Wakacje z aparatem, czyli jak zrobić dobre zdjęcie kompaktem, cz. I. Kilka spraw technicznych

Trwają upragnione i oczekiwane przez wiele miesięcy wakacje. Wszystkie niezbędne rzeczy, spakowane w torby i walizki, czekają z niecierpliwością na wyjazd. Wśród nich także kompaktowy aparat fotograficzny, a wraz z nim - nadzieja na fantastyczne fotografie. W końcu nieczęsto leci się do Hiszpanii czy Nepalu! Co jednak w sytuacji, gdy pojęcie o fotografii mamy nikłe? Czy musimy rezygnować z marzeń i przywieźć setki tysięcy jednakowych, byle jakich zdjęć? Niniejszy poradnik z pewnością pomoże w utrwalaniu niezapomnianych przeżyć na dłużej niż tylko do momentu zgrania obrazów na komputer, zapraszamy do lektury!

Cyfrowe aparaty kompaktowe umożliwiają szerokim rzeszom amatorów uzyskiwanie doskonałych rezultatów bez konieczności znajomości technik fotograficznych. Jednak mimo to, nasze zdjęcia z ubiegłorocznych wakacji zrobione supernowoczesnym cudem techniki nie są zachwycające. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta – bo nawet najbardziej zaawansowany technologicznie kompakt (jak zresztą żaden inny aparat) nie zrobi zdjęcia samodzielnie. Trzeba mu w tym pomóc, a pomoc ta nie zawsze ograniczać się musi do wyboru kadru i naciśnięciu spustu. Nierzadko, by uzyskać upragnione zdjęcie, trzeba także pomóc automatyce aparatu. Często na jakość zdjęć pozytywnie wpłynie także świadome zrezygnowanie z automatyki. W pierwszym odcinku trzyczęściowego cyklu "Wakacje z aparatem, czyli jak zrobić dobre zdjęcie kompaktem" omówimy kilka podstawowych zagadnień technicznych, bezpośrednio przekładających się na końcową jakość zdjęć.

Tarcza wyboru trybu pracy w jaką wyposażony jest aparat Canon PowerShot 210 IS. Oprócz trybów w pełni automatycznych widzimy na niej cztery tryby pozwalające na znaczną ingerencję w proces fotografowania - M, Av, Tv, P

Wielu fotografujących kompaktami wykorzystuje tryby w pełni automatyczne, lub też tryby wyboru scen. W większości przypadków dają one zadowalające rezultaty, jednak można pójść o krok dalej (oczywiście jeśli posiadany aparat na to pozwala) i przełączyć urządzenie w jeden z trybów automatyki programowanych. Najczęściej mają one oznaczenia P, Av, Tv, S lub A. Nie wszystkie kompakty posiadają tryby Av/A (priorytet przysłony) lub Tv/S (priorytet migawki), ale znaczna część daje do dyspozycji tryb P, czyli automatyki programowanej. Korzystanie z niego daje nam możliwość wpływu na takie parametry jak np. czułość ISO czy balans bieli. W niektórych modelach również korekta ekspozycji (czyli potocznie mówiąc regulacja jasności zdjęcia) dostępna staje się w jednym z tych trybów.

Powyższe zdjęcia pokazują korzyści wynikające ze stosowania statywu i korekty ekspozycji. Górne zdjęcie zostało zrobione "z ręki", przy domyślnych ustawieniach aparatu. Zdjęcie jest zdecydowanie zbyt jasne i dodatkowo poruszone, nieostre. Do zrobienia fotografii dolnej fotografujący użył statywu, stosując także ujemną korektę ekspozycji. Dzięki temu zdjęcie jest nieporuszone i odpowiednio nastrojowe.

ISO - jednym z najbardziej wpływających na końcową jakość obrazu parametrów jest czułość. Większość obecnie produkowanych modeli aparatów kompaktowych jest zaopatrzona w funkcje AUTO ISO, samoczynnie ustawiającą wartość ISO w zależności od warunków. W skrócie działa to tak, że elektronika ustala zawsze jak najniższą wartość konieczną do otrzymania nieporuszonego zdjęcia. Osobiście zalecam jednak rezygnację z tego udogodnienia i ustawiania zawsze najniższej dostępnej czułości. W zamian proponuje zaopatrzenie się w statyw.

Takie dwa ciekawe statywy idealnie nadają się do współpracy z lekkim aparatem kompaktowym. Wyżej widoczny jest statyw Joby Gorillapod Magnetic a niżej - TRPD-79 Adorama Bottle-Top Pod, przeznaczony do mocowania w... butelce!

Do niewielkich kompaktów nie jest potrzebny ciężki, profesjonalny trójnóg, wystarczy lekki - ale solidny. AUTO ISO działa pod priorytetem fotografowania z ręki i nie bierze pod uwagę możliwości fotografowania ze statywu, jednak rezygnując z wyższych czułości i rozstawiając statyw osiągamy często dużo lepsze rezultaty.

