Prawdziwe kolory wakacji: Panasonic Lumix DMC-G3 i fotografia krajobrazowa

Zapraszamy też do dwóch wcześniejszych części naszego minicyklu, którego trzeci i ostatni odcinek stanowi "Panasonic Lumix DMC-G3 i fotografia krajobrazowa":
Prawdziwe kolory wakacji: Na plaży z Panasonic Lumix DMC-G3
Prawdziwe kolory wakacji: Panasonic Lumix DMC-G3 a zdjęcia pamiątkowe

W odróżnieniu od fotografii portretowej, wykonywanie zdjęć krajobrazowych to zajęcie nie wymagające pośpiechu (przynajmniej na pozór), pozwalające się wyciszyć i zrelaksować. Nie znaczy to jednak, że jest ono znacznie łatwiejsze. Wręcz przeciwnie: jeżeli podczas wakacji szukamy okazji do wytężonej pracy fizycznej i umysłowej składających się na tzw. wypoczynek aktywny, to naprawdę trudno o coś lepszego, od uwiecznienia piękna okolicy, w której przyszło nam spędzać urlop. Dysponując odpowiednim aparatem i wiedzą na temat tego, jak właściwie wykorzystać jego możliwości, możemy uzyskać perfekcyjne zdjęcia krajobrazowe: dobrze skomponowane, ostre, a przede wszystkim barwne i wywołujące pozytywne skojarzenia. Na łamach naszego poradnika pokażemy Wam na przykładzie nowego aparatu bezlusterkowego z rodziny Mikro Cztery Trzecie, czyli aparatu Panasonic Lumix DMC-G3, jak uzyskać fotografie pejzażowe o pięknych, intrygujących kolorach.

 

Pora dnia i warunki pogodowe

Podobnie jak okazało się to w poprzednich częściach cyklu, również w przypadku fotografii krajobrazowej szczególnie ważnym aspektem wakacyjnego pleneru jest godzina, o której wykonujemy zdjęcia. O ile jednak podczas fotografowania ludzi byliśmy ograniczeni do dość krótkiego okresu wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, o tyle przy uwiecznianiu pięknych pejzaży jest jeszcze gorzej: idealna pora dnia, o której należy wstać z łóżka, w pewnych sytuacjach okaże się dla niektórych wręcz nieludzka. Najlepsze zdjęcia krajobrazowe wykonuje się bowiem podczas tzw. Złotych Godzin, czyli w zależności od pory roku i szerokości geograficznej od piętnastu do czterdziestu pięciu minut następujących przed i po wschodzie słońca. Wówczas to światło słoneczne odznacza się szczególnie przyjemnym, złotym blaskiem oraz niskim położeniem nad linią horyzontu, przez co w bardzo atrakcyjny sposób kształtuje krajobraz za pomocą gry świateł i cieni.

Zdjęcia wykonane podczas tzw. Złotych Godzin charakteryzują się szczególnie piękną kolorystyką. Wielu fotografów twierdzi, że jest to jedyna słuszna pora na wykonywanie zdjęć krajobrazowych. (fot. Dawid Petka)

 

Jeżeli jednak przeraża Was wizja wstawania z łóżka bladym świtem (lub nawet w nocy, co jest chlebem powszednim profesjonalnych fotografów pejzażowych i przyrodniczych), to mam dobrą wiadomość: Złota Godzina to okres obejmujący nie tylko wschód, lecz również zachód słońca, a ten ma miejsce już o znacznie bardziej "ludzkiej" porze. Dlatego też jeżeli koniecznie nie chcemy tracić snu, możemy zarezerwować sobie nieco czasu na fotografowanie pomiędzy godziną osiemnastą, a dwudziestą. Pamiętajmy jednak, że nasz plener nie będzie się prezentował identycznie o świcie i przed zmierzchem – różnice będą subtelne i raczej nie do rozpatrzenia w kategoriach "lepsza pora / gorsza pora", niemniej jednak będą. Przykładowo na pięknie prezentującą się na liściach i trawie rosę wieczorem raczej nie możemy liczyć, natomiast wczesnym rankiem jest to zjawisko bardzo częste.

