14 listopada 2017, 17:00
Autor: Mikołaj Konkiewicz
czytano: 11046 razy
czytano: 11046 razy
Zanim kupisz... głowica statywowa do fotografii
W pierwszej części poradnika zakupowego omówiłem kwestię wyboru odpowiedniego statywu do fotografowania krajobrazu. Jednakże dobranie właściwego trójnogu to dopiero połowa sukcesu – niezbędna jest jeszcze głowica. To właśnie dzięki niej możliwe jest ustawienie aparatu pod właściwym kątem i zbudowanie zaplanowanego kadru. Musi ona więc umożliwiać m.in. wygodne, precyzyjne i swobodne kadrowanie, charakteryzować się wysoką wytrzymałością i stabilnością oraz umożliwiać łatwe zamontowanie i odłączenie aparatu. Oczywiście to nie wszystko – na co więc jeszcze należy zwrócić uwagę podczas wyboru dla siebie idealnej głowicy?
Typy głowic: kulowa, 3-kierunkowa, kardanowa czy panoramiczna
Wybór typu głowicy to podstawowa decyzja jaką przyjdzie Ci podjąć podczas zakupu. Na początek chciałbym skupić się na dwóch, najbardziej popularnych rodzajach: kulowych i 3-kierunkowych. Pierwszy z nich pozwala na bardziej dynamiczne fotografowanie i daje więcej swobody, ale jednocześnie szczególnie precyzyjne ustawienie kadru jest nieco utrudnione, zwłaszcza gdy korzystasz z ciężkiego sprzętu. System blokowania umożliwia natychmiastową zmianę ustawienia w dowolnej płaszczyźnie, co czasami może przeszkadzać, np. gdy chce się wypoziomować aparat. W takich sytuacjach lepiej sprawdzają się głowice 3-kierunkowe – nie pozwalają na tak błyskawiczną zmianę kadru, ale za to zapewniają wyższą precyzję, umożliwiając niezależne ustawienie każdej płaszczyzny. Jest to istotne w szczególności podczas ustawiania poziomu i pionu, czyli w fotografii wnętrz, architektury i krajobrazu. Z kolei głowica kulowa przyda się np. podczas wykonywania fotografii sportowej.
Głowica kulowa, taka jak np. Genesis Gear BH40, pozwala na bardziej dynamiczną pracę z aparatem.
Głowica 3-kierunkowa Manfrotto XPRO 3W umożliwia precyzyjne ustawienie kadru, dostosowując osobno każdą z 3 płaszczyzn.
Głowice kardanowe, inaczej zwane gimbalowymi, przeznaczone są do pracy z ciężkimi teleobiektywami. Nie przymocowuje się do nich aparatu tylko bezpośrednio instrument optyczny. Umożliwiają swobodny przechył w pionie i obrót w poziomie, przy jednoczesnym zachowaniu prostej linii horyzontu. Pozwalają więc na płynną i dynamiczną pracę z ciężkimi zestawami, co byłoby bardzo trudne w przypadku głowic kulowych i 3-kierunkowych. Ich wadą jest jednak stosunkowo wysoka cena.
[kn_free]
Poniższe wideo prezentuje sposób działania tego typu głowicy:
Głowica gimbalowa Benro GH2.
Ciekawy kompromis pomiędzy głowicami 3-kierunkowymi a kulowymi stanowią te typu joystick (nazywane również pistoletowymi). Ich nazwa wzięła się od uchwytu, przypominającego popularne kontrolery (lub broń). Taki element ma przycisk, który umożliwia zwolnienie blokady, co pozwala na precyzyjne ustawienie kadru. Wydaje się to idealnym rozwiązaniem, jednakże posiada swoje wady. Głowica typu joystick z dobrym, płynnie i niezawodnie działającym mechanizmem jest nieco droższa oraz wymaga trochę wprawy, aby móc ją precyzyjnie ustawiać. Sprawia również, że zestaw staje się mniej kompaktowy. Jeżeli kupujesz głowicę z myślą o fotografii, ale zdarza Ci się sporadycznie nagrywać wideo, to taka głowica może być dobrym rozwiązaniem.
Głowica typu joystick Manfrotto 327RC2.
