"Dziś każdy jest Horovitzem" - wywiad z Darkiem Majewskim

Fot.: Darek Majewski

Tomasz Wojciuk: Przez kilkanaście lat, jako jedyny Polak, jeździłeś na światowe festiwale filmowe. Nadal je obsługujesz?
Darek Majewski: Ależ skąd. W tym roku, po raz pierwszy od 20 lat, nie pojechałem do Cannes. Festiwale same sobie strzeliły w nogę, zawierając umowy na wyłączność z wielkimi korporacjami multimedialnymi. Teraz jest tak, że pięciu fotografów z agencji może wchodzić czy stawać tam, gdzie nie ma wstępu reszta świata. Jak idzie Angelina Jolie zrobią jej zdjęcie z każdej pozycji. Do tego dochodzi 20 aparatów na tak zwanej stopce, wyzwalanych drogą radiową. Wykonują one zdjęcia od dołu, szerokim kątem z tzw. żabiej perspektywy.

Gwiazda wysiada z samochodu (z prawej) i idzie po dywanie.
W tym czasie zrzeszeni w agencjach fotografowie
(oznaczeni numerami) robią jej zdjęcia.

T.W.: Ci uprzywilejowani fotografowie pracują sami, czy ktoś im pomaga?
D.M.: Oczywiście mają swoich ludzi, którzy co chwila podbiegają do nich i zabierają im karty pamięci. Doprowadziło to do tego, że po kilku minutach świat ma Angelinę Jolie sfotografowaną z 30 aparatów. Jaki jest więc sens wysyłania do Cannes fotografa z Polski czy z Chin? Mało tego, zdjęcia z agencji są tańsze. Po prostu, wolą one sprzedać więcej klatek za mniejsze pieniądze, niż dzielić się zyskiem z innymi. Ja musiałbym wziąć za takie zdjęcie 300 zł, oni sprzedają je za 50 USD. Coraz częściej praktykowany jest też ryczałt, czyli nieograniczona liczba zdjęć za powiedzmy 1500 USD miesięcznie. Taki „miesięczny abonament” ma np. jedna z największych amerykańskich agencji z biurem w Warszawie i świetnymi układami w działach foto polskich gazet i magazynów. 

T.W.: Skąd te zmiany?
D.M.: Taka sytuacja nigdy by nie zaistniała gdyby był wolny transfer danych, lub – cofając się jeszcze dalej – gdyby fotografowie wykonywali zdjęcia na filmie. Teraz dobry ftp na festiwalu działa z prędkością 900 kB/s. Do tego dochodzą nowe generacje aparatów, które dają rewelacyjną jakość. Serie zdjęć wyglądają niemal jak transmisje telewizyjne. Tak bezwzględny sposób działania agencji jest następstwem rewolucji technologicznej...

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Czy oznacza to, że polski fotograf na zachodnich festiwalach filmowych nie ma już czego szukać?
D.M.: Tak sądzę. Ani Polak, ani nikt, kto nie jest zrzeszony w agencjach. W zeszłym roku pojechałem do Cannes tylko po to, aby fotografować polskie gwiazdy, którymi zachodni fotoreporterzy z reguły się nie interesują. Ale nie zachowałem należytej ostrożności i podzieliłem się wiedzą dotyczącą polskich celebrytów z amerykańskim kolegą. Zanim wysłałem swoje zdjęcia do kraju, już „chodziły” one w polskiej prasie...

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Z tego co mówisz wynika, że bycie dziś zawodowym fotografem to naprawdę ciężki kawałek chleba...
D.M.: Nastąpił koniec zawodowych fotografów. Jak 25 lat temu wchodziłem z portfolio to było wydarzenie. Zdjęcia projektowane, realizowane i drukowane przez fotografów wzbudzały zachwyt i szacunek. Dzisiaj nie ma czegoś takiego jak portfolio, nie ma czegoś takiego jak zwalanie z nóg, bo wchodzisz na amatorskie strony ludzi, którzy są lekarzami, prawnikami, szewcami i widzisz, że poziom ich zdjęć nie różni się niczym od zdjęć wybitnych fotografów. Patrząc na zdjęcie myślisz, że zrobił je Horovitz, a to był Franek Kowalski. Dzisiaj każdy jest Horovitzem...

