Fotografia od A do Z: Ogniskowa

Ogniskowa (odległość ogniskowa) – wyrażana w milimetrach odległość pomiędzy ogniskiem układu optycznego, a punktem głównym układu optycznego.

W przypadku obiektywów, za ogniskową przyjmuje się odległość pomiędzy punktem głównym obrazowym układu (miejscem, od którego zaczynają się skupiać promienie światła), a ogniskiem obrazowym, czyli punktem skupienia światła przechodzącego przez układ, przy założeniu, że ostrość ustawiona jest na nieskończoność.

Ogniskowa wyraża zdolność układu soczewek do skupiania światła. Im mniejsza wartość ogniskowej, tym silniej skupiane są promienie świetlne przez układ optyczny obiektywu.

Ogniskowa - odległość pomiędzy punktem głównym O soczewki lub układu soczewek, a ogniskiem obrazowym F'

Kąt widzenia obiektywu jest zależny od jego ogniskowej oraz od rozmiaru elementu światłoczułego (pola obrazowego), na który rzutowany jest obraz. Im większa ogniskowa, tym kąt widzenia jest mniejszy. W przypadku matrycy natomiast, im większa jest jej przekątna, tym kąt widzenia jest również większy. Należy dodać, że każdy obiektyw projektowany jest dla danego rozmiaru elementu światłoczułego. O ile możliwe jest zastosowanie obiektywu z matrycą mniejszą niż przewiduje to jego konstrukcja, to w przypadku użycia go w połączeniu z większym sensorem, pole obrazowe nie będzie wypełnione w całości.

Wzór na kąt widzenia obiektywu:

gdzie d – przekątna matrycy, F – ogniskowa obiektywu

Ze względu na wartość ogniskowej, obiektywy dzieli się na:

• szerokokątne – czyli takie, których ogniskowa jest mniejsza od przekątnej elementu światłoczułego, dla którego zostały zaprojektowane.
• teleobiektywy – posiadają ogniskową dłuższą niż przekątna matrycy lub filmu.
• obiektywy standardowe – w ich przypadku ogniskowa jest w przybliżeniu równa przekątnej elementu światłoczułego. Konstrukcja taka charakteryzuje się kątem widzenia zbliżonym do pojedynczego ludzkiego oka (około 50 stopni).

Obiektywy, które mają na stałe określony parametr ogniskowej, nazywa się stałoogniskowymi. Oprócz nich występują obiektywy zmiennoogniskowe, które pozwalają na korzystanie z pewnego zakresu ogniskowych (np. 18–55 mm).

W praktyce wartość ogniskowej, uzupełniona o wielkość matrycy, mówi nam, jak duży wycinek widzianej sceny pokazywany jest przez układ aparatu z obiektywem.

Kąty widzenia dla różnych ogniskowych obiektywu podłączonego do sensora obrazowego 36 x 24 mm.

Historycznie najpopularniejszym rozmiarem elementu rejestrującego światło była, a w fotografii profesjonalnej wciąż jest, klatka filmu 36 x 24 mm o przekątnej 43 mm, czyli tzw. "pełna klatka". Z tego też względu, w przypadku optyki rzutującej obraz dla innego rozmiaru matryc czy filmów, przyjął się zwyczaj podawania oprócz rzeczywistej ogniskowej również jej ekwiwalentu (odpowiednika) dla pełnej klatki.

Pokolenia fotografów używających aparatów pełnoklatkowych, przyzwyczaiły się, że np. 50 mm to obiektyw standardowy, a 135 mm to umiarkowany, dobry do portretu teleobiektyw. Jednak dla innych popularnych obecnie rozmiarów matryc, takich jak APS-C albo 4/3, te same obiektywy rzutują obraz o zupełnie innym charakterze. Przykładowa "pięćdziesiątka" po podłączeniu do Olympusa systemu 4/3 okazuje się teleobiektywem portretowym.

W przypadku używania aparatów o niestandardowych rozmiarach elementu rejestrującego światło, podawany ekwiwalent ogniskowej dla pełnej klatki pozwala w łatwy sposób zaklasyfikować dany obiektyw i porównać go z innymi konstrukcjami. Każdy aparat o innym niż 36 x 24 mm rozmiarze matrycy posiada parametr nazywany mnożnikiem ogniskowej (ang. crop factor) zwany też cropem, który pozwala przeliczać na pełnoklatkowy ekwiwalent ogniskowe przeznaczonych do niego obiektywów.

[converttable start="1" end="0" type="vertical"]

[converttable]