Jakie tło do fotografowania i filmowania w technice kluczowania?

Czym jest kluczowanie? To technika tworzenia i cyfrowej obróbki obrazu fotograficznego i wideo, w efekcie której z dwóch niezależnie przygotowanych materiałów źródłowych powstaje jeden, w którym oba obrazy połączone są ze sobą w sposób – w miarę możliwości – niezauważalny. Klasycznym tego przykładem jest sytuacja, w której przemawiający do kamery recenzent lub aktor pojawia się na tle czegoś, co w studiu było wyłącznie jednobarwną tkaniną. Obecnie najczęściej wykorzystywanym kolorem w tym celu jest zieleń, przez co technika ta jest potocznie (i niezbyt poprawnie) określana mianem green box lub green screen.
 

Realizacja ujęć filmowych z wykorzystaniem zielonego tła jest powszechna zarówno w produkcjach amatorskich, jak i w wysokobudżetowych filmach komercyjnych. W wielu sytuacjach podłożenie określonego tła jest prostsze i tańsze niż wyprawa z ekipą w plener – nawet w przypadku stosunkowo prostych ujęć, jak choćby do scen rozgrywających się w zakładzie fryzjerskim. (Fot. Pinot Dita)

Techniki kluczowania upowszechniły się i trafiły do każdego szanującego się programu do obróbki wideo, w tym również narzędzi kierowanych do najbardziej początkujących amatorów. Także programy graficzne nie mają dziś żadnych problemów z zaznaczaniem nawet bardzo skomplikowanych obiektów celem ich wycięcia ze zdjęć i wkomponowania w inne. Nie zmieniło się jedno: dobrze przygotowany materiał zawsze łatwiej jest obrobić niż zły, a efekty będą się prezentowały znacznie naturalniej. I wbrew temu, co sądzi wielu, chodzi tu o coś więcej niż tylko o kolor tła.

[kn_advert]

Kluczowanie – technika dostępna dla każdego

Kluczowanie barwne, czyli chromatyczne (ang. chroma-key), to sposób obróbki obrazu wideo (rzadziej fotograficznego, gdzie stosuje się nieco żmudniejsze, ale dające lepsze efekty techniki ręcznego maskowania) pozwalający łączyć ze sobą dwa nagrania, z których jedno realizowane jest na tle o określonej barwie, które w trakcie postprodukcji jest usuwane. Stosowane jest powszechnie przez amatorów i zawodowych filmowców, od realizowania prezentacji i prognoz pogody, aż po skomplikowane ujęcia efektowe w wysokobudżetowych produkcjach filmowych.
 

Zielone tło do realizacji zdjęć i ujęć wideo z wykorzystaniem technik kluczowania chromatycznego można obecnie nabyć bez większych problemów. Nie trzeba się nawet zastanawiać nad dobrym odcieniem zieleni, ponieważ sklepy z artykułami do studiów fotograficznych po prostu mają w swojej ofercie tła do tego właśnie zadania. (Fot. SuperJet International)

Obecnie nie jest to już technika wymagająca dużych nakładów technicznych i finansowych. Złożone algorytmy wycinania z materiału filmowego obszarów o określonym kolorze (w wersjach naprawdę uproszczonych funkcje te ogranicza się co najwyżej do barw podstawowych) spotkać można w każdym programie do obróbki wideo. Nawet dokumentacja programu potrafi informować początkującego twórcę, że jest to technika bardzo prosta i jedyne, czego wymaga, to pamiętania, aby filmowany na zielonym tle aktor nie miał na sobie niczego w podobnym kolorze – ponieważ skończy się to powstaniem w tym miejscu dziury, przez którą widać będzie tło.

I rzeczywiście, funkcje te są skuteczne, szczególnie jeśli osoba organizująca w swoim studiu tło do kluczowania zadba o odpowiednio mocny odcień zieleni lub błękitu. To zaś jest bardzo łatwe, ponieważ większość sklepów z wyposażeniem dla studiów fotograficznych dysponuje zielonymi tłami opatrzonymi adnotacjami w rodzaju "do kluczowania chromatycznego", a nawet takowymi farbami. Jeżeli więc planujemy dostosowanie naszego studia do realizacji materiału w technice kluczowania, to najlepiej zrobimy, decydując się na rozwiązania dedykowane. Jest to znacznie lepsze posunięcie (zwłaszcza na początek) od eksperymentowania z odcieniami zieleni i typami tkanin.