Ładny motyw został całkowicie zepsuty zbyt wysokim ustawieniem czułości. Gdyby fotografujący wyłączył automatykę czułości i użył statywu - mielibyśmy dobre zdjęcie.

Stabilizacja obrazu - miejmy ją włączoną zawsze, gdy fotografujemy "z ręki" (przy fotografowaniu ze statywu należy ją wyłączyć). Unikniemy w ten sposób możliwości zrobienia poruszonego zdjęcia, co może zdarzyć się nawet w przypadku tzw. bezpiecznych czasów dla danej ogniskowej. Na znaczną poprawę ostrości zdjęć wpływa sposób chwytu aparatu (zob. art. Fotograficzna Kamasutra - o tym jak pozycja fotografa wpływa na zdjęcia), jednak kiedy za nami długotrwałe zwiedzanie, pewność chwytu może radykalne się zmniejszyć. Pamiętajmy jednak, że stabilizacja nie zamrozi w magiczny sposób aparatu w przestrzeni – gdy robi się ciemno należy użyć statywu (ew. w niektórych sytuacjach lampy błyskowej).

Tutaj widać dwa błędy jednocześnie - zbyt wysoka czułość skutecznie degraduje jakość obrazu, jednak poważniejsze jest znaczne poruszenie zdjęcia. Gdyby była włączona stabilizacja, mielibyśmy zdjęcie jedynie szumiące.

Do wykonania takich ujęć stabilizacja już nie wystarczy, potrzebne jest użycie statywu. Czas naświetlania (przy wykorzystaniu niskiej czułości) wynosił ok. 8 sekund.

ISO i stabilizacja

Balans bieli i ekspozycja

Balans bieli - samodzielne ustawianie balansu bieli może pomóc w uzyskaniu oczekiwanego efektu. Automatyka balansu doprowadza do zarejestrowania wiernie prawdziwych barw przedmiotów, nie uwzględnia jednak kreującej nastrój barwy światła. Np. o zachodzie słońca można włączyć balans bieli programowany na CIEŃ, uzyskując w ten sposób bardzo ciepłe, intensywne barwy.

Powyższe dwa zdjęcia różnią się jedynie balansem bieli. W pierwszym przypadku ustawiony był on na AUTO. Kolor fasady budynku został odwzorowany poprawnie, jednak na zdjęciu nie uchwycono panującego wtedy klimatu. Drugi obraz posiada balans ustawiony na cień. Ta wersja przekonuje znacznie bardziej.

Wiele aparatów pozwala także na zmianę sposobu przetwarzania zdjęcia wewnątrz aparatu, możemy wybierać np. między żywymi, a pastelowymi kolorami. Warto poznać dogłębnie te opcje naszego sprzętu, które pozwalają ingerować w końcowy rezultat. Wystarczy poświęcić kilkanaście minut, np. podczas lotu samolotem. Efektami będziemy mogli cieszyć się już parę chwil po wylądowaniu.

Systemy pomiarowe niektórych aparatów mogą niedoświetlić zdjęcie, gdy w kadrze dominuje jasne tło. Na przykładzie po lewej widzimy taką właśnie sytuację. Idealnym rozwiązaniem jest użycie lampy błyskowej rozjaśniającej pierwszy plan (będzie o tym mowa w drugiej części poradnika). Gdy jednak nie chcemy jej użyć, bądź też nasz aparat nie jest w nią wyposażony (co współcześnie zdarza się rzadko), można zastosować środek zastępczy - dodatnią kompensację ekspozycji. Pozwoli ona dobrze naświetlić pierwszy plan kosztem tła. Metoda ta nie rozwiązuje jednak problemu pojawiających się na twarzy cieni.

Fotografia, jak każda dziedzina sztuki, podlega pewnym zasadom. Jednak czasem odejście od nich może dać interesujące efekty - do zrobienia powyższego zdjęcia użyto wysokiej czułości ISO. Konwersja na fotografię czarno-białą z symulacją działania czerwonego filtra przyciemniła błękitne niebo. Końcowy efekt przypomina zdjęcie stworzone za pomocą analogowego, monochromatycznego filmu o wysokiej czułości.

