Teleobiektyw – rodzaj obiektywu długoogniskowego, który charakteryzuje się mniejszą długością fizyczną niż wynosi jego ogniskowa.
W potocznym rozumieniu przyjęło się uznawać każdy obiektyw długoogniskowy za teleobiektyw, co jest pewnego rodzaju uproszczeniem, ponieważ nie każdy obiektyw długoogniskowy (wąskokątny) musi być teleobiektywem. W tej grupie układów optycznych, teleobiektywy są konstrukcjami szczególnego rodzaju. Dzięki specjalnej, rozpraszającej grupie soczewek możliwe jest osiągnięcie przez te obiektywy znacznie większych ogniskowych, niż faktyczna odległość pomiędzy płaszczyzną obrazową, a środkiem optycznym. Teleobiektywy są techniczną odpowiedzią na problemy, jakie stwarzają waga oraz rozmiary obiektywów długoogniskowych. W praktyce, większość obecnie spotykanych obiektywów wąskokątnych to teleobiektywy.
|
Schemat prostego teleobiektywu - z lewej strony grupa soczewek odpowiedzialna za rzutowanie obrazu, z prawej grupa soczewek rozpraszających, dzięki której uzyskiwany jest efekt dłuższej ogniskowej. |
[kn_advert]
Ze względów praktycznych dość powszechnie przyjęło się dzielić teleobiektywy dla formatu małoobrazkowego 35 mm na:
- umiarkowane teleobiektywy – o ogniskowych rzędu około 70–135 mm. Są poręczne i w większości przypadków można ich używać bez statywu. Konstrukcje o takim zakresie ogniskowych nazywa się często obiektywami portretowymi, ze względu na ich najpopularniejsze zastosowanie.
- średnie (standardowe) teleobiektywy – o ogniskowych rzędu 135–300 mm. Znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach - m.in. w reportażu i fotografii sportowej, pod warunkiem, że odległość od obiektu jest jedynie umiarkowanie duża. Przy korzystaniu z nich, ze względu na wysokie wartości ogniskowych oraz odczuwalną wagę obiektywu, bardzo przydatny jest statyw lub monopod.
|
Canon EF 200 mm f/2.8 L II USM - średniej długości teleobiektyw do pełnoklatkowych lustrzanek Canona. |
- super teleobiektywy – o ogniskowych co najmniej 400 mm. Używane przede wszystkim w fotografii sportowej i przyrodniczej oraz niektórych dziedzinach reportażu, gdy konieczne jest zachowanie bardzo dużej odległości od obiektu. Konstrukcje tego rodzaju bardzo często charakteryzują się wysokimi cenami, zwłaszcza jeśli producent zdecydował się na zachowanie dużego otworu względnego.
|
Carl Zeiss APO Sonnar T* 4/1700 - największy cywilny superteleobiektyw na świecie. Wyprodukowano jedną sztukę z mocowaniem dla średnioformatowego (6 x 6 cm) Hasselblada. Waga obiektywu wynosi 256 kg. |
Strona 1
Strona 2
Chociaż większość teleobiektywów konstruowana jest jako klasyczny układ soczewek rozmieszczonych w poszczególnych grupach, to czasem można spotkać się z teleobiektywami odmiennej budowy - określanymi jako lustrzane lub zwierciadlane. W ich przypadku efekt skróconej długości układu optycznego względem uzyskiwanej ogniskowej jest szczególnie widoczny. Obiektywy zwierciadlane, oprócz pewnej liczby soczewek, w swojej konstrukcji zawierają również układ luster o różnych stopniach zakrzywienia. Dzięki temu ich rozmiary i waga są jeszcze niższe niż w regularnych teleobiektywach. Dodatkowo, obiektywy lustrzane o bardzo długich ogniskowych (rzędu 500 i więcej milimetrów) cechują się znacznie niższymi kosztami produkcji w porównaniu do większych teleobiektywów soczewkowych. Konstrukcje tego typu obarczone są jednak dodatkowymi, niekorzystnymi właściwościami optycznymi.
[kn_advert]
Czasami, jako jeden z dodatkowych parametrów opisujących teleobiektywy, stosuje się umowną wartość zwaną przybliżeniem. Na tego typu określenie można napotkać w starej literaturze traktującej o obiektywach i współcześnie stosuje się go bardzo rzadko. Jest to liczba oznaczająca, o ile ogniskowa danego teleobiektywu jest większa od ogniskowej obiektywu standardowego (50 mm dla małego obrazka). Np. obiektyw małoobrazkowy o ogniskowej 800 mm charakteryzuje się 16-krotnym przybliżeniem.
Ponadto na zdjęciach wykonanych teleobiektywami będziemy mieli bardzo często do czynienia z bardzo płytką głębią ostrości, pomimo stosunkowo wysokich wartości przysłony osiągalnych w tego typu układach optycznych. Odpowiedzialny jest za to wzrost skali odwzorowania uzyskiwany przy użyciu obiektywu długoogniskowego.
Historia teleobiektywów
Chociaż koncepcja teoretyczna została opisana już w 1611 roku przez Johannesa Keplera, to pierwsze obiektywy zaczęto konstruować dopiero pod koniec XIX wieku. W okolicach roku 1883 lub 1884, nowozelandzki fotograf Alexander McKay połączył układ optyczny obiektywu typu Aplanat z soczewkami rozpraszającymi pochodzącymi z lornetki teatralnej. W efekcie uzyskał pierwszy zastosowany w praktycznej fotografii teleobiektyw, który umożliwiał mu wykonywanie zdjęć obiektów odległych nawet o kilka kilometrów. Kilka lat później, w roku 1891 teleobiektyw swojej konstrukcji opatentował w Wielkiej Brytanii John Dallmeyer, praktycznie równocześnie z Adolphem Miethe starającym się o patent w Niemczech.
|
Schemat budowy teleobiektywu Dallmeyera. |
Wczesne teleobiektywy charakteryzowały się znaczną dystorsją poduszkową, dopiero w 1923 roku wprowadzone przez H.W. Lee z Taylor-Hobson Company zmiany konstrukcyjne, pozwoliły w znacznym stopniu zmniejszyć ten problem. Inną, powszechnie spotykaną wadą, była silna aberracja chromatyczna. Z czasem dla jej zminimalizowania zaczęto w konstrukcji teleobiektywów stosować elementy wykonane ze szkła o niskiej dyspersji. Obecnie można je znaleźć w większości współcześnie produkowanych teleobiektywów. |