T.W.: Nie żartuj...
D.M.: Jedyna różnica polega na tym, że Annie Leibovitz czy Horovitz mają przed swoim obiektywem Rolling Stonesów, Demi Moore i innych znanych ludzi, a Franek Kowalski fotografuje sąsiadkę. Natomiast efekt wizualny prac pana Kowalskiego często jest taki sam jak wielkich fotografów.

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Jak to możliwe?
D.M.: Sąsiadka w nietypowych tonacjach, z nieprawdopodobnym tłem - to wszystko jest do zrobienia w Photoshopie... Wystarczy kliknąć, aby stworzyć scenerię, zmienić tło, światło czy kontrast. Dzisiaj nie ma sensu chodzić po redakcjach z portfolio, bo szefowie edycji mówią ci, że każdego dnia odwiedzają ich młodzi fotografowie z genialnymi zdjęciami. Wynika to z dostępności sprzętu i technik. Fotografia tradycyjna była tylko dla wtajemniczonych. Fotografia cyfrowa spowodowała, że środki plastycznego wyrazu są tak szerokie i tak dostępne dla wszystkich, że różnica jakościowa się zatarła. Wszystko staje się wirtualne, prawdziwy świat przestaje istnieć. Nigdy nie było takiego marazmu w redakcjach, poczucia, że widziało się już wszystko.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Czym to jest spowodowane?
D.M.: Tym, że nastąpił totalny przesyt fotografii. Nie ma już  w tej chwili pojemności, żeby to wszystko wchłonąć. Ktoś obliczył, że dziennie powstaje kilka bilionów zdjęć. Kto ma je obejrzeć? Nawet, gdybyś oglądał jedno zdjęcie na sekundę, obejrzenie wszystkich zajęłoby ci ze sto lat. A to są zdjęcia z jednego dnia.

Strona 1

Strona 2

T.W.: Ale musi być chyba jeszcze coś, co robi wrażenie? Jaka fotografia się sprzedaje?
D.M.: Paparazzi. Jest kilku zdolnych chłopców, którzy robią rzeczy nie do podrobienia. No i fotografowie robiący piękne gwiazdy do kolorowych magazynów. Nadal jest sztuką dobrze zrobić okładkę. W szanujących się pismach kobiecych nie akceptują twarzy „szlifowanych”. Twarz nie może być tak plastikowa jak w CKMie czy Playboyu. Żeby zrobić dobrą twarz trzeba znaleźć odpowiednią modelkę, mieć studio, sprzęt. To wszystko podnosi koszty, dzieciaki, które mają jeden aparat już tego nie zrobią. Nie ma natomiast czegoś takiego, że przychodzisz z ulicy i mówisz: „robię fajne zdjęcia, mam znakomity warsztat i wyczucie, czy moglibyście dać mi jakąś robotę?”. To się skończyło.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Co mają więc zrobić młodzi ludzie dysponujący świetnym portfolio i chcący zaistnieć w profesjonalnej fotografii?
D.M.: Dzisiaj fotograf, żeby ruszyć do jakiejkolwiek prezentacji swoich zdjęć, musi puścić je sobie po raz setny, stanąć przed lustrem i zapytać samego siebie czy rzeczywiście to jest coś, czego nie widział w internecie, ani w prasie. Jeżeli stwierdzi, że widział to już setki razy na różnych nośnikach, to będzie miał szansę od czasu do czasu coś sprzedać, natomiast nigdy nie zdobędzie mocnej pozycji. Będzie musiał chodzić i się napraszać. To jest ten problem.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Nie jest tajemnicą, że fotografia prasowa przechodzi poważny kryzys. Naprawdę uważasz, że jest to tylko winą przesytu?
D.M.: Nie, fotografię prasową zabija także powszechne przyzwolenie na montaż. Przeprowadzono badania, z których wynika, że właśnie tego oczekują dziś czytelnicy. Teraz wyławianie z ulicy pięknej dziewczyny nie ma sensu, ponieważ z sąsiadki też można wyczarować bóstwo. Oczywiście tu odezwą się koneserzy czystej formy, ortodoksi, którzy do dzisiaj  wołają zdjęcia w ciemniach. Ale tacy ludzie nie interesują wydawców. Wielkich wydawców interesuje kierowca TIRa, uczeń, hydraulik. A tacy wolą wielkie piersi wygenerowane komputerowo niż małe, ale prawdziwe. I teraz, jeśli ja mam zrobić do magazynu ładną dziewczynę, to otwarcie mówią mi, żebym nie brał drogiej modelki, tylko poszedł do supermarketu i wziął dziewczynę z kasy, a oni tak ją przerobią, że okładka z nią rozejdzie się w takim samym nakładzie, jak z gwiazdą. Tak to działa.