Korekta ekspozycji - systemy pomiarowe nowoczesnych kompaktów są znakomite. Ich zadaniem jest dostarczenie amatorom narzędzia, dzięki któremu stworzą zdjęcia, o których jeszcze kilka lat temu mogli jedynie pomarzyć. Analizują scenę przed obiektywem na wiele sposobów i porównują ją to setek tysięcy innych, zapisanych w elektronice aparatu. A co jeśli to, co fotografujemy, nie załapało się na tę listę? Wtedy - jak nietrudno zgadnąć - aparat nieco "głupieje" i traci trop. W końcu celuje, przymierza się i strzela. Tyle, że nie zawsze celnie. Dlatego właśnie użytkownicy dostają możliwość ingerowania w pomiar aparatu. Kompensacja ekspozycji (znaczona często ikoną +/-) powoduje zmianę zmierzonych parametrów światła w sposób pozwalający na celowe prześwietlenie lub niedoświetlenie zdjęcia. Jeśli fotografujemy np. pomnik znajdujący się za bramą, a chcemy żeby również ona znalazła się na zdjęciu - tyle że w postaci ciemnej sylwetki, może się okazać że otrzymane w rezultacie zdjęcia zawiera prześwietloną część z pomnikiem i nieco zbyt jasną bramę. System pomiarowy uwzględnił w swych obliczeniach także ciemne wnętrze bramy, trzeba mu więc pomóc. Uruchamiamy kompensację ekspozycji (w różnych modelach aparatów mamy do niej różne sposoby dostępu - w niektórych bardziej zawansowanych włączamy ją poprzez wciśnięcie dedykowanego przycisku na obudowie, w niektórych zaś trzeba poszukać odpowiedniej opcji w menu) i wybieramy wartość ujemną, np. -1EV. W rezultacie powinnyśmy uzyskać fotografię o jaką nam chodziło. Jeśli wciąż jej nie mamy - można zwiększyć korektę (oczywiście system ten działa również w drugą stronę, czyli można dzięki niemu rozjaśniać zdjęcia.)

Zdjęcie po lewej wykonano bez żadnej korekty. Po prawej - to samo ujęcie po wprowadzeniu ujemniej kompensacji ekspozycji.

Inną metodą radzenia sobie w takich trudnych sytuacjach jest zmiana sposobu pomiaru - z domyślnego wielosegmentowego (zwanego także ewaluatywnym lub matrycowym) na częściowy lub punktowy. W tych przypadkach aparat zmierzy światło jedynie w wyznaczonym obszarze kadru, bez uwzględniania pozostałej jego części. Nie polecam jednak używania tych sposobów pomiaru osobom mniej doświadczonym, zwłaszcza na wakacjach - w pośpiechu można zapomnieć o wprowadzonych zmianach, a potem - już w normalnych sytuacjach oświetleniowych - długo dochodzić do tego, dlaczego zdjęcia nie "wychodzą" takie jak powinny.

Kilka uwag na zakończenie

Balans bieli może także negatywnie wpłynąć na zdjęcie, gdy zostanie źle ustawiony. Na fotografii po lewej balans został ustawiony na światło żarowe. Widać wyraźne i nieporządane zaniebieszczenie. Na zdjęciu z prawej strony przestwiono balans na światło słoneczne.

Na zakończenie warto jeszcze zwrócić uwagę na kilka drobnych (z pozoru) spraw:

1. Optyka aparatu zawsze powinna być czysta. Nośmy przy sobie specjalną ściereczkę (lub najlepiej kilka sztuk), którą wyczyścimy ślady palców na przedniej soczewce obiektywu. Pamiętajmy jedynie, że przed jej użyciem należy pozbyć się z rzeczonego szkiełka kurzu, inaczej z łatwością można je zarysować.

2. Przechowywanie aparatu - dobra torba, najlepiej przytwierdzona do paska. Torby naramienne czy plecaki są najlepsze dla posiadaczy dużych zestawów składających się z lustrzanki i kilku obiektywów. Nasz miniaturowy kompakt lepiej przechowywać w czymś mniejszym i mniej rzucającym się w oczy.

3. Karty pamięci - dobrze jest mieć dużo gigabajtów do dyspozycji, jednak lepiej zainwestować w kilka mniejszych kart niż w jedną dużą. Mniej pojemne karty są często bardziej wydajne od większych, a w przypadku ewentualnego uszkodzenia czy zgubienia tracimy mniej danych. Warto zaopatrzyć się w karty uznanych producentów, oszczędzanie na podstawowym nośniku danych nie jest dobrym pomysłem.

4. Jeśli posiadamy aparat z możliwością dołączenia osłony przeciwsłonecznej - używajmy jej zawsze! Nie tylko gdy świeci ostre słońce. Osłona ochrania przednią soczewkę także przed kurzem czy kroplami deszczu.

Kilka udzielonych powyżej rad to zaledwie wierzchołek góry lodowej, ale założeniem cyklu jest udostępnienie osobom fotografującym wakacyjnie informacji w łatwy i szybki sposób pozwalających podnieść jakość ich zdjęć na wyższy poziom. W następnych odcinkach cyklu zajmiemy się praktycznymi informacjami dotyczącymi fotografowania ludzi i krajobrazów. Zapraszamy!