Kolejna ważna sprawa to warunki pogodowe. Tego roku aura nie rozpieszcza nas nie tylko w kwestii wodnych i słonecznych kąpieli, lecz również w perspektywie wyzwań czekających nas podczas wykonywania zdjęć. Z oczywistych względów elementem uniemożliwiającym wykonanie dobrych zdjęć krajobrazowych jest deszcz, ale również silna, jednorodna warstwa chmur oraz całkowity ich brak są elementami bardzo źle wychodzącymi na zdjęciach – sprawiają one bowiem, że ważne w fotografii krajobrazowej niebo staje się elementem zupełnie tracącym swoje walory: jest płaskie, bezbarwne lub jednobarwne i ogólnie mówiąc nieatrakcyjne. Idealną pogodą może być natomiast taka, w której po pogodnym niebie przesuwają się mniej lub bardziej liczne chmury, bądź też gdy nadchodząca lub kończąca się letnia burza objawia się występującym gdzieś w oddali efektownym i groźnym kłębowiskiem chmur. Okres tuż po burzy jest też szczególnie atrakcyjny z innych powodów: powietrze jest czyste i przejrzyste (deszcz spłukuje z niego na pewien czas wszelkie zanieczyszczenia), a mokra trawa oraz liście na drzewach błyszczą w promieniach słońca. Wszystkie te elementy odpowiednio uchwycone na zdjęciach nieodmiennie budzą zachwyt oglądających.

Sytuacja, którą dość często mamy okazję zaobserwować tuż przed lub po burzy: złocisto oświetlony pierwszy plan występuje na tle zimnych i ciemnych burzowych chmur. Ze względu na bardzo szybko zmieniające się warunki pogodowe fotograf ma niezbyt wiele czasu na uwiecznienie tego typu zjawiska. (fot. Dawid Petka)

 

Trudnym do uchwycenia, lecz wyjątkowo cennym z punktu widzenia fotografa jest też moment bezpośrednio poprzedzający gwałtowne opady deszczu. Wówczas to w określonych warunkach (słońce przebijające się przez chmury lub świecące ze strony przeciwnej do tej, z której nadchodzi burza) zróżnicowane oświetlenie dzieli kadr na bardzo wyraźne plany – ciepły plan pierwszy i zimniejsze tło. Dokładny sposób wykorzystania takiej sytuacji związany jest z odpowiednim ustawieniem aparatu względem słońca i stanowi temat kolejnego rozdziału tego poradnika.

 

Ustawienie względem słońca

Fotografując krajobraz często tak bardzo skupiamy się na interesującym nas widoku, że kompletnie zapominamy o kwestiach związanych z położeniem słońca wobec nas, a przede wszystkim wobec aparatu. Tymczasem aspekt ten może nie tylko zadecydować o tym, czy zdjęcie nam się uda czy nie, ale też stanowić główny czynnik decydujący o ekspozycji i przede wszystkim kolorystyce ujęcia. W fotografii pejzażowej mamy ogólnie do dyspozycji trzy rodzaje ustawień względem słońca, z których każde daje nieco inne, lecz równie cenne rezultaty.

Trudno uwierzyć, że to zdjęcie zostało wykonane niemal dokładnie o tej samej godzinie, co zamieszczone cztery akapity powyżej. Wprawdzie pewne niewielkie różnice w warunkach pogodowych odegrały tu pewną rolę, lecz głównym elementem stanowiącym o różnicy pomiędzy tymi kadrami było inne ustawienie aparatu względem padających promieni słońca. (fot. Dawid Petka)

 

Światło padające zza pleców fotografa (frontalne), które w odcinkach poświęconych fotografii portretowej krytykowałem jako osłabiające na zdjęciach rysy twarzy i figurę fotografowanej osoby w przypadku wykonywania zdjęć krajobrazowych sprawdza się znacznie lepiej. Wykonywane przy tego typu oświetleniu zdjęcie pejzażowe prezentuje się naturalnie i realistycznie, należy tylko uważać, aby pierwszy plan nie znajdował się zbyt blisko fotografa – możemy mieć bowiem do czynienia z problemem wspomnianym przy okazji zdjęć portretowych.

Oświetlenie to sprawdza się też, jak już wspomniałem do wykonywania zdjęć w okresie poprzedzającym burzę, gdy pierwszy plan oświetlony jest przez słońce, natomiast w tle widać kłębiące się burzowe chmury. Znaczna różnica temperatury barwowej sprawi bowiem, że w takich warunkach po ustawieniu balansu bieli na światło dzienne chmury przybiorą intensywny granatowo-szary odcień i staną się w ten sposób atrakcyjnym tłem dla barwnych drzew i budowli stanowiących główny temat zdjęcia.

