Tablet graficzny dla fotografa w praktyce - część VII

Wprowadzenie

Przykład zdjęcia portretowego sprzed dwóch tygodni był – przynajmniej w teorii – bardzo łatwy do wykonania. Mieliśmy zdjęcie portretowe o dwóch, wyraźnie oddzielonych od siebie planach. Na pierwszym  dziewczyna i mostek, na drugim odległe tło. Cała trudność polegała na poziomie komplikacji niezbędnej do stworzenia maski i w tym bardzo pomógł nam tablet. Rzeczywistość jednak nie zawsze jest tak prosta, dlatego już wtedy zapowiedzieliśmy, że następnym razem zajmiemy się tym samym zadaniem, lecz w wersji bez porównania bardziej złożonej – kilka planów ostrości i płynne przejście pomiędzy nimi.  Wykorzystane w tym celu zostaną też bardziej zaawansowane i dające znacznie lepsze efekty niż filtr Gaussian Blur narzędzia Photoshopa CS6.

[kn_advert]

W tym poradniku obowiązują te same uwagi techniczne, co poprzednio: nie zawsze możliwe jest wykonanie dobrej iluzji małej głębi ostrości. Jednak w odróżnieniu od tego, co robiliśmy dwa tygodnie temu, nowe techniki są bardziej uniwersalne i nie wymagają tak skomplikowanych operacji z kilkoma warstwami obrazu. Nie znaczy to jednak, że będzie łatwiej. Wręcz przeciwnie: maskę obrazu będzie trzeba kreślić bardzo dokładnie i to z zachowaniem właściwej kolejności działań. Tutaj również specyficzne cechy, czyniące tablet graficzny tak użytecznym urządzeniem, ukażą swoją przydatność.

 

Zdjęcie

Jako że czekające nas zadanie z samego już założenia nie należy do łatwych, zdjęcie wykorzystane jako ilustracja jest przykładem fotografii wykonanej czysto do celów warsztatowych – głównie po to, aby oszczędzić sobie dodatkowych operacji. Choć jak sami się przekonacie, dobrze przeprowadzona edycja jest w stanie zamienić poprawną, ale i zwyczajną kompozycję w coś znacznie ciekawszego, a jednocześnie zamaskować pewne niedoróbki – takie jak niezbyt udana kontrola tego, co się dzieje w tle.
 

 

Tematem zdjęcia jest jesienna kompozycja złożona z trzech pni drzew stojących w pewnej odległości od siebie na zdecydowanie niezbyt ciekawym tle. Niestety w tym przypadku rozmycie samego tła nie byłoby najlepszym pomysłem – efekt (ostre pnie i gleba do ścieżki na dalszym planie i rozmyte tło) byłby mało naturalny. Trzeba zasymulować taki efekt, jaki dałaby niska głębia ostrości w rzeczywistości. A więc obraz rozmywający się stopniowo w miarę oddalania od punktu, w którym ustawiona została ostrość. I to zarówno w kierunku tła, jak i aparatu.

Robiąc to wszystko techniką zbliżoną do tej, jaką opisaliśmy dwa tygodnie temu uzyskalibyśmy niezbyt dobre efekty. Dlatego tym razem skorzystamy z innego narzędzia – opracowanego w zasadzie specjalnie w tym celu. Jest to photoshopowy filtr o nazwie Lens Blur, przetłumaczonej na język polski dość niezgrabnie jako Rozmycie soczewkowe.

 

Wykorzystany sprzęt i oprogramowanie

W odróżnieniu od przykładu z poprzedniej części cyklu, tym razem nie obejdziemy się bez funkcji występujących w bardziej zaawansowanych programach graficznych. Dlatego właśnie platformą edycyjną w tym przypadku ponownie jest Photoshop CS6 (w wersji dla systemów Windows, choć to akurat nie ma większego znaczenia praktycznego).
 

