodzielna
zalety:

wady:

 

Zlecenie skanowania firmie usługowej
zalety:

wady:

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

W przypadku negatywów srebrowych funkcja Digital ICE nie działa prawidłowo i należy ją wyłączyć. Pozostaje nam jedynie ręczne usuwanie uszkodzeń emulsji i podłoża w programie graficznym, w tym przypadku będzie to wyjątkowo żmudna praca. Negatyw Foto 65, wywołany w latach osiemdziesiątych, nieprawidłowo przechowywany. Fot. archiwum rodzinne.

Strona 1

Strona 2
Parametry skanera

Producenci i handlowcy przyzwyczaili nas do tego, że za wyznacznik jakości aparatu cyfrowego, skanera czy drukarki przyjmują najczęściej maksymalną rozdzielczość, z jaką pracuje urządzenie. Wybierając skaner do digitalizowania swoich zbiorów, nie kieruj się jedynie maksymalną rozdzielczością uzyskiwanych obrazów. Po pierwsze, najczęściej skaner płaski o wyższej deklarowanej przez producenta rozdzielczości nie dostarczy tak dobrego jakościowo zdjęcia z negatywu czy slajdu jak dedykowany skaner do filmów o mniejszej rozdzielczości. Po drugie już rozdzielczość 2400 dpi wystarczy, aby z klatki filmu małoobrazkowego uzyskać bardzo wysokiej jakości odbitkę w formacie zbliżonym do A4 (około 19,1 cm x 28,6 cm, tj. 2256 x 3408 pikseli). Zatem nie daj się skusić wyłącznie wartościom maksymalnej rozdzielczości urządzenia. Na przykład 7200 dpi generuje teoretycznie obraz niemal piećdziesięciodwumegapikselowy! Negatyw lub slajd małoobrazkowy nie zawiera aż tyle użytecznej informacji. Na co więc powinieneś zwrócić uwagę? Ważnym parametrem jest maksymalna gęstość optyczna, czyli, upraszczając sprawę, jak skaner poradzi sobie z najciemniejszymi partiami obrazu na filmie.

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Slajd z około 1970 roku, umieszczony w ramce z szybkami i prawidłowo przechowywany. Kolorystyka zdjęcia w zasadzie nie zmieniła się w ciągu czterdziestu lat przechowywania. Taka jakość kolorów i tak była wyjątkowa wśród w większości czarno-białych materiałów. Skaner Nikon Coolscan V ED, włączona funkcja Digital ICE. Fot. archiwum rodzinne.

 

[kn_advert]

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Ten sam skan poddany kilku prostym zabiegom w programie Adobe Photoshop. Poprawiona została kolorystyka, kontrast, nasycenie, poziomy i ostrość.

Producenci chwalą się tym parametrem dopiero, gdy jego wartość wynosi powyżej 3,2 lub nawet 4. Skaner o małej gęstości optycznej nie odwzoruje prawidłowo slajdów które zostały niedoświetlone czy prześwietlonych negatywów, a takich źle naświetlonych, a cennych dla nas klatek w domowym archiwum może być całkiem sporo. Pamiętaj, że wówczas za dobre zdjęcie fotoamator uważał już prawidłowo naświetloną i ostrą fotografię. Przy dzisiejszej technologii, uzyskanie poprawnego technicznie zdjęcia nie stanowi problemu. [comment]Dlatego opanowanie techniki jeszcze nie gwarantuje ciekawych zdjęć. Kolejna rzecz to szybkość działania. Pół biedy jeśli zamierzasz okazjonalnie zeskanować i odrestaurować kilka fotografii. Jednak jeśli chcesz poznać zawartość wielu negatywów, szybkość nawet pobieżnego podejrzenia cyfrowej wersji zdjęcia jest bardzo ważna. Na ten czas składa się nie tylko prędkość przebiegu głowicy skanera ale także sekundy potrzebne na ułożenie filmu i przesuniecie do kolejnej klatki. Skanery płaskie posiadają specjalne prowadnice i potrafią za jednym przebiegiem przetworzyć kilka sześciozdjęciowych pasków filmu. W dedykowanych skanerach podawanie jest automatyczne i może przy użyciu podajnika przebiegać całkowicie automatycznie dla pełnego 36-klatkowego filmu lub zestawu zaramkowanych slajdów. Musisz pamiętać, że wraz z odejściem fotografii analogowej na rzecz cyfrowej, oferta specjalnych skanerów do filmów na rynku zdecydowanie się zmniejszyła i często lepsze urządzenia są osiągalne  z drugiej ręki niż obecnie produkowane. Filmy oraz szyba skanera płaskiego powinny być oczyszczone z kurzu i "paprochów". Do tego celu używaj gruszki lub sprężonego powietrza oraz ściereczki do optyki nasączonej płynem antystatycznym, zapobiegającym ponownemu osiadaniu kurzu. Bardzo pomocną jest technologia usuwania rys i kurzu na filmie Digital ICE. Poszukując skanera, zadbaj, aby był wyposażony w tę technologię. Niestety tradycyjne negatywy srebrowe, a więc takie, jakich zapewne w twoich zbiorach będzie najwięcej, będą wymagały ręcznego usuwania zabrudzeń i rys np. w programie Photoshop. Digital ICE nie działa przy tego typu negatywach oraz diapozytywach Kodachrome. Jakość uzyskiwanego skanu zależy także od oprogramowania. Jeśli nie satysfakcjonuje cię dołączony software, wypróbuj specjalistyczne oprogramowanie o dużych możliwościach. Jednym z tego typu sterowników jest np. SilverFast. Dobre oprogramowanie pozwoli ci na "wyciągnięcie" maksimum informacji ze zdjęcia, czyli szczegółów w ciemnych i jasnych partiach obrazu, także na usunięcie lub zredukowanie ziarna i "odzyskanie" kolorów.

