Poradnik: Jak zrobić dobre zdjęcie do paszportu?

Zdjęcia paszportowe określa się często mianem "biometrycznych". Termin ten oznacza, że fotografia taka pozwala bezproblemowo zidentyfikować daną osobę po stałych cechach biometrycznych twarzy. Aby zdjęcie takie spełniało swoje zadanie, musi mieć określoną formę – w innym wypadku zostanie odrzucone. Jednak nawet zaakceptowana przez odpowiedni urząd fotografia niekoniecznie musi zostać mile widziana przez posiadacza danego dokumentu. Może być po prostu brzydka. Jako fotografowie mamy więc dwa zadania do spełnienia: wykonać zdjęcie spełniające wymogi określone przepisami oraz takie, które będzie się podobało właścicielowi paszportu.

[kn_advert]

Garść przepisów

Wygląd zdjęcia paszportowego określa paragraf 1 ustawy 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz. U. z 2006 r. Nr 152, poz. 1090 z dnia 28 sierpnia 2006 r.), na mocy którego obowiązują nas ściśle określone przepisy w tym zakresie, zgodne z dyrektywami Unii Europejskiej. Informacje te można znaleźć m.in. na stronach Biuletynu Informacji Publicznej, lecz dla wygody podajemy je również tutaj.
 

Przepisy określające wygląd zdjęcia paszportowego skonstruowano tak, aby widoczną na nim osobę można było bez trudu zidentyfikować – lecz nie z myślą o kwestiach estetycznych. Nic w tym zresztą dziwnego, ale oznacza to też, że fotografia w naszym paszporcie równie dobrze może wyglądać niczym zdjęcie z kroniki policyjnej. A tego byśmy chyba nie chcieli, prawda? (Fot. Sami Keinänen)

Przedkładając w odpowiednim urzędzie wniosek paszportowy, musimy do niego dołączyć "jedną kolorową fotografię o wymiarach 35 x 45 mm, wykonaną w ciągu ostatnich 6 miesięcy na jednolitym jasnym tle, odwzorowującą naturalny kolor skóry, mającą dobrą ostrość oraz pokazującą wyraźnie oczy, zwłaszcza źrenice, a także twarz od wierzchołka głowy do górnej części barków, tak aby twarz zajmowała 70-80% fotografii; fotografia ma przedstawiać osobę w pozycji frontalnej, bez nakrycia głowy i okularów z ciemnymi szkłami, patrzącą na wprost z otwartymi oczami, nieprzesłoniętymi włosami, z naturalnym wyrazem twarzy i zamkniętymi ustami."

Jedynym wyjątkiem w kwestii okularów oraz nakryć głowy mogą być osoby odpowiednio ze stwierdzoną wrodzoną lub nabytą wadą wzroku oraz te, których wyznanie nakazuje noszenie odpowiedniego nakrycia głowy. W takim przypadku przepisy rozwiązują tę kwestię następująco: "Osoba z wrodzonymi lub nabytymi wadami wzroku może dołączyć do wniosku fotografię przedstawiającą ją w okularach z ciemnymi szkłami. Dokumentem poświadczającym uprawnienie do załączenia takiej fotografii jest orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności z powodu wrodzonej lub nabytej wady wzroku.  Osoba nosząca nakrycie głowy zgodnie z zasadami swojego wyznania może dołączyć fotografię przedstawiającą ją w nakryciu głowy. Nakrycie głowy nie może zakrywać ani zniekształcać owalu twarzy. W tym przypadku dokumentem poświadczającym uprawnienie do załączenia takiej fotografii jest zaświadczenie o przynależności do wspólnoty wyznaniowej zarejestrowanej w Rzeczypospolitej Polskiej."

Czego potrzebujemy?