Fotografowanie pod słońce jest trudne i praktycznie możliwe do wykonania tylko wówczas, gdy słońce znajduje się już bardzo nisko nad horyzontem i jego blask nie jest zbyt intensywny. W innych przypadkach rozpiętość tonalna sceny będzie zbyt duża do uchwycenia. (fot. Dawid Petka)

 

Inne rodzaje oświetlenia również znajdują ciekawe zastosowanie. Promienie słońca padające z boku akcentują przestrzenność fotografowanej sceny oraz dodają interesujący element kompozycyjny, jakim są linie i płaszczyzny cienia. Jest to też obowiązkowe ustawienie, gdy korzystamy z usług filtra polaryzacyjnego, o czym piszę na następnej stronie tego artykułu. Oświetlenie tylne natomiast, czyli sytuacja, w której fotografujemy pod światło (zwłaszcza ze słońcem widocznym w kadrze), jest natomiast z technicznego punktu widzenia dość trudna, jednak odpowiednio wykorzystana daje szczególnie dobre efekty związane z grą odblasków i barw na fotografowanych elementach krajobrazu. Wykonując zdjęcia tego typu, przygotujmy się jednak na znaczną ilość prób na drodze do biegłości w wykorzystaniu tego typu światła – jest ono trudne do opanowania.

Wykonując zdjęcia w danym miejscu, warto zawsze rozglądać się we wszystkie strony w poszukiwaniu interesujących ujęć. Najczęściej bowiem – o ile tylko przebywamy w naprawdę atrakcyjnym miejscu o właściwej porze dnia – uda nam się wykonać udane zdjęcia zarówno pod słońce, jak i ze słońcem za plecami. I co równie ważne, będą one tak diametralnie różne, iż mało kto uwierzy, że wykonaliśmy je w jednym momencie.

Przede wszystkim światło

Drobne i wartościowe porady
Wiedza o tym, jak należy wykorzystać oświetlenie krajobrazu naturalnego lub miejskiego w praktyce wystarczy, żeby uzyskać atrakcyjnie prezentujące się zdjęcia pejzażowe. Aby jednak wykonywać naprawdę niebanalne, barwne zdjęcia, ważna jest też praktyka i znajomość pewnych drobnych sztuczek i zjawisk rządzących tego typu fotografią. Tę pierwszą musicie zdobyć sami, natomiast bardzo chętnie zdradzę Wam teraz kilka tajemnic wykonywania udanych zdjęć widokowych w plenerze.

 

Filtry – co warto ze sobą zabrać

Fotografia krajobrazowa pozwala nam nieco zwolnić tempo (pejzaż jak wiadomo nam nie ucieknie) i wypróbować kilka interesujących zabiegów mających na celu poprawienie kolorystyki i wyglądu ujęć. Dlatego też, jeżeli tylko możemy, zabierzmy ze sobą w plener kilka filtrów fotograficznych. W tym rozdziale omówię tylko te najbardziej przydatne.

Filtr polaryzacyjny – najbardziej podstawowe narzędzie, gdy myślimy o fotografowaniu w plenerze. Pozwala on pogłębić błękit nieba, który zaczyna wówczas wspaniale kontrastować z bielą chmur, oraz pozbyć się uciążliwych odblasków z wody, szyb i innych odblaskowych powierzchni. Korzystając z filtra polaryzacyjnego pamiętajmy, że najlepsze efekty daje on wówczas, gdy światło słoneczne oświetla scenę pod kątem prostym do osi optycznej aparatu. Przy świetle przednim oraz tylnym efekt polaryzacji nie będzie niestety widoczny.

Użycie filtra zmiękczającego w miejscu bogatym w miękkie oświetlenie pozwala uzyskać wręcz magiczne rezultaty. Szczególnie dobrze technika ta sprawdza się podczas wykonywania nastrojowych fotografii leśnych. (fot. Dawid Petka)

 

Filtr połówkowy – niezastąpiony w sytuacji, gdy obszar nieba jest o wiele jaśniejszy od obszaru ziemi. Pozwala wyrównać ekspozycję obydwu tych fragmentów kadru i dzięki temu wydobyć z obydwu bogatą kolorystykę bez ryzyka doprowadzania do niedoświetleń lub przepaleń fragmentów sceny

Filtr zmiękczający – pozwala uzyskać piękny efekt "sennego krajobrazu" szczególnie dobrze sprawdzający się podczas fotografowania scen z roślinnością w roli głównej i światłem przebijającym się przez liście. Filtr ten może zostać zastąpiony przez nałożenie odrobiny wazeliny na przednią soczewkę obiektywu (choć znacznie lepiej jest użyć do tego celu filtra UV – łatwiej się go później czyści) lub naciągnięcie na obiektyw pończochy.