Przeznaczenie głowic panoramicznych jest jasne, ale warto zwrócić uwagę na to, że niektóre modele pozwalają nie tylko na tworzenie panoram poziomych, ale również pionowych i sferycznych. Pomocnym narzędziem jest rotator, umożliwiający wybranie stałego kąta przesuwu aparatu, w celu wykonania idealnie dobranych zdjęć bazowych, służących do stworzenia panoramy. Wybrane modele, takie jak np. Genesis Gear LB-66 mają specjalny mechanizm, ułatwiający ustawienie poziomu.
Genesis Gear IR-55QR
Genesis Gear LB-66
Manfrotto MNMH057A5 QTVR
Na rynku dostępnych jest wiele różnorodnych głowic panoramicznych, od stosunkowo tanich i prostych rozwiązań, aż do GigaPan EPIC PRO, której cena wynosi kilka tysięcy złotych.
Sterowanie głowicą
Niezależnie od tego, który typ głowicy w największym stopniu spełnia Twoje oczekiwania, ważne jest, aby posiadał precyzyjny mechanizm sterowania. W przeciwnym wypadku zarówno dokładność 3-kierunkowej głowicy, jak i dynamika kulowej mogą zostać zniweczone.
W głowicach kulowych stosowana jest różna liczba pokręteł – na rynku można znaleźć modele z pojedynczym, podwójnym lub potrójnym systemem sterowania. Wybór zależy od Twojego stylu pracy, przeznaczenia głowicy i ceny. Jedno pokrętło, działające zazwyczaj bezstopniowo (czyli na zasadzie blokady), umożliwia natychmiastową zmianę ustawienia i zablokowania w pożądanej pozycji. Jednocześnie nie da się wykorzystać takiej głowicy do wykonywania panoram. Ten typ w szczególności pasuje do monopodów. Podwójny system działa podobnie, jednakże jest rozbudowany o dodatkowe pokrętło, które umożliwia przesuwanie głowicy jedynie w poziomie oraz charakteryzuje się możliwością regulacji oporu. Potrójny system pozwala na jeszcze większą precyzję ustawień.
Pojedynczy system blokowania głowicy kulowej jest najczęściej stosowany w małych akcesoriach, dedykowanych do mini statywów stołowych. Na zdjęciu znajduje się głowica Manfrotto Micro 492.
Zaawansowane modele, takie jak np. Manfrotto 058, mają rozbudowany system sterowania, zapewniający wysoką precyzję. W tym modelu wsród udogodnień można znaleźć możliwość regulacji oporu kuli czy blokadę umożliwiającą szybkie ustawienie aparatu w orientacji pionowej.
Jeżeli korzystasz z ciężkich lub dłuższych obiektywów zwróć uwagę, czy wybrana przez Ciebie głowica 3-kierunkowa ma sprężynę balansującą. Element ten reguluje przechył przedni aparatu, co zapobiega przypadkowym, nagłym ruchom, które mogą doprowadzić do uszkodzenia sprzętu. Ważne jest także, aby głowica była wykonana z wysokiej jakości materiałów, gdyż te zrobione z taniego plastiku akcesoria mają tendencję do uszkodzeń. Jeżeli potrzebujesz naprawdę precyzyjnej głowicy, dobrym wyborem jest model z przekładnią zębatą. Pozwala ona na ustawianie głowicy co do stopnia kąta, wykorzystując do tego pokrętła. Przydatna jest także podziałka kątowa, która umożliwia dokładne przesuwanie aparatu i powtórzenie kadru.
Głowica z przekładniami zębatymi i podziałką kątową, taka jak np. Manfrotto XPRO, udostępnia niezwykle wysoki poziom precyzji w trakcie ustawiania aparatu.
Głowica 3-kierunkowa ma uchwyty umożliwiające wygodne sterowanie. Podstawowe modele są wyposażone w jedną rączkę, natomiast bardziej zaawansowane produkty w trzy, po jednej dla każdej płaszczyzny. Ich większa liczba pozwala na bardziej wygodną i precyzyjną kontrolę. Wielu producentów umożliwia demontaż uchwytów, co jest bardzo przydatne w trakcie transportu. Istnieje także możliwość regulacji ich długości. Ważne jest także to, aby uchwyty były wykończone wygodnymi materiałami, co przy długiej pracy znacznie podniesie Twoją wygodę.