A właściwie dlaczego zielone?

Jeżeli ktoś interesował się (choćby pobieżnie) tematem technik łączenia ujęć wideo sprzed 30–40 lat, to wie, że w czasach kamer telewizyjnych zapisujących obraz analogowy na taśmach magnetycznych stosowano powszechnie tło niebieskie. Studia, w których realizowano tego typu materiał (np. do prognoz pogody), nazywano blue screenami. Takie tło w taśmowych zapisach analogowych oraz w nagraniach na filmie światłoczułym stosowano ze względów technicznych. W przypadku cyfrowych technik zapisu cyfrowego kluczowanie chromatyczne można przeprowadzać na praktycznie dowolnym jednobarwnym tle – co się niekiedy przydaje, gdy np. aktor lub model ma na ubraniu jakąś zieloną aplikację. Nie znaczy to jednak, że za wyborem zieleni nie kryją się żadne wskazania techniczne.
 

Dawniej po niebieskie tło filmowcy sięgali ze względów technicznych. Obecnie robi się to głównie wtedy, gdy zielony kolor obecny w kostiumach, charakteryzacji lub rekwizytach utrudniałby realizację ujęć z wykorzystaniem tła z użyciem green screenu. Na ilustracji zdjęcie z planu filmu "Kroniki Spiderwick" z 2008 r. (Fot. Sean Devine)

Przede wszystkim tło charakteryzujące się barwą możliwie maksymalnie zbliżoną do "czystych" składowych RGB (a więc intensywny zielony, niebieski i czerwony) jest dla programu edycyjnego najłatwiejsze do "wyłuskania". Ponadto w aparatach i kamerach wyposażonych w matryce z mozaiką Bayera (i podobne) komórek światłoczułych odpowiedzialnych za rejestrowanie barwy zielonej jest znacznie więcej niż czerwonych i niebieskich – na ogół stanowią one aż połowę fotodiod sensora. Stąd można wysnuć wniosek, że maska obrazu wygenerowana przez program na podstawie barwy zielonej będzie najdokładniejsza.

I tak rzeczywiście na ogół jest, przynajmniej w przypadku nagrań kodowanych metodami All-I (wszystkie klatki stanowią pełne obrazy, czyli są tzw. key-frame’ami – klatkami kluczowymi). Kompresję typu All-I oferuje obecnie większość zaawansowanych kamer wideo i filmujących aparatów fotograficznych.

Nie kolor tła jest najważniejszy

Samo tło to jednak za mało i w tym kontekście tytuł tego poradnika jest nieco przewrotny – ale cóż poradzić na to, że mniej doświadczone osoby pragnące spróbować swoich sił w technice kluczowania pytają tak naprawdę o niewłaściwą rzecz? Wybór dobrego tła nie nastręcza obecnie żadnego problemu, natomiast nie zmieniły się inne rzeczy: nadal trzeba odpowiednio zrealizować materiał.
 

W profesjonalnych studiach filmowych przeznaczonych do realizacji materiału na potrzeby podmiany tła stosuje się złożone lub nawet bardzo złożone systemy oświetleniowe. Dba się też o to, aby było w nich dużo przestrzeni, tak by w razie potrzeby można było odsunąć aktorów od tła. (Fot. Phrontis / Wikimedia Commons)

Po pierwsze i najważniejsze: oświetlenie. Kluczem do sukcesu jest zapewnić fotografowanym/filmowanym osobom i przedmiotom światło, które z jednej strony będzie je jak najlepiej separowało od tła, a z drugiej będzie symulowało oświetlenie sceny, którą zechcemy podłożyć. Niestety, nawet jeżeli te dwa warunki będą się nawzajem wykluczały, to i tak musimy zrobić wszystko, aby tak się nie stało. W praktyce oświetlenie sceny do filmowania z wykorzystaniem technik kluczowania wymaga z tego powodu dość dużej liczby lamp – osobnego zestawu do oświetlenia pierwszego planu i osobnego do oświetlenia tła.