Najbardziej charakterystyczną cechą Wacomów Intuos Pro jest bogaty zestaw w pełni programowalnych przycisków ułatwiających pracę z programami graficznymi bez potrzeby korzystania z klawiatury i myszki. Znajdujące się w samym środku kółko sterujące może obsłużyć do czterech różnych funkcji, takich jak oddalanie/przybliżanie, regulacja rozmiarów pędzla itd. (Fot. Wacom)

 

Ponieważ PS CS6 jest narzędziem typowo profesjonalnym, do przeprowadzenia wszystkich operacji wykorzystany tym razem został tablet dla profesjonalistów Wacom Intuos Pro (wersja medium). Był to również wybór podyktowany praktyką – podczas pracy niezbędna była zarówno wysoka precyzja działań, jak i dostęp do sporej puli narzędzi. Tę drugą możliwość zapewnił nam rozbudowany panel sterujący tego urządzenia.

 

Propozycja konfiguracji software’owej

Ponieważ konieczne do przeprowadzenia czynności obejmują w zasadzie użycie jednego filtra, nasze zadanie wydaje się proste. Nic bardziej błędnego – zanim będzie można wygenerować efekt niskiej głębi ostrości, musimy przygotować odpowiednią maskę obrazu – znacznie bardziej złożoną niż te, które do tej pory robiliśmy. Potrzebne będą nam narzędzia malarskie, próbnik kolorów, opcje do wykonywania zaznaczeń oraz korygowania tych zaznaczeń.
 

Możliwość konfiguracji znacznie większej liczby przycisków sprzętowych i pokrętła umożliwiła rezygnację z potrzeby konfigurowania Menu okrągłego. Wszystkie potrzebne funkcje przypisane zostały do panelu sterowania dostępnego stale pod lewą ręką.

 

Do czekającego nas zadania ustawienia tabletu wymagają więc dość poważnego przemodelowania. W najmniejszym stopniu zmienione zostaną opcje piórka – górnemu przyciskowi przypisaliśmy funkcję Przesuń/przewiń, co ułatwi pracę z powiększonymi fragmentami ekranu. Dla przycisków ExpressKeys wybraliśmy wspomniane wcześniej funkcje, czyli narzędzia selekcji (klawisz [W]), próbnik kolorów czyli Kroplomierz (klawisz [I]), a także narzędzia malarskie (klawisz [B]).  Przydadzą się też opcje wypełniania kolorem i gradientem (klawisz [W]). Nie zapomnieliśmy o funkcji Krok do tyłu (kombinacja [Ctrl]+[Alt]+[Z]) (niektórzy mogą zamiast niej wybrać opcję Cofnij, czyli [Ctrl]+[Z], dzięki której da się wykonać wprawdzie tylko o jeden krok, ale też kolejne jej wybranie powoduje powrót do stanu sprzed cofnięcia. Niżej dodaliśmy standardowy modyfikator działania narzędzia, jakim jest klawisz [Alt], ponieważ jest on niezbędny do korygowania zaznaczeń. Przyda się też dostęp do funkcji Wtapiania krawędzi zaznaczenia (kombinacja [Shift]+[F6]). Pozostałe modyfikatory nie będą nam potrzebne. Ostatni, nieprzypisany do niczego przycisk można wykorzystać do dowolnego celu – na przykład uruchomienia potrzebnego nam filtra Rozmycie soczewkowe (nie ma on skrótu klawiszowego, należałoby go przypisać w ustawieniach programu w sposób analogiczny do zaprezentowanego w pierwszej części cyklu) lub do włączania i wyłączania Szybkiej maski (klawisz [Q]).

Jeśli chodzi o pierścień dotykowy, to dla niego wytypowaliśmy następujące zadania: funkcję Powiększenie, skróty do przełączania aktywnej warstwy (kombinacje klawiszy [Alt]+[nawiasy kwadratowe]) oraz wybór pomiędzy warstwą a jej maskami (kombinacje [Ctrl]+[2] oraz [Ctrl]+[]), które to rozwiązanie w naszym przypadku ma tę zaletę nad operacją realizowaną za pomocą myszki, że nie powoduje uaktywnienia warstwy, która jest wyłączona. Ostatnią funkcją było regulowanie rozmiaru pędzla (klawisze nawiasów kwadratowych).

 

 

Przebieg obróbki

Edycja zdjęcia, choć cel ma podobny do tej przeprowadzonej w poprzednim odcinku cyklu, przebiegać będzie zupełnie inaczej. Obejdzie się bez tworzenia skomplikowanej struktury warstw (będą tylko dwie, przy czym jedna o charakterze wyłącznie pomocniczym) i robienia "wycinanek". Będzie za to precyzyjne kreślenie maski obrazu, która na samym końcu pracy zamieniona zostanie na model głębi dla narzędzia Rozmycia soczewkowego.