W studiu fotograficznym zdjęcia od dokumentów (w tym paszportów) wykonuje się najczęściej na specjalnym, rozwijanym tle przy użyciu dwóch studyjnych lamp błyskowych. Taki zestaw zapewnia fotografowi wygodną pracę i dobre efekty, co jest ważne przy ciągłym wykonywaniu tego typu zdjęć. My, fotografowie-entuzjaści najczęściej takim studiem nie dysponujemy i nie jest nam ono potrzebne. Poradzimy sobie inaczej.
 

Czysto teoretycznie zdjęcie paszportowe wykonać można nawet zwyczajnym aparatem kompaktowym lub lustrzanką przy użyciu wbudowanej lampy błyskowej. Nie jest to jednak dobry pomysł – błysk na wprost spowoduje powstanie brzydkich i bardzo ostrych cieni za fotografowaną osobą oraz zwiększy ryzyko wystąpienia efektu czerwonych oczu dyskwalifikującego zdjęcie. Poza tym chyba nikt nie chciałby mieć w paszporcie zdjęcia, na którym wyglądałby tak, jak ta kobieta powyżej. (Fot. Sarah Korf)

Potrzebny będzie nam aparat z optyką o ogniskowej odpowiedniej do wykonywania zdjęć portretowych, czyli powyżej 85 mm w przeliczeniu na pole widzenia aparatu małoobrazkowego. Osobiście polecam coś z zakresu 120–150 mm (czyli 80–100 mm w przypadku aparatów z matrycami APS-C), ale wielu fotografów preferuje jeszcze dłuższe ogniskowe, jako sposób na delikatne spłaszczenie rysów twarzy. Do tego pojedyncza kompaktowa lampa błyskowa z obracaną głowicą i dwa arkusze białego kartonu, pianki lub styropianu o rozmiarach około 100×75 cm lub większych – przy czym jeden z nich powinien mimo wszystko dać się bez problemu utrzymać w rękach przez fotografowaną osobę. Jeżeli mamy w domu dużą fotograficzną blendę, to jeszcze lepiej.

To wszystko. A, zapomniałem dodać o najważniejszym. Potrzebne będzie nam pomieszczenie o rozmiarach co najmniej 3×4 metry (jeżeli korzystamy z obiektywu o dłuższej ogniskowej, to odpowiednio większe) i jasnym, a najlepiej białym suficie.

Ustawianie modela

Jeżeli zebraliśmy wszystkie wymienione w poprzednim rozdziale elementy, to samo wykonanie zdjęcia nie będzie żadnym problemem. Zaczynamy od ustawienia naszego "studia". Pierwszy arkusz kartonu lub pianki ustawiamy pionowo bezpośrednio za miejscem, w którym posadzimy naszego modela (może być to krzesło lub nawet łóżko – to drugie może być zresztą wygodniejsze, jako że pomieści zarówno fotografowaną osobę, jak i jej tło). To całe nasze studio – nie zapomnijmy tylko o tym, aby model miał gdzie usiąść.
 

Światło padające z góry (nawet jeśli przez "górę" rozumiemy tylko te kilkanaście centymetrów wysokości flesza ustawionego na stopce aparatu) jest znacznie lepsze od emitowanego na wprost. Problemem stają się natomiast cienie widoczne w oczodołach, pod nosem i na szyi. Bez dodatkowego źródła światła wypełniającego u dołu nic z tym niestety nie zrobimy. (Fot. Juli Crockett)

Zdjęcie wykonywać będziemy z lampą błyskową wycelowaną w sufit, co zapewni nam silne, naturalne i przede wszystkim mocno rozproszone źródło światła. Przy takim modelu oświetlenia problemem staną się natomiast cienie widoczne w oczodołach fotografowanej osoby, pod jej nosem oraz na szyi. W tym momencie przyda nam się drugi ze wspomnianych wcześniej arkuszy (lub blenda – jeśli takową dysponujemy), który posłuży jako ekran odbijający światło od dołu. Wręczamy go fotografowanej osobie i prosimy ją o przytrzymanie go w pozycji poziomej, zwróconego lekko w swoją stronę. Celem jest doprowadzenie do tego, aby część światła odbitego od sufitu padająca na ekran odbiła się ponownie i doświetliła dolną część twarzy modela.

