Podstawy fotografii: Aparat analogowy

Aparat analogowy – rodzaj aparatu fotograficznego, który rejestruje obraz za pomocą nośników analogowych, takich jak np. błona pokryta światłoczułą emulsją. Obecnie wypierany przez aparaty cyfrowe, rejestrujące zdjęcia w postaci ciągu zer i jedynek.

Do roku 1975, kiedy wyprodukowano pierwszy, eksperymentalny aparat cyfrowy w laboratoriach Kodaka, aparat analogowy stanowił jedyną możliwą formę urządzenia rejestrującego obraz. Tym samym, pierwszy aparat fotograficzny, skonstruowany na bazie camery obscury przez Josepha Nicéphora Niépce’a w 1826 roku, był jednocześnie pierwszym aparatem analogowym.

Mamiya 645 – analogowa lustrzanka średnioformatowa produkcji japońskiej, która zdobyła uznanie wśród profesjonalistów na całym świecie.

Aparaty analogowe charakteryzują się tym, że obraz rejestrują w postaci innej niż zero-jedynkowy zapis cyfrowy. Najczęściej oznacza to użycie jako medium rejestrującego srebrowej błony fotograficznej, którą jeszcze nie tak dawno można było kupić praktycznie na każdym rogu w kioskach i sklepach, możliwe jednak są również inne formy zapisu analogowego.

U początków fotografii zdjęcia wykonywano na metalowych płytach pokrytych substancją światłoczułą. Z czasem wyparły je płyty szklane, których zaletą była możliwość wykonywania wielu odbitek z jednej naświetlonej płyty. Pierwsze płyty szklane, wynalezione w 1848 roku przez G. Le Graya i F.S. Archera, wykonywane były w tzw. mokrej technice. Płytę tego rodzaju należało przygotować na krótko przed założeniem do aparatu. W 1871 roku Richard Lee Maddox opracował technikę suchych płyt światłoczułych, które były o wiele praktyczniejsze w użyciu i przetrwały niemalże do czasów współczesnych w niektórych zastosowaniach specjalnych.

[kn_advert]

Największą rewolucją było jednak wynalezienie przez Georga Eastmana, założyciela firmy Kodak, błony fotograficznej, czyli celuloidu pokrytego światłoczułym związkiem srebra. Technika ta zyskała tak wielką popularność, że w pewnym okresie czasu używano wręcz słowa "kodakowanie" zamiennie z "fotografowanie". Błony Kodaka z czasem zyskały formę zwijanych rolek taśmy o różnych szerokościach. Najpopularniejszym formatem tego rodzaju nośników okazał się (zwłaszcza w ostatnich 30-40 latach XX wieku) film perforowany o szerokości 35 mm, nazywany małoobrazkowym.

W poczet aparatów analogowych należy zaliczyć również część konstrukcji prekursorskich względem współczesnego cyfrowego sprzętu obrazującego. W 1981 roku firma Sony zaprezentowała aparat o nazwie Mavica (Magnetic Video Camera), który co prawda rejestrował obraz przy użyciu matrycy wypełnionej fotodiodami, jednak nie zamieniał uzyskanego sygnału na postać cyfrową. Zdjęcia w analogowym formacie NTSC zapisywane były na dyskietkach magnetycznych. Podobne rozwiązania pojawiły się niewiele później również w ofercie innych producentów, były to m.in. Canon RC-701 i Nikon QV-1000C.

Sony Mavica – analogowy aparat elektroniczny, wyposażony w matrycę światłoczułą.

Podstawy fotografii

Aparaty analogowe przez cały okres istnienia fotografii występowały w wielu różnych formach, z których część obecnie ma jedynie historyczne znaczenie, z kolei inne są stosowane do dziś, nawet w urządzeniach cyfrowych. Przede wszystkim należy wśród nich wymienić:

• Aparaty skrzynkowe – najprostszy typ pod względem konstrukcyjnym. Była to po prostu skrzynka z obiektywem, pozbawiona wielu elementów regulacyjnych, czasem nawet migawki (ekspozycji dokonywano wówczas przez odsłonięcie i zasłonięcie obiektywu po określonym czasie).

Aparat skrzynkowy z 1895 roku produkcji Kodaka.

• Aparaty mieszkowe – charakteryzowały się tym, że obiektyw umieszczony był na końcu wysuwanej harmonijki, którą można było złożyć, zmniejszając tym samym rozmiary aparatu, gdy nie był używany. Najczęściej przystosowane były do stosowania z błonami średniego formatu, zwłaszcza 6 x 9 cm. Czasy ich świetności przypadają na pierwszą połowę XX wieku.

Aparat mieszkowy Klito produkowany w Anglii w latach 1900-1920.

