Fotografowanie burzy

Z punktu widzenia laika, a zakładam, że większość fotografów nie posiada fachowej wiedzy meteorologicznej, trudno jest przewidzieć kierunek przemieszczania się nawałnicy oraz porę jej ewentualnego wystąpienia. W dobie powszechnego dostępu do Internetu staje się to jednak coraz łatwiejsze. Na stronach serwisów meteorologicznych można na żywo śledzić, w których miejscach kraju dochodzi do wyładowań atmosferycznych. Podstawowe typy burz to konwekcyjne i frontowe. Różnica między nimi jest bardzo duża. Burza konwekcyjna powstaje poprzez wypiętrzenie i rozbudowanie chmury Cumulonimbus. Obłok taki jest bardzo łatwy do rozpoznania dzięki charakterystycznemu kształtowi - najczęściej zbliżonego do gigantycznego kalafiora bądź grzyba. Tempo rozwoju takiej chmury uzależnione jest od warunków atmosferycznych - jeśli są sprzyjające gwałtowna burza może rozpętać się w bardzo krótkim czasie. Z punktu widzenia fotografa atrakcyjne jest już samo powstawanie tych chmur. Burze frontowe wyglądają nieco inaczej - pas chmur burzowych powoli nasuwa się na niebo przynosząc opady i wyładowania atmosferyczne. Mają postać ciągnącego się nawet kilkusetkilometrowego pasa wyładowań, który stopniowo przesuwa się. Łatwo przewidzieć, czy zjawisko obejmie nas swym zasięgiem i mniej więcej wyliczyć, o której godzinie można spodziewać się jego wystąpienia. Z burzami konwekcyjnymi jest trudniej - potrafią powstać bardzo szybko, gwałtownie rozbudować się obejmując swoim wpływem znaczną część terenu kraju, by równie szybko ustąpić.

Różnica między burzą konwekcyjną a frontową praktycznie przestaje mieć znaczenie w chwili, gdy zaczynamy widzieć błyskawice - w tym momencie wszystko jedno, dlaczego i skąd biorą się pioruny - ważne, że można je fotografować. Pozostaje jednak jeszcze jeden problem – o jakiej porze zawita do nas burza. Jeżeli jest to dzień, zrobienie zdjęcia będzie bardzo trudne - nawet jeżeli zaobserwujemy, w której części zachmurzonego nieba pojawiają się błyskawice i nawet jeśli któraś pojawi się idealnie tam gdzie celujemy aparatem, to wciśniecie spustu migawki na czas jest niemal niemożliwe. Piorun jest po prostu zbyt szybki - zdążymy go zaobserwować, ale szanse, że zdążymy mu zrobić zdjęcie są iluzoryczne. Można wprawdzie próbować robić zdjęcia seriami w nadziei, że niejako przypadkiem "złapiemy" obraz błyskawicy, ale rzadko udaje się, by fotografia zrobiona w ten sposób wyglądała dobrze.

Znacznie lepsze efekty uzyskamy po zmroku. Znając przybliżony kierunek, z którego zbliża się burza warto odpowiednio wcześniej zaplanować skąd będziemy robić zdjęcia. Chodzi przede wszystkim o to, by fotografii malowniczych błyskawic nie szpeciły brzydkie obiekty czy budynki.

Strona 1

Strona 2

Zanim zajmiemy się fotografowaniem należy pomyśleć, czy miejsce, jakie sobie wybraliśmy zapewnia nam choć odrobinę bezpieczeństwa. Zagrożenia mogą być różnego rodzaju – od porażenia piorunem po przygniecenie konarem drzewa czy uderzenie porwaną przez wiatr dachówką. Większość zdjęć burz jest robionych z balkonów bądź okien budynków mieszkalnych, gdzie ryzyko urazów jest raczej niewielkie (choć całkowicie nie da się wykluczyć uderzenia pioruna w osobę stojącą na balkonie – takie przypadki się zdarzają), a w chwili, gdy warunki stają się zbyt ciężkie wystarczy po prostu wejść z powrotem do mieszkania. Jeżeli jednak fotografujemy w plenerze musimy starannie zabezpieczyć siebie jak i sprzęt. Najlepszym schronieniem jest samochód, ważne tylko by nie zaparkować pod drzewem i zanadto się nie oddalać się od pojazdu – nie każdy aparat jest w stanie wytrzymać kontakt z wodą, a przy silnych burzach opady mogą pojawić się tak nagle i być tak gwałtowne, że nie będzie czasu na spokojne spakowanie sprzętu do toreb lub choćby owinięcie go workami foliowymi – prościej i szybciej będzie po prostu wskoczyć z nim do samochodu. Auto zapewnia również ochronę przed porażeniem, ważne tylko by właściwie ocenić rozwój sytuacji pogodowej i schować się w pojeździe, gdy pioruny zaczną uderzać zbyt blisko (zwłaszcza, jeśli fotografujemy na wzniesieniu terenu).