 

Kolorystyka zdjęć krajobrazowych – ustawienia aparatu i edycja zdjęć

Zdjęcia krajobrazowe w znacznie większym stopniu niż inne rodzaje fotografii odznaczać się mogą (a nawet powinny) intensywną kolorystyką. Z jednej strony wynika to z naszych przyzwyczajeń i oczekiwań wobec tego typu twórczości fotograficznej, a z drugiej po prostu z tym, jak kolorowa potrafi być sama natura. Dlatego też wykonywaniu zdjęć pejzażowych powinna towarzyszyć odpowiednia obróbka w aparacie lub w programie graficznym. W większości aparatów zapewnia je użycie właściwego balansu bieli w połączeniu z programem tematycznym do zdjęć krajobrazowych powodującym odpowiednie wzmocnienie ostrości oraz intensywności pewnych konkretnych barw.

W zdjęciach pejzażowych szczególnie ważnymi grupami barw są zawsze zielenie i błękity. Aparat ustawiony na fotografowanie w plenerze bardzo często zwiększa więc ich intensywność, dzięki czemu uzyskiwane są zdjęcia bardziej nasycone, lecz przy tym zachowujące naturalność. (fot. Dawid Petka)

 

Osoby nie przepadające za programami tematycznymi lub po prostu lubiące mieć nad obrazem pełną kontrolę mogą skorzystać z innych instrumentów udostępnianych przez aparat lub używany program graficzny (to drugie dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy zapisujemy zdjęcia w formacie RAW). Są to przede wszystkim rozmaite tryby profili barwnych, wśród których zawsze znajduje się co najmniej jedna przeznaczona do wykonywania fotografii krajobrazowych – jej użycie powoduje zwiększenie intensywności barwy niebieskiej (niebo) i zielonej (trawa i drzewa), dzięki czemu zdjęcia takie wyglądają bardziej atrakcyjnie. W przypadku aparatu Panasonic Lumix DMC-G3 opcja ta nosi nazwę Photo Style, a interesujące nas ustawienie opisane jest jako Scenery.

Jeżeli chodzi o balans bieli, to w przypadku zdjęć krajobrazowych dobrze jest zrezygnować z układu automatycznej regulacji tego parametru zdjęć, ponieważ bardzo często prowadzi to do osłabienia naturalnych ciepłych odcieni zdjęć. Dobrze sprawdzają się natomiast predefiniowane ustawienia dla światła naturalnego w dzień oraz obszarów zacienionych. Dotyczy to zwłaszcza godzin porannych, gdy aparat ustawiony w tryb AWB (automatycznego balansu bieli) ustawia kolorystykę tak, że piękna złota poświata poranka zostaje bezpowrotnie utracona.

 

Ostrość a postrzeganie barw 

Elementem na pozór tylko nie związanym z kolorystyką zdjęć krajobrazowych jest ostrość obrazu. Pomijając wspomniane wcześniej techniki związane ze zmiękczaniem zdjęcia wysoka szczegółowość fotografii pejzażowych jest elementem bardzo pożądanym również dlatego, że wiele barwnych elementów kadru to drobne detale. Kluczowe więc staje się takie ustawienie ostrości, aby obejmowała ona wszystko, co tylko się da w kadrze.

Aparat z ostrością ustawioną na odległość hiperfokalną i dość znacznie przymkniętą przysłoną (wielu fotografów pejzażowych zaleca tu wartość f/16) odznacza się głębią ostrości sięgającą przez cały obraz niezależnie od tego, jak blisko fotografa znajduje się pierwszy plan zdjęcia. (fot. Dawid Petka)

 

W fotografii krajobrazowej najlepsze efekty daje ustawienie ostrości nie na nieskończoność, lecz na tzw. odległość hiperfokalną. Jest ona ustalona dla danej kombinacji wartości ogniskowej oraz przysłony i stanowi najbliższą odległość ostrzenia, w której głębia ostrości obrazu sięga nieskończoności. Odległość hiperfokalną można obliczyć samodzielnie, lecz znacznie lepiej w tym celu jest skorzystać ze specjalnych tabel lub kalkulatorów, czyli programów liczących dostępnych na komputery osobiste oraz bardziej zaawansowane modele telefonów komórkowych.