Możliwość zdemontowania uchwytów znacznie zwiększa mobilność głowicy. Na powyższej fotografii widać, jak łatwo można zapakować 3-kierunkową głowicę Manfrotto XPRO z odłączanymi rączkami.
Zarówno w przypadku powyższych typów głowic, jak i kardanowych czy panoramicznych (i innych specjalistycznych) najważniejsza jest płynność pracy. Nie da się ukryć, że jest to silnie skorelowane z ceną produktu – tanie głowice wielokrotnie działają "skokowo", sprawiają, że praca z nimi i ustawianie kadru staje się czystą katorgą. Wydaje się, że mniej narażeni na takie niespodzianki są użytkownicy głowic kulowych, ale tutaj także mogą pojawiać się luzy podczas blokowania kuli, co powoduje niezamierzone przesuwanie aparatu.
Udźwig
Podobnie jak w przypadku wyboru nośności statywu oszacuj wagę posiadanego sprzętu i to, o jakie elementy zamierzasz w niedalekiej przyszłości rozbudować swój system. Nie ma sensu przesadzać w tych kalkulacjach, gdyż większy udźwig generuje wyższą cenę, a często zdarza się tak, że potencjał takiej głowicy i tak nie jest wykorzystywany. Przykładowo Nikon D850 z obiektywem Nikkor 300 mm f/4.0 D AF-S IF-ED waży około 2,5 kilograma, co pokazuje, że udźwig wynoszący 7 kilogramów może być rzadko potrzebny. Głowice o największej nośności są przeznaczone do aparatów średnio i wielkoformatowych.
[kn_advert]
Rozważając wartość maksymalnego udźwigu, warto wziąć pod uwagę jeszcze jedną kwestię. Aby uzyskać taką samą nośność głowicy 3-kierunkowej jak kulowej, trzeba zapłacić dużo wyższą kwotę. Nie da się przy tym zignorować pozostałych parametrów, ale jeżeli maksymalny udźwig jest dla Ciebie jednym z kluczowych czynników, to ten fakt może mieć duże znaczenie.
Materiały wykonania i waga
Głowice wykonane są z różnych materiałów, najczęściej ze stopu magnezu (przede wszystkim głowice kulowe), aluminium, plastiku lub tworzyw opracowanych przez producentów (np. Adapto w akcesoriach Manfrotto). Warto wystrzegać się tanich, plastikowych konstrukcji, gdyż powodują wcześniej wspomnianą skokową, niepłynną pracę, są podatne na uszkodzenia mechaniczne, a dodatkowo czasami charakteryzują się słabo działającymi blokadami, co powoduje przesuwanie się aparatu po ustawienie kadru (nie ma chyba bardziej irytującej sytuacji podczas korzystania z głowicy).
Materiał, z którego została wykonana głowica, wpływa nie tylko na jakość, ale również nośność i wagę akcesorium. Kwestia masy głowicy kształtuje się podobnie jak w przypadku statywów – jeżeli ma być wykorzystywana w plenerze, warto zadbać o to, aby była możliwie niska, jednakże w studiu można na to bardziej przymknąć oko.
Szybkozłączka
Chociaż szybkozłączki (inaczej zwane płytkami montażowymi) to małe, niepozorne elementy głowicy, w zasadzie zasługują na osobny artykuł. Warto jednak już teraz ogólnie je omówić. Większość głowic sprzedawanych jest w zestawie z płytką montażową, jednakże umożliwiają dopasowanie kilku typów. Standardowy gwint statywowy stosowany w aparatach ma średnicę 1/4'', ale czasami konieczne jest zastosowanie śruby 3/8''. Jeżeli wykorzystujesz oba typy mocowań, zadbaj o wybór szybkozłączki umożliwiającej użycie dwóch rodzajów gwintów. Zwróć uwagę jeszcze na to, czy szybkozłączka ma gumowe wykończenia, które zapobiegają rysowaniu spodniej części aparatu.
Szybkozłączki, takie jak np. Benro QR10, umożliwiają wykorzystanie dwóch rodzajów gwintów.