Podstawa sukcesu to statyw - musi umożliwiać wykonanie nieporuszonych zdjęć, pomimo, że spust migawki przez długi czas trzymamy wciśnięty palcem. Oczywiście naświetlając dobrze posłużyć się wężykiem spustowym, ale solidny statyw jest rozwiązaniem w zupełności wystarczającym.

Ustawiamy ogniskową obiektywu na interesującą nas wartość (najczęściej im krótsza, tym lepiej). Następnie ostrzymy a potem przełączamy obiektyw w tryb manualny MF. Pozwala to uniknąć sytuacji, gdy auto-focus próbuje bezskutecznie ostrzyć na chmury, a my tracimy bezcenne błyskawice. Jeśli obiektyw wyposażony jest w stabilizację, należy koniecznie ją wyłączyć. W aparacie wybieramy tryb manualny, ISO 100 (bądź najniższe, jakie się da), ustawiając jak najmniejszą wartość przysłony i czas naświetlania BULB. Kadrujemy z uwzględnieniem miejsca najczęstszego występowania piorunów - przy odpowiedniej intensywności burzy wystarczy dosłownie kilka minut by przekonać się, w którą cześć nieba skierować obiektyw. Wciskamy spust migawki i naświetlamy do chwili, gdy uda się złapać błyskawicę w kadr. Należy jednak pamiętać, że im dłuższy czas naświetlania, tym większe szumy będą widoczne na zdjęciu, dlatego starajmy się nie przekraczać 30-40 sekund otwarcia migawki. Jeśli przez ten czas na niebie nie pojawił się żaden piorun, puszczamy spust i wciskamy go ponownie. Warto jednak kontrolować czy stosowane czasy naświetlania nie są zbyt długie - jest to istotnie zwłaszcza przy fotografowaniu w warunkach miejskich - oświetlenie ulic i budynków może powodować prześwietlenia. W takim przypadku należy stosować krótsze czasy naświetlania, nie polecałbym natomiast znaczącego przymykania przysłony - pojawiająca się na niebie na ułamki sekund błyskawica będzie wtedy słabiej widoczna na zdjęciu.

Są modele aparatów, które trybu BULB nie posiadają. Jeszcze gorzej, jeżeli aparat działa wyłącznie w fabrycznie zaprogramowanych trybach automatycznych, nie dając żadnej możliwości sterowania czasem naświetlania. W tego typu modelu najczęściej nie da się również wyłączyć auto-focusa. Połączenie obu wymienionych cech najczęściej oznacza, że zrobienie dobrych zdjęć burzy takim sprzętem będzie bardzo trudne (szczególnie, gdy wartością ISO również steruje automat) – jeżeli auto-focus w ogóle prawidłowo zadziała, ostrząc na ciemne niebo to migawka zostanie otwarta na jakieś 2-3 sekundy, przy ISO np. 1600 lub 3200 – nawet jeśli uda się w tym czasie złapać błyskawicę w kadr, to zdjęcie i tak będzie bardzo zaszumione. Na szczęście większość aparatów amatorskich daje pewną możliwość ingerowania w długość czasu naświetlania i czułość. Fotografując nimi należy przestrzegać ogólnej zasady stosowania jak najniższej wartości ISO i możliwie długich czasów naświetlania (z zastrzeżeniem kontrolowania zdjęć w celu unikania prześwietleń).

Ernest Klauziński          
www.ckfoto.pl