[kn_advert]

Czym jest ów model głębi i wspomniane powyżej narzędzie? To proste: Rozmycie soczewkowe (ang. Lens Blur) to jeden z filtrów rozmywających dostępnych w Photoshopie CS6 służący do naśladowania efektu niskiej głębi ostrości. Do prawidłowego działania potrzebuje on jednak informacji na temat tego, które obszary zdjęcia znajdują się bliżej, a które dalej od aparatu – innymi słowy, musi "wiedzieć", co na fotografii należy do jakiego planu. Jednym z możliwych sposobów wykonania tego zadania jest stworzenie maski warstwy (może być nieaktywna), na której jasne obszary oznaczać będą miejsca odległe, a ciemne – bliskie.
 

Wstępne przygotowanie zdjęcia do dalszej obróbki. Warstwa z obrazem ma nałożoną maskę obrazu typu Pokaż wszystko, a drugą warstwę (niższą) wypełniono jednolitą czernią w celach pomocniczych. W projekcie pozostawiono też oryginalne zdjęcie w charakterze kopii bezpieczeństwa.

 

Zaczynamy od drobnych przygotowań. Projekt składa się z dwóch warstw (konieczna jest tylko jedna, ale na samym początku skorzystamy z drobnego udogodnienia. Oczywiście jak zawsze pierwotną warstwę tła warto na wszelki wypadek pozostawić nienaruszoną. Pierwsza (górna) warstwa zawiera więc obraz fotografii, na który nałożono maskę warstwy – póki co nie przesłaniającą niczego. Druga warstwa wypełniona została kolorem czarnym – dzięki temu łatwiej będzie nam śledzić zmiany dokonywane w masce.

Podczas pracy nad maską bardzo ważna jest kolejność działań. Właściwa pozwoli nam uniknąć bałaganu i związanych z nim błędów, czyli pomyłek i niedokładności. Zaczniemy od stworzenia płynnego przejścia (gradientu) wyznaczającego stopniową przemianę ostrości obrazu od pierwszego planu do odległego tła. Narzędziem Gradient tworzymy w obszarze maski wypełnienie przechodzące z bieli w czerń. Przejście przebiegać powinno idealnie pionowo i rozpoczynać się na zdjęciu tuż pod obszarem niskiego wału w tle (od tego punktu w górę rozpoczyna się obszar nieskończoności i stopień rozmycia tła nie ulega dalszym zmianom), a kończyć się przy dolnej krawędzi zdjęcia.
 

W pierwszym etapie obróbki tworzymy mapę płynnego przejścia za pomocą wypełnienia maski gradientem. Obszary, w których maska jest przezroczysta (a więc spod zdjęcia widać czerń warstwy pomocniczej) będą przez filtr rozmywający traktowane jako znajdujące się najbliżej kamery.

 

Teraz nadchodzi czas na najtrudniejszą i najbardziej żmudną część całego zadania. Byłaby ona jednak jeszcze bardziej żmudna, gdybyśmy nie mieli do dyspozycji tabletu, tak więc nie ma na co narzekać. Należy wyznaczyć na maskach obszary jednolitej głębi ostrości w obrębie kolejnych drzew. Dlaczego? Wyobraźmy sobie, że już w tym momencie nałożylibyśmy na obraz filtr rozmywający – co uzyskamy? Zdjęcie, w którym obraz fotograficzny patrząc od dołu będzie się stawał coraz bardziej rozmyty. Dla obszaru gleby będzie to wyglądało całkiem naturalnie, ale drzew już nie – te powinny się charakteryzować swoją własną ostrością, indywidualną dla każdego z trzech pni. W końcu pnie te rosną w górę, a więc (przynajmniej w przybliżeniu nie mającym widocznego wpływu na oglądany obraz) w tym wypadku w określonych płaszczyznach ostrości.