Kluczowy jest system blokady szybkozłączki. Musi on cechować się pewnym chwytem, ale również umożliwiać łatwy demontaż, w szczególności gdy zamierzasz wykorzystywać głowicę w plenerze. Producenci rozwiązali tę kwestię w różnorodny sposób. Popularnym rozwiązaniem jest system Arca-Swiss, który jest oparty o "zatrzask" dokręcany śrubą i płytkę montażową z odpowiednim wyżłobieniami. Najważniejszą zaletą jest wszechstronność tego rozwiązania – na jednej głowicy można montować różnorodne szybkozłączki, o odmiennych rozmiarach i zastosowaniach. Ponadto ten system blokowania jest bardzo solidny i zapewnia pewny chwyt, gwarantujący bezpieczeństwo sprzętu. Część głowic ma dodatkową blokadę, uniemożliwiającą zdjęcie aparatu ze statywu, nawet pomimo odkręconej śruby blokującej.
System Arca-Swiss umożliwia wykorzystywanie różnorodnych uchwytów i płytek montażowych, takich jak m.in. Genesis Gear PLL-A6000 czy Genesis Gear PLA-140.
Inną opcją jest specjalna blokada, umożliwiająca szybki demontaż za pomocą jednego ruchu dłonią. Wiele z tych rozwiązań posiada dodatkowe zabezpieczenie, chroniącą przed przypadkowym uwolnieniem szybkozłączki, co mogłoby zakończyć się upadkiem sprzętu. Jednakże w tańszych produktach trzymanie tego mechanizmu może nie być w 100% stabilne, co może powodować drobne przesuwanie aparatu.
System szybkiego uwalniania aparatu może być bardzo przydatny podczas fotografowania. Dostępny on jest w wielu modelach głowic, także w tych wykorzystujących system Arca-Swiss. Na zdjęciu widoczna jest od lewej wersje głowicy Manfrotto MHXPRO-BHQ2 z płytką 200PL i Q6.
Na co jeszcze warto zwrócić uwagę?
Przydatnym elementem wyposażenia są poziomice. Większość podstawowych głowic jest wyposażona w jedno takie akcesorium, jednakże rozbudowane modele mają np. 3 poziomice, po jednej dla każdej z płaszczyzn, umożliwiających bardzo dokładne wyrównanie aparatu. Jest to szczególnie przydatne podczas rejestrowania architektury i krajobrazu. W fotografii sportowej czy reportażowej można zdać się na mniejszą liczbę poziomic lub wykorzystywać jedynie cyfrową, dostępną w aparacie.
Wykorzystanie 3 poziomic gwarantuje precyzyjne ustawienie aparatu.
Chociaż na rynku można znaleźć specjalne głowice panoramiczne, to wiele modeli jest wyposażonych w skalę panoramowania. To bardzo przydatne rozwiązanie, nawet jeżeli nie planujesz robienia tego typu fotografii. Poszczególne głowice różnią się dokładnością zastosowanej podziałki.
Większość głowic ma u podstawy naniesioną skalę panoramowania. Na zdjęciu widoczna jest głowica Genesis Gear BH-46.
Rodzaje gwintów stosowane w sprzęcie fotograficznym powodują lekkie zamieszanie. Warto więc pamiętać, że głowicę ze statywem łączy się najczęściej za pomocą śruby 3/8'', natomiast aparat z głowicą za pośrednictwem gwintu 1/4''. Chociaż producenci rzadko stosują inne mocowania, to upewnij się czy wybrana głowica będzie pasować do Twojego statywu. Jeżeli szukasz zestawu obejmującego oba elementy, to raczej unikaj niestandardowych rozwiązań, gdyż przy okazji ewentualnej wymiany któregoś z akcesoriów, konieczne będzie zastąpienie całego kompletu.
Teraz wybór właściwej głowicy nie powinien stanowić większego problemu, w szczególności że na rynku obecnych jest wiele ciekawych rozwiązań, dostosowanych do różnych potrzeb, zastosowań, stylów pracy i budżetu.
Jeżeli oprócz głowicy potrzebujesz również statywu, zajrzyj do pierwszej części poradnika:
www.swiatobrazu.pl