Fotografia od A do Z: Obiektyw szerokokątny

Obiektyw szerokokątny - podstawy fotografii

Obiektyw szerokokątny – rodzaj obiektywu, którego konstrukcja pozwala na uzyskanie kąta widzenia wynoszącego powyżej 60 stopni.

Za obiektywy szerokokątne, zwane czasem również krótkoogniskowymi, tradycyjnie przyjęło się uważać konstrukcje, których ogniskowa w przypadku formatu małoobrazkowego (36x24 mm) wynosi 35 lub mniej milimetrów. Odpowiada to uzyskiwanemu kątowi widzenia od około 60 do nawet 180 stopni. Obraz uzyskiwany za pomocą tego typu optyki jest zdecydowanie szerszy od tego, który możemy postrzegać za pomocą wzroku.

[kn_advert]

Obiektywy szerokokątne można podzielić na:

• obiektywy rektilinearne – takie, w których w mniejszym lub większym stopniu została skorygowana dystorsja beczkowata, przez co linie proste odwzorowywane są na zdjęciu jako proste lub przynajmniej do takich zbliżone. To najbardziej uniwersalny i najpowszechniej stosowany typ obiektywu szerokokątnego.

• obiektywy typu rybie oko – o bardzo szerokim kącie widzenia (najczęściej wynoszącym 180 stopni) i jednocześnie nieskorygowanej dystorsji beczkowatej. Obiektywy tego typu oddają obraz w sposób silnie zniekształcony, przez co znajdują zastosowanie głównie w fotografii artystycznej.

Canon EF 8-15 mm f/4L Fisheye USM - obiektyw typu rybie oko firmy Canon.

Oprócz sporego pola widzenia, charakterystyczną cechą obiektywów krótkoogniskowych jest stosunkowo duża głębia ostrości możliwa do uzyskania podczas fotografowania za ich pomocą. Możliwe zatem jest nie tylko zmieszczenie w kadrze znacznego wycinka przestrzeni, ale również ostre odwzorowanie wielu obiektów znajdujących się w różnej odległości od obiektywu.

Schemat budowy obiektywu szerokokątnego na przykładzie Samyanga 14mm f.2.8 IF ED MC Aspherical. Przednie soczewki w konstrukcjach tego typu muszą być relatywnie duże w stosunku do reszty układu optycznego, co skutkuje zwiększonymi wymiarami i masą.

Konstrukcja optyki krótkoogniskowej obarczona jest jednak pewnymi ograniczeniami. Przede wszystkim zmorą producentów i użytkowników tego sprzętu jest dystorsja beczkowata, którą można zauważyć w większości obiektywów tego typu (szczególnym przypadkiem jest rybie oko, wykorzystujące silną dystorsję dla osiągnięcia szczególnego efektu na fotografii). Kolejną negatywną właściwością jest trudność w produkcji obiektywów szerokokątnych o dużym otworze względnym.

Nikkor AF-S 24 mm 1:1.4 G ED o polu widzenia 84 stopni - jeden z najjaśniejszych dostępnych na rynku obiektywów szerokokątnych. Przy konstrukcjach o jeszcze krótszej ogniskowej i kącie widzenia powyżej 100 stopni, dostępny otwór względny wynosi jednak praktycznie zawsze powyżej f/2.

Ponadto obiektywy szerokokątne są bardzo podatne na powstawanie refleksów świetlnych i flar podczas fotografowania w obecności jasnych, punktowych źródeł światła (np. na dworze w bezchmurny dzień). Dzieje się tak, ponieważ rozległe pole widzenia bardzo często uniemożliwia uniknięcie bezpośredniego padania światła na przednią soczewkę, a dodatkowo niemożliwe jest stosowanie głębokich osłon przeciwsłonecznych, takich, jak w obiektywach standardowych i długoogniskowych.

Przykład zdjęcia wykonanego obiektywem typu rybie oko. Fot. Marcin Woźniak.

W praktycznym używaniu obiektywu szerokokątnego uwidocznić się mogą znaczne przerysowania perspektywy. Nie wynikają one z konstrukcji obiektywu, lecz z krótkiego dystansu fotografowania, do stosowania którego bardzo często zmuszać może szerokie pole widzenia tej optyki. Z tego powodu nie zaleca się na ogół stosowania tego typu obiektywów w fotografii portretowej, z wyjątkiem pewnych przypadków szczególnych, np. świadomego przerysowania twarzy modela lub zdjęć obrazujących oprócz osoby również jej otoczenie.

Fotografia krajobrazowa to jedno z najczęściej spotykanych zastosowań obiektywów szerokokątnych.

W fotografii architektury, w której ciężko byłoby obyć się bez obiektywów szerokokątnych, kwestia zniekształceń perspektywicznych jest istotnym problemem. Aby uniknąć lub zminimalizować niekorzystny efekt zbieżności linii prostych wyznaczanych przez fotografowane obiekty, często konieczne jest zajęcie odpowiedniego, możliwie centralnego miejsca lub wspomaganie się maskującym ten efekt kadrem.

Zmagania z perspektywą w optyce krótkoogniskowej doprowadziły do powstania specjalnych konstrukcji typu "shift". W tego typu obiektywach istnieje możliwość przesunięcia osi optycznej, dzięki czemu można mieć znaczny wpływ na sposób odwzorowania perspektywy na zdjęciu. 

Canon TS-E 24 mm f/3.5L II - obiektyw typu "shift&tilt", który pozwala na skorygowanie perspektywy.