W tym momencie wyłączamy widoczność maski obrazu (komenda Disable z menu Layer -> Layer Mask), ale pozostawiamy ją jako wybrany obszar działań – to bardzo ważne! Czeka nas teraz pewna procedura, którą wykonamy trzykrotnie, dla każdego pnia z osobna, zaczynając od ostatniego i przesuwając się do przodu. Kolejność ta nie jest podyktowana absolutną koniecznością, ale bardzo ułatwia pracę – jeśli popełnimy jakiś błąd w obszarze, gdzie jeden obiekt częściowo przesłania drugi, to problem ten skoryguje się sam. Narzędziem kroplomierza próbkujemy miejsce, w którym drzewo wyrasta z ziemi, czyli korzeń lub nasadę pnia. Efektem powinien być neutralny odcień w obszarze aktywnej barwy – nie biały, ale też nie czarny. Jeśli pojawi nam się tam jakiś kolor, to znaczy, że zamiast maski, aktywną mamy warstwę obrazu.
 

Pobierając z gradientowej maski dane na temat odcienia (a więc stopnia rozmycia) obszaru obejmującego nasadę interesującego nas pnia, uzyskujemy docelowy odcień maski, jaka wykorzystana zostanie do wypełnienia całego drzewa.

 

Teraz czas na wykonanie zaznaczenia. Powinno być ono bardzo dokładne i obejmować cały pień – w ostateczności delikatnie wykraczać poza niego. Mając tablet zadanie to nie powinno nam sprawić żadnych problemów. Jeśli obiekt i jego tło są do siebie kontrastowe, najłatwiej jest użyć narzędzia Szybkiego zaznaczania. Jeśli natomiast wolimy działać ręcznie (lub uważamy, że powinniśmy tak robić), skorzystajmy z Szybkiej maski i Pędzla. Gotowe zaznaczenie można nieco rozmyć na krawędzi. Najłatwiej dokonamy tego funkcją Wtapiania (ang. Feather), przy czym konieczna jest tu już rozwaga i ostrożność, a najlepiej też pewne doświadczenie w stosowaniu tej techniki. Intensywność rozmycia powinna bowiem odpowiadać stopniu docelowej nieostrości danego planu – im bardziej niewyraźny obraz, tym bardziej rozmyta krawędź zaznaczania. W naszym przypadku metodą prób i błędów doszliśmy do tego, że rozmycie krawędzi drzewa na pierwszym planie powinno wynosić 1 lub 2 piksele, w przypadku drugiego planu ten sam parametr wyniósł 7-8 pikseli, a dla najdalszego drzewa 10.

Gotowe zaznaczenie warto skontrolować za pomocą Szybkiej maski, a następnie pędzlem o dużej średnicy dokładnie zamalowaliśmy ten obszar wypróbkowanym wcześniej kolorem. W ten sposób uzyskamy pierwszy element naszej układanki. O tym, czy zaznaczenie jest poprawne, można się przekonać wybierając z menu Select opcję Refine Mask, ale nie po to, aby coś w niej zmieniać, lecz aby za pomocą trybu widoku (View) o nazwie Black & White, a także pozostałych prześledzić, czy maska warstwy jest kompletna.
 

Dzięki temu, że tworząc zaznaczenia kolejnych obiektów przesuwaliśmy się z tyłu sceny do przodu, mogliśmy nie przejmować się tym, że zaznaczenie ostatniego pnia w całkiem sporym stopniu przechodziło do przodu. Interesowała nas wyłącznie granica drzewo-tło. Jak również widać na ilustracji, najbardziej odległe drzewo ma maskę o najbardziej rozmytej krawędzi.

 

Po wykonaniu zaznaczenia wszystkich drzew i utworzeniu na tej bazie maski praca w zasadzie zbliża się ku końcowi. Piszę "w zasadzie", bo zawsze na zdjęciu mogą pojawić się pewne kłopotliwe obszary o większym stopniu komplikacji. W naszym przypadku czymś takim są liście drzew, widoczne zarówno przed pniami, jak i za nimi. Czy należy je specjalnie oznaczać, a jeśli tak to jak? Generalna zasada jest taka, że im dalej znajduje się problematyczny element, tym mniej istotne jest jego dokładne zaznaczanie i tym ważniejsza jest praca. Jest tak, ponieważ o ile różnica ostrości pomiędzy planami bliższymi i dalszymi jest znaczna, o tyle pomiędzy planami dalszymi i najdalszymi jest już znacznie mniej dostrzegalna.