 [kn_advert]

• Lustrzanki dwuobiektywowe – wyposażone były w dwa obiektywy: jeden rzutujący obraz na kliszę (zazwyczaj formatu 6 x 6 cm), drugi natomiast za pośrednictwem lustra umożliwiał podgląd kadru na matówce. Aparaty te były bardzo popularne od lat 30-tych XX wieku aż do okolic lat 60-tych, kiedy zaczęły stopniowo być wypierane przez inne konstrukcje.

Rolleiflex 6x6 – pierwsza lustrzanka dwuobiektywowa, która podbiła rynek. Zastosowano w niej obiektyw 75 mm o jasności f/4.5 lub f/3.8 w zależności od wersji, a najkrótszy czas otwarcia migawki wynosił 1/300 sekundy.

• Lustrzanki jednoobiektywowe – wyewoluowały z konstrukcji dwuobiektywowych. Rezygnacja z górnego obiektywu możliwa była dzięki zastosowaniu mechanizmu podnoszącego lustro na czas ekspozycji zdjęcia. Powoduje to powstanie opóźnienia migawki oraz wprowadza dodatkowy hałas, jednak do niewątpliwych zalet tego rozwiązania należą: brak błędu paralaksy, niższa waga i wymiary oraz łatwość stosowania wymiennej optyki. Analogowe lustrzanki jednoobiektywowe produkowane były dla różnych formatów nośników, z których najczęściej stosowanymi były klisze typu 135 (małoobrazkowe) i 120/220 (średnioformatowe). Konstrukcja tego typu została efektywnie zaadaptowana do technologii cyfrowej i pozostaje wciąż w powszechnym użyciu.

Contax S – pierwsza lustrzanka jednoobiektywowa na film 35 mm wyposażona w poziomy wizjer optyczny, matówkę i pryzmat pentagonalny.

• Aparaty celownikowe (bez dalmierza) – najbardziej znanym modelem tego typu była swego czasu bardzo popularna w naszej części Europy, produkowana w ZSRR Smiena. Aparaty tego typu posiadały celownik optyczny niezależny od obiektywu (a więc obarczony błędem paralaksy), niewymienną optykę i podstawowe elementy sterujące (regulacja czasu otwarcia migawki i wielkości przysłony), brak było jednak automatyki ekspozycji oraz mechanizmu ułatwiającego ustawianie ostrości. Jedno i drugie należało ustawić "na oko" wspomagając się symbolami reprezentującymi różne poziomy natężenia światła oraz nadrukowanymi na obiektywie odległościami od celu.

Smiena 8M – popularny w europie wschodniej przed upowszechnieniem się analogowych kompaktów aparat amatorski.

• Aparaty dalmierzowe – wyposażone są w celownik optyczny oraz mechanizm ustawiania ostrości wykorzystujący dalmierz. Oferują zazwyczaj podobny poziom kontroli nad ustawieniami fotografowania, jak lustrzanki, a także możliwość stosowania wymiennych obiektywów, są przy tym jednak mniejsze i lżejsze. Analogowe dalmierzowce były cenione przez fotografów i używane na dość dużą skalę od lat 30-tych do 70-tych XX wieku. Obecnie istnieją również cyfrowe odmiany tych aparatów, jednak ich popularność jest niewielka i mają raczej niszowy status.

Leica M7 - analogowy dalmierzowiec na film 35 mm z 2002 roku.

• Aparaty do zdjęć natychmiastowych – nazywane również polaroidami od nazwy najpopularniejszego producenta tego typu sprzętu, firmy Polaroid. Umożliwiały one wykonanie zdjęć samoistnie wywołujących się w krótkim (maksymalnie 2 minuty) czasie. Taka funkcjonalność była bardzo cenna przed upowszechnieniem się fotografii cyfrowej, co sprawiało, że aparaty typu instant znajdowały liczne zastosowania i cieszyły się dużą popularnością w drugiej połowie XX wieku, nawet pomimo znacznie wyższych kosztów eksploatacji w porównaniu z aparatami na klasyczny film.

Polaroid Supercolor 600 - jeden z niezliczonych modeli aparatów natychmiastowych firmy Polaroid, produkowanych od 1948 do 2008 roku.

• Pod sam koniec XX wieku, jeszcze przed spopularyzowaniem obrazu cyfrowego, dużą popularność zyskały analogowe aparaty kompaktowe. Cechowało je maksymalne uproszczenie obsługi. Zdjęcia wykonywane były najczęściej na powszechnie dostępnym filmie małoobrazkowym, za pośrednictwem wbudowanego, niewielkiego obiektywu ustawionego fabrycznie na odległość hiperfokalną. Aparat automatycznie ustawiał ekspozycję, użytkownik musiał jedynie ustawić kadr przy użyciu prostego celownika i nacisnąć spust migawki. Produkowano je również w wersji jednorazowej, która ulegała zniszczeniu przy wyjmowaniu naświetlonego filmu.