Dobre oddzielenie w nagraniu pierwszego planu od jednobarwnego tła jest bardzo ważne dla poprawnego działania algorytmów usuwających to, co ma być usunięte w programie edycyjnym. Wprawdzie istnieją narzędzia, które nawet z kiepsko przygotowanego materiału mogą coś wycisnąć, ale najczęściej nie są one najtańsze, a do tego stanowią rozszerzenia jeszcze droższych narzędzi edycyjnych (np. wtyczek do Adobe After Effects). Z tego powodu na porządku dziennym powinny być tutaj dedykowane światła dla tła (celem jest również uzyskanie zielonej powierzchni o jak najbardziej jednolitej jasności i nasyceniu) oraz światło kontrowe dla filmowanych ludzi i przedmiotów. Jeżeli dodamy do tego jeszcze źródła światła kluczowego i wypełniającego, to bardzo szybko dojdziemy do wniosku, że na takim planie zdjęciowym przydałoby się co najmniej 4–5 lamp.
 

Zdarzają się też tematy trudniejsze od innych do pokazania z wykorzystaniem metody kluczowania chromatycznego. Należą do nich szkło, płyny oraz wszelkie obiekty o postrzępionych krawędziach – np. włosy lub futro. Niektórzy prowadzący zajęcia w szkołach filmowych wykorzystują to nawet do egzaminowania studentów: przygotować ujęcie zrealizowane z użyciem techniki chroma-key, na którym bohaterem będzie kobieta z długimi, jasnymi włosami, ubrana w futro. W wersji "dla masochistów" może dodatkowo bawić się śniegiem, albo trzymać w rękach kieliszek wina i zapalonego papierosa. Męczarnia gwarantowana! (Fot. StockSnap)

Niestety, światło odbijające się od tła również bywa źródłem poważnych problemów, przed którymi także może (choć nie zawsze) uchronić nas odpowiednio użyta kontra. Chodzi o barwne odbicia (tzw. wylewanie się koloru) z tła, które mają paskudny zwyczaj padać na słabiej oświetlone partie sceny i zniekształcać jego kolorystykę. W wersji łagodnej może to doprowadzić do niewielkich zniekształceń kolorystyki fragmentów ujęć (np. pojawią się zielonkawe plamy na krawędziach sylwetki aktora), a w wersji ostrej sprawi, że program wytnie z obrazu więcej, niż powinien – zupełnie jak w sytuacji, gdy aktor nieopatrznie włoży na siebie coś z zielonymi wstawkami.

Lekarstwem na to wszystko może być osłabienie mocy lamp oświetlających tło oraz przede wszystkim odsunięcie aktora od zielonej tkaniny. To ostatnie jednak może okazać się trudne. Po pierwsze, wymaga dysponowania większym studiem i użycia większego tła. Po drugie natomiast, nie zawsze jest w pełni wykonalne. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy aktor z jakiegoś powodu styka się z tłem – na przykład stoi na nim (a my chcemy pokazać go w planie pełnym), albo trzyma w rękach jakiś zielony przedmiot, który ma zostać w postprodukcji zamieniony na coś innego. To ostatnie stanowi przykład zaawansowanych technik kluczowania, niemniej także i amatorzy (choć raczej nieco bardziej doświadczeni) coraz częściej po nie sięgają.
 

Oświetlenie jest najważniejszym aspektem technicznym sceny realizowanej z wykorzystaniem technik kluczowania. Błędy popełnione zarówno w zakresie oświetlenia pierwszego planu, jak i tła przeznaczonego do usunięcia (cienie) mogą zaowocować poważnymi problemami na etapie postprodukcji. W powyższym przykładzie oświetlenie modelki jest zupełnie niedopasowane do oświetlenia podkładanej sceny, a na skutek powstania na zielonym tle cieni rzucanych przez nią, z końcowego materiału i braku oświetlenia kontrowego nie zniknęła do końca zielona barwa (widać ją głownie w obszarze włosów. (Fot. PictureYouth (dziewczyna), Nicholas T (tło), montaż Keraunoscopia / Wikimedia Commons)

No i pozostaje jeszcze kwestia dopasowania oświetlenia w studiu do oświetlenia sceny podkładanej w postprodukcji. Tu sprawa jest prosta, choć początkujący łatwo o tym zapominają: jeżeli na przykład umieścimy aktora cyfrowo w plenerze oświetlonym bocznym światłem słonecznym albo w wielkiej sali balowej z żyrandolem wiszącym gdzieś wysoko nad głową, a w studiu nasz aktor oświetlony został z przodu lampą ustawioną nieco po prawej stronie kamery (w dodatku o zupełnie innej temperaturze barwowej światła), to uzyskana w ten sposób iluzja będzie całkowicie nieprzekonująca. Dobre opanowanie technik kluczowania wymaga od nas, abyśmy zwracali uwagę na takie szczegóły – tylko wtedy będziemy mogli liczyć na sukces.