T.W.: Jesteś uznawany za pierwszego polskiego paparazzi, człowieka, który sprowadził do Polski fotografię tabloidową. Możesz powiedzieć od czego to wszystko się zaczęło?
D.M.: Coś, co istniało na zachodzie od lat 50-tych w Polsce zaistniało w latach 90-tych wraz z pojawieniem się wolnej prasy. Pierwsze paparazzi zrobiłem w 1993 roku dla pisma „Hallo”. To było głośne zdjęcie, ale nie powiem co na nim było, bo rodzina sfotografowanej osoby jeszcze żyje. Zarobki były wówczas gigantyczne. Nie było nikogo, kto znajdywał by przyjemność w podkradaniu się do gwiazd i robieniu im zdjęć z ukrycia. Przemek Stoppa, dziś uważany za najlepszego polskiego paparazzi, miał wtedy cztery latka i bawił się misiami.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Nie rozumiem, była nisza i nie miał jej kto zapełnić?
D.M.: Nisza zapełniła się, ale nie tak od razu. U nas byli wtedy sami profesorowie fotografii i ambitni artyści, czyli ludzie, którzy nie widzieli w paparazzi dobrej zabawy. Ja w tym wszystkim widziałem przede wszystkim fan, nigdy nie traktowałem tego w kategoriach misji. Zawsze trzeba było bawić się z kimś w chowanego, zakradać się, stosować wybiegi, sztuczki... Zresztą to były złote czasy paparazzi, bo nikt tak naprawdę nie przejmował się, że może być fotografowany. Tak jak dziś każdy ogląda się sto razy zanim wyjdzie na miasto, tak wtedy ludzie robili wszystko publicznie. Relacje te zniszczyła sama prasa, która najpierw wzbudzała zaufanie gwiazd, a następnego dnia je niszczyła, dając takie zdjęcia i materiały, że niektórzy celebryci na ich widok zapadali się pod ziemię.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

Strona 3

T.W.: A jakie dziś jest podejście gwiazd do fotoreporterów?
D.M.: Panuje atmosfera wzajemnej nieufności, bo gwiazdy boją się, że zostaną wystawione. Inna sprawa, że nie ma czegoś takiego jak układy z gazetami. Zawsze dodadzą one 50 proc. do tego, co z tobą ustaliły. Jeżeli materiał jest miękki, to każdy naczelny powie „więcej krwi, więcej mięsa”. Tu nie ma się czemu dziwić. Jak ja bym gadał o kwiatkach czy fotografowaniu motyli, ty też byś ze mną nie rozmawiał.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: No dobrze, festiwale zostały opanowane przez wielkie korporacje, fotografia prasowa przechodzi kryzys, fotografowie zawodowi się skończyli... Cóż więc robić, by zaistnieć?
D.M.: Trzeba szukać nowych rozwiązań albo zacząć świadczyć usługi dla ludzi, na przykład fotografować śluby...

T.W.: A ty byś fotografował?
D.M.: Oczywiście. Robiłem zdjęcia największym tego świata, mogę sfotografować też młodą parę. Powiem więcej: podjąłbym się tego zlecenia za 1000 zł. Biorąc pod uwagę obecnie panujące stawki, myślę, że moja oferta dla wielu osób może być naprawdę atrakcyjna...

T.W.: Nie żartuj, dziś mało kto bierze za ślub mniej niż 2500 zł?
D.M.: Ja zrobię to za 1000 zł i na pewno nie gorzej od tych, którzy są kilka razy drożsi.