Większość aparatów ustawionych w tryb wykonywania zdjęć pejzażowych ustawia też mocniejsze wyostrzanie gotowych zdjęć. W przypadku tego rodzaju fotografii jest to zjawisko normalne i niesie ze sobą pozytywne efekty. Jeżeli natomiast wykonujemy zdjęcia w formacie RAW, to wyostrzenia takiego możemy bezpiecznie dokonać sami w wybranym programie graficznym (ze zdjęciami w formacie JPEG należy uważać, ponieważ mogą być już one wcześniej wstępnie wyostrzone).

 

Szukanie kolorów w detalach 

Jeżeli pogoda nie dopisuje i już po wyjściu w plener niebo zakryła gruba warstwa chmur, możemy wykorzystać tę okazję i z ujęć ogólnych przenieść się do uwieczniania barw zawartych w wycinkach pejzażu, czyli detalach – zarówno naturalnych, jak i będących dziełem człowieka. Pochmurne niebo idealnie się do tego celu nadaje, ponieważ działa jak gigantyczny ekran rozpraszający, zapewniając miękkie i równomierne oświetlenie. Pozwala to wydobyć pełnię kolorystyki ze sceny, która choć nie nadająca się do zaprezentowania w pełnej krasie, ciągle jeszcze może oferować nam sporo możliwości.

Detale roślin, budynków i innych obiektów charakterystycznych dla danego miejsca najlepiej jest fotografować przy miękkim świetle zachmurzonego nieba. Może się to okazać doskonałym przerywnikiem, gdy na kilkanaście minut słońce przesłoni nam jakaś większa chmura. (fot. Dawid Petka)

 

Tego typu zdjęcia można wykonywać też w ramach przerwy, gdy warunki pogodowe pogorszą się tylko na chwilę lub po prostu dla urozmaicenia sesji. Przede wszystkim jednak stanowią one doskonały przykład tego, jak różnorodne i barwne fotografie można wykonywać w plenerze, jeżeli tylko się tego chce.

 

Na zakończenie

Lato nie jest oczywiście ani jedyną, ani najlepszą porą roku do zatrzymywania na zdjęciach bajecznych barw świata. Już za niecałe dwa miesiące zawita do nas kolejna barwna pora roku, którą będzie można wykorzystać do wykonania wspaniałych i kolorowych zdjęć – złota polska jesień. Nie przegapmy tej okazji i postarajmy się wówczas wykorzystać całą wiedzę i umiejętności praktyczne, jakie zdołaliśmy zgromadzić latem.

Galeria zdjęć

Zdjęcia wykonane na potrzeby tego artykułu powstały przy użyciu aparatu bezlusterkowego z wymienną optyką Panasonic Lumix DMC-G3, należącego do standardu Mikro Cztery Trzecie. Podczas sesji krajobrazowej wykorzystane zostały obiektywy Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH (sprzedawany wraz z aparatem), Leica DG Summilux 25mm f1.4 ASPH, Lumix G 20 mm / F1.7 ASPH oraz Lumix G Fisheye 8 mm / F3.5. Zapraszamy do obejrzenia galerii fotografii wykonanych w trakcie tej sesji.

Lumix G Fisheye 8 mm / F3.5 8 mm, 1/640 s, f/3.5, 640 ISO	Lumix G Fisheye 8 mm / F3.5 8 mm, 1/640 s, f/3.5, 400 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/125 s, f/8, 200 ISO
Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/6400 s, f/8, 200 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 14 mm, 1/80 s, f/7.1, 200 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/640 s, f/7.1, 200 ISO
Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 14 mm, 1/250 s, f/7.1, 160 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/400 s, f/5.6, 160 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/200 s, f/5.6, 160 ISO
Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 39 mm, 1/125 s, f/5.6, 160 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/200 s, f/7.1, 160 ISO	Lumix G VARIO 14-42mm / F3.5-5.6 ASPH 42 mm, 1/40 s, f/22, 400 ISO

 Autorem wszystkich przedstawionych na tej stronie fotografii jest Dawid Petka.

Zapraszamy też do dwóch wcześniejszych części naszego minicyklu:
Prawdziwe kolory wakacji: Na plaży z Panasonic Lumix DMC-G3
Prawdziwe kolory wakacji: Panasonic Lumix DMC-G3 a zdjęcia pamiątkowe