Jeżeli jednak zamierzamy się zająć takim zadaniem, to róbmy to ostrożnie. W przypadku obiektów takich jak liście – drobnych, często ażurowych i poszarpanych – najlepiej maskę rysować delikatnymi pociągnięciami pędzla o miękkich krawędziach. Ważny jest też dobór jasności maski. W naszym przypadku liście wiszące przed pniem zaznaczaliśmy ciemniej, niż jego samego, a te z tyłu jaśniej. Duży obszar gałęzi za ostatnim drzewem powstał z zaznaczenia odcieniem jaśniejszym niż pień drzewa, lecz ciemniejszym niż tło – próbka pobrana została z obszaru podłoża znajdującego się na zdjęciu dokładnie pod gałęziami. W przypadku myszki to zadanie może być bardzo trudne i tak naprawdę niewdzięczne. Na szczęście tablet, ze swoją możliwością odczytywania siły nacisku i kąta nachylenia piórka (dobrze jest włączyć narzędzie uzależniające stopień krycia pędzla od siły nacisku) znacznie wszystko ułatwia.
 

Gotowa maska obrazu w trybie podglądu. Jak widać, o ile pnie są obrysowane bardzo dokładnie, o tyle listowie z tyłu już niekoniecznie. Umożliwia to położenie tego ostatniego elementu – blisko tła, gdzie różnice ostrości są bardzo niewielkie.

 

I w tym momencie naprawdę możemy przystąpić do ostatecznego sfinalizowania naszej pracy. Przełączamy aktywny obszar edycyjny na obraz fotograficzny pierwszej warstwy (pamiętajmy, że maska warstwy nadal powinna pozostać nieaktywna). Z menu Filter -> Blur wybieramy opcję Lens Blur. Od tej pory nasza praca odbywać będzie się już w nowo otwartym oknie filtra. Zaczynamy od wskazania maski warstwy (Layer Mask) w menu rozwijalnym Source. Dzięki temu nasza nieaktywna maska będzie stanowić dla zdjęcia mapę głębi ostrości.

W menu Iris możemy ustalić najróżniejsze parametry wirtualnej przysłony obiektywu, lecz z naszego punktu widzenia najważniejszy jest parametr Radius, opisujący stopień rozmycia. Dobieramy go eksperymentalnie – w naszym przypadku najlepsze efekty dała wartość 45. I w tym momencie zaczyna się najciekawsze: klikając myszką dowolne miejsce zdjęcia nakazujemy programowi "ustawienie ostrości" w tym właśnie miejscu. A co to oznacza, możecie prześledzić na poniższej prezentacji.

[converttable]

1
2
3
4
5

[converttable]

Tak jest, chodzi o możliwość ustalenia, gdzie znajdować będzie się punkt ostrości i jak duża ma być jej głębia. Jest to możliwość bardzo cenna, ale z pewnymi ograniczeniami, które należy znać, pamiętać o nich i które doskonale widać na prezentacji. Pamiętacie uwagę dotyczącą stopnia rozmycia krawędzi masek na kolejnych planach? Tu widać ten problem doskonale – jeżeli "wyostrzymy" na odległe plany (nieskończoność), to rozmyte drzewo na pierwszym planie wyglądać będzie bardzo nienaturalnie. Niemniej jednak dopóki nasze operacje będą odbywały się w stosunkowo "bezpiecznym" zakresie (na prezentacji są to punkty 1, 2 i 3), to takiemu zdjęciu trudno cokolwiek zarzucić.

Kliknięcie przycisku OK kończy zasadniczą część naszej pracy. Zdjęcie można oczywiście nadal korygować i przerabiać wedle uznania, ale nie jest to już tematem naszego warsztatu. Zapisując je należy jedynie pamiętać, że efekt sztucznej głębi ostrości jest trudny do ukrycia na zdjęciach pierwotnych rozmiarów i najlepiej prezentuje się w galeriach internetowych po pomniejszeniu i wyostrzeniu fotografii.
 

Gotowe zdjęcie po obróbce po pomniejszeniu do wymiarów przewidzianych przez ograniczenia publikacji. Efekt zmiennej głębi ostrości wyszedł bardzo przekonująco.

 

To już wszystko na dzisiaj. Pragnę jeszcze tylko życzyć Wam wszystkiego najlepszego z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz Szczęśliwego Nowego Roku. Powodzenia w praktycznym wykorzystaniu zdobytej wiedzy. Do zobaczenia w styczniu!