T.W.: Mówisz o wszystkim bez ogródek. Nie boisz się, że ktoś skopiuje twoje pomysły?
D.M.: Zwykle chętnie się nimi dzielę, tyle tylko, że nie ma za bardzo gdzie i z kim. Weźmy na przykład takie fora fotograficzne. Większość udzielających się na nich ludzi to malkontenci z problemami psychicznymi, którzy w ogóle nie mają szacunku do czyjejś pracy. Najłatwiej jest im krytykować. Ostatnio widziałem zdjęcia żołnierzy Jacka Boneckiego. Na forum wywiązała się dyskusja, że Bonecki jest profanem, że to nie jest fotoreportaż... Czytałem to z niesmakiem. Kiedyś próbowałem dzielić się swoim doświadczeniem logując się na takich portalach, ale spotkałem się z takim jadem, agresją i krytyką, że zrezygnowałem. Wyszło na to, że najniższą klasą spośród fotografów są fotografowie sprzedający zdjęcia. Że to bezguścia, beztalencia, prymitywy... Najwyższą klasą są natomiast artyści, którzy nie mają na koncie ani jednej publikacji, ani jednego sprzedanego zdjęcia.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Co masz na myśli mówiąc o nowych rozwiązaniach w fotografii?
D.M.: Fotokasty. To zamrożony obraz, przetykany sekwencjami wideo i dźwiękiem. W tę stronę zamierzam pójść, mam mnóstwo pomysłów. To jest przyszłość fotoreportażu prasowego. W gazecie nie da się wydrukować głosu i wideo. Natomiast w internecie czy komórce już tak.

T.W.: Naprawdę uważasz, że to jest przyszłość?
D.M.: Oczywiście. Amerykanie już o tym wiedzą, dlatego w Stanach świetnie się to sprzedaje. Nie uwierzysz, ale prawdziwą furorę robią fotokasty z pogrzebów. Ogląda się to jak slajdszoł. To forma, przy której ludziom opadają szczęki. Problem polega na tym, że póki co jest to dość trudne...

T.W.: Dlaczego?
D.M.: Bo trzeba mieć wyobraźnię i niezbędne narzędzia. Trudność polega na tym, że trzeba zgrać trzy media: dźwięk, zdjęcia i sekwencje wideo. Oczywiście liczę się z tym, że za rok to się zmieni. Teraz prawie nikt nic na ten temat nie wie. Gatunków fotokastu może być wiele: komedie fotokastowe, horrory fotokastowe, fotokastowa obyczajówka. Dlatego jest to dla mnie wyzwanie. Powiem więcej, w niedługim czasie zamierzam zostać najlepszym fotokaścistą w Polsce. Tak jak kiedyś wszedłem w fotografię i po dwóch, trzech latach w ciągu tygodnia potrafiłem zrobić zdjęcia do 11 tytułów, tak teraz zamierzam zdominować rynek fotokastów.

T.W.: To nowa forma, a ty naprawdę jesteś do niej przekonany...
D.M.: Może dlatego, że rajcują mnie rzeczy, których nikt inny nie robi. Jest to także podstawowa zasada w fotografii – nie kopiuj tego, co już jest.

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

Fot.: Darek Majewski

T.W.: Powiedziałeś kiedyś, że fotografowie urodzeni w latach 60-tych to najbardziej tragiczne roczniki w historii. Dlaczego?
D.M.: Bo jako jedyni zaczynaliśmy od siermiężnej, czarno-białej  fotografii, a skończymy na multimedialnych prezentacjach w 3D. I to wszystko w ciągu jednego życia...

T.W.: Roztoczyłeś sporo czarnych wizji, na koniec powiedz coś, co doda fotografom otuchy.
D.M.: Nigdy nie jesteś w stanie przewidzieć, czego będziesz świadkiem jutro. To jest nadzieja przede wszystkim dla fotografów newsowych i agencyjnych. Można zakładać, że już nigdy nic się nie zarobi, a tu bach – jako jedyny jesteś uczestnikiem czy obserwatorem niepowtarzalnego wydarzenia. Wyciągasz aparat, naciskasz spust migawki i twoje zdjęcia obiegają cały świat. W takich chwilach czujemy, że nasz profesjonalizm i szybkość nadal są bezcenne.  To jest w tym wszystkim najpiękniejsze.