Niezbędne w tym celu będzie wykonanie kilku prób – jeżeli twarz na zdjęciu nie okaże się być oświetlona właściwie, poprośmy fotografowaną osobę o przechylenie arkusza do przodu lub do tyłu. Między innymi dlatego właśnie najwygodniejszą dla modela pozycją do wykonywania zdjęcia paszportowego w warunkach domowych jest pozycja siedząca. Pozwala ona na niezbyt męczące podtrzymywanie ekranu rękami z jednoczesnym oparciem jego dolnej krawędzi na podołku.

Na wszelki wypadek zróbmy więcej niż jedno zdjęcie

Parametry wykonywania zdjęcia nie są w omawianym przypadku zbyt skomplikowane. Pracujemy w manualnym trybie kontroli ekspozycji z lampą błyskową ustawioną w trybie automatyki TTL. Czas naświetlania najlepiej ustawić tak krótki, jak tylko pozwala nasz sprzęt – czyli w okolicach najkrótszego czasu synchronizacji z błyskiem (najczęściej 1/200 lub 1/250 s). Przysłonę przymykamy do ok. f/5.6–8, aby zapewnić sobie głębię ostrości obejmującą całą twarz oraz optymalną rozdzielczość obrazu. W ten sposób wyeliminujemy też wpływ oświetlenia zastanego, które mogłoby pozostawić nam na zdjęciu ciepłe zafarby.
 

Aparat ustawiony na odpowiedniej wysokości oraz wyciągnięta do przodu głowa modela z delikatnym pochyleniem do przodu to sprawdzony sposób na uzyskanie na zdjęciu wyraźnej linii szczęki. Efektem jest wizualne wyszczuplenie fotografowanej osoby i udana fotografia. (Fot. Alex Barth)

Jak sprawić, aby model wyglądał na zdjęciu naturalnie i po prostu dobrze, a jednocześnie, by fotografia spełniała wymagania narzucone przez urząd? To wymaga już pewnych prób i ćwiczeń. Nie starajmy się być nadmiernie rygorystyczni – nieprawdą jest np. że osoba na zdjęciu paszportowym nie może się uśmiechać. Powinna mieć zamknięte usta, ale to przecież nie wyklucza oszczędnego uśmiechu na twarzy. Jeżeli więc model lub modelka przejawia naturalne tendencje do takiego uśmiechu, to pozwólmy na to.

Ważną kwestią jest natomiast wysokość, na jakiej znajduje się aparat oraz ułożenie twarzy. Tutaj sprawa jest dość istotna: jeżeli fotografowana osoba stoi idealnie prosto lub obiektyw aparatu znajduje się zbyt nisko (a kluczowe mogą się w tym względzie okazać dosłownie centymetry) to twarz na zdjęciu może wyjść znacznie bardziej okrągła, niż w rzeczywistości. A to prosta droga do tego, aby zdjęcie nie przypadło do gustu fotografowanej osobie – kto z nas chciałby, aby zdjęcie dodawało nam optycznie kilogramów? Jest na to pewna znana wśród fotografów portretowych sztuczka: ustawmy aparat na wysokości oczu modela, a jego samego poprośmy o wyciągnięcie szyi tak, aby głowa znalazła się nieco przed tułowiem (choć w rzeczywistości wygląda to głupio, to zaręczam, że na zdjęciu prezentuje się zupełnie naturalnie) i na koniec nakażmy mu (lub jej) bardzo lekko pochylić głowę w dół. Efekt, zaręczam Wam, jest bardzo dobry.

I na sam koniec jedna uwaga: zdjęcia róbmy seriami. Nigdy nie wiadomo, czy osoba w danej chwili np. nie mrugnie. Z gotowych fotografii wybierzmy najlepszą, przykadrujmy ją w Photoshopie zgodnie z zaleceniami i voilà – właśnie zaoszczędziliśmy nieco pieniędzy i czasu na wycieczkę do studia fotograficznego.