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Prosty eksperyment. Klatka kolorowego filmu negatywowego 6 x 6 została sfotografowana lustrzanką cyfrową, obiektywem typu zoom z funkcją makro. Podświetlenie stanowiło światło padające z okna, rozproszone na matowiej, białej firance.

 

Fotografia analogowa skanowanie negatywów

Fragment powyższego zdjęcia po wykadrowaniu. Zastosowana została funkcja invert czyli stworzony negatyw z negatywu i automatyczna regulacja kolorów. Jak widać, w ten sposób możesz jedynie sprawdzić, co znajduje się na negatywie, brak odpowiedniej ostrości (należałoby stabilnie zamocować aparat i negatyw)  oraz nieodpowiednie odfiltrowanie maski negatywu dyskwalifikują takie zdjęcie do dalszego wydruku.

 

Czy mogę czymś zastąpić skaner?

Zasadniczo dobrego skanera lub usługi skanowania nie da się niczym zastąpić. Możesz jednak podjąć próby przefotografowania negatywu przy pomocy lustrzanki cyfrowej. Będziesz musiał zastosować obiektyw makro lub pierścień pośredni, pozwalający na wypełnienie niemal całego pola kadru w lustrzance cyfrowej klatką z negatywu czy slajdu małoobrazkowego. Aby odwzorowanie było bez zniekształceń, płaszczyzna filmu powinna być równoległa do płaszczyzny matrycy aparatu cyfrowego. Za filmem musi znajdować się źródło światła, które będzie równomiernie podświetlało cały kadr. Możesz zastosować mleczną szybkę np. od starego powiększalnika lub zwykłą kalkę techniczną. Źródłem światła może być dzienne światło z okna, lampa błyskowa lub podświetlarka do przezroczy. Najlepiej, żeby było to źródło o temperaturze barwowej światła dziennego. Są dostępne urządzenia do kopiowania tzw. duplikatory slajdów i negatywów i możesz wykorzystać właśnie takie gotowe rozwiązanie lub, jeśli to lubisz, możesz eksperymentować z własnymi konstrukcjami. Zdjęcie z negatywu czarno-białego wymaga w programie graficznym jedynie zamiany z koloru do skali szarości zamiany na negatyw i wyrównania histogramu. W ten sposób uzyskasz cyfrowy obraz pozytywowy. Dzięki takiej prostej metodzie nie uzyskasz raczej znakomitych rezultatów, porównywalnych z dobrym skanerem, ale bardzo szybko możesz poznać zawartość twoich negatywów. W przypadku filmów negatywowych kolorowych, rzecz jest znacznie trudniejsza, gdyż ich podłoże zawiera barwną maskę i wymaga odfiltrowania w procesie obróbki w programie graficznym.

Gdy już uporałeś się z przeniesieniem fotografii ze starych filmów i klisz na dysk twojego komputera, możesz przygotować z nich album rodzinny. Jak przygotować projekt albumu, gdzie go wydrukować, jak oprawić i zaprezentować zapomniane fotografie, napiszę w następnym odcinku.



www.swiatobrazu.pl