Zanim kupisz... filtr optyczny

Fotografia cyfrowa wyeliminowała konieczność używania niektórych filtrów do zdjęć – w szczególności dotyczy to filtrów barwnych wykorzystywanych w fotografii czarno-białej. Jednakże istnieją akcesoria, których działania nie da się zastąpić cyfrową ciemnią. Są to przede wszystkim filtry szare, polaryzacyjne i ochronne. Bez nich nie da się wykonać niektórych fotografii (np. długie ekspozycje w ciągu słonecznego dnia). Jako że wielokrotnie okazują się niezbędne, warto wygospodarować dla nich miejsce w torbie fotograficznej i dowiedzieć się, na co zwrócić uwagę przy zakupie.

Jeżeli pojęcia takie jak filtr szary, połówkowy, UV, barwny czy polaryzacyjny są Ci obce, to zajrzyj do poniższych artykułów. Dowiesz się z nich wszystkiego na temat zasad działania i zastosowania poszczególnych rodzajów filtrów.

Filtry do zdjęć - ogólne wskazówki dotyczące zakupu

Wiedząc już, do czego służą dane filtry, warto przystąpić do wyboru konkretnego produktu. Kilka cech jest wspólnych, niezależnie od tego, który typ jest Ci potrzebny. Oto na co trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę:

Filtr prostokątny czy kołowy?

Na rynku dostępne są dwa typy filtrów do zdjęć: prostokątne i kołowe. Pierwszy z nich mocuje się do obiektywu za pomocą tzw. holderu, w którym montuje się filtry, oraz adaptera umożliwiającego przymocowanie do obiektywu. Dzięki wykorzystaniu różnych adapterów możliwe jest zastosowanie filtrów do obiektywów o różnej średnicy. Holder umożliwia zamocowanie kilku filtrów (np. system Cokin P pozwala na jednoczesne wykorzystanie trzech filtrów). Filtry prostokątne są szczególnie polecane podczas pracy z filtrami połówkowymi, gdyż umożliwiają zmianę usytuowania linii podziału gradacji, dzięki czemu nie musi ona pozostawać w stałej pozycji, jak to jest w przypadku filtrów kołowych.

Filtry prostokątne (kwadratowe), takie jak np. seria Cokin Creative, są mocowane do obiektywu za pomocą adaptera i uniwersalnego holderu.

Chociaż filtry prostokątne mają wiele zalet, to popularniejszym rozwiązaniem są filtry kołowe. Decydująca jest ich poręczność, w szczególności gdy dysponuje się mniejszym budżetem i zakup ogranicza się do jednego, dwóch filtrów lub korzysta się z filtru UV, który obecnie ma głównie zastosowanie ochronne i pozostaje zamocowany przez cały czas użytkowania obiektywu. Poza tym filtr kołowy umożliwia korzystanie z osłony przeciwsłonecznej.

Podobnie jak w przypadku filtra prostokątnego, możliwe jest dobranie jednego akcesorium do kilku obiektywów – wystarczy użyć odpowiedniego reduktora, który z jednej strony ma gwint o średnicy obiektywu, a z drugiej – filtra. Jako że konieczne jest użycie filtra większego lub równego średnicy obiektywu (a ściślej mocowania filtra obiektywu), to wybierz ten pasujący do Twojego największego obiektywu.

Reduktory to bardzo tanie akcesoria, które są dostępne w wielu różnych wariantach. Dzięki temu możesz z łatwością dobrać odpowiedni model do Twojego filtra i obiektywu.

Średnica obiektywu

Wątek ten już rozpocząłem w poprzednim akapicie, jednakże warto go nieco rozwinąć. Stosowanie adapterów do filtrów kołowych może wykluczyć użycie osłony przeciwsłonecznej. W naprawdę dużych teleobiektywach, takich jak np. Nikon AF-S Nikkor 300mm f/2.8G ED VRII, filtr kołowy nie mocuje się przed przednią soczewką (która ma zbyt dużą średnicę i byłoby to niepraktyczne), tylko w specjalnej kasecie montowanej w tylnej części obiektywu.

Mocując filtr do teleobiektywu, należy skorzystać z odpowiedniej ramki.

Powłoki i jakość obrazu

Każdy filtr do zdjęć to dodatkowy element, który światło napotyka na swojej drodze od fotografowanego obiektu do materiału światłoczułego. Jeżeli będzie zbyt niskiej jakości, może negatywnie wpłynąć na uzyskiwany obraz. Jeżeli więc nie chcesz marnotrawić potencjału swojego drogiego obiektywu, musisz liczyć się z wydaniem na filtr większej sumy. Markowe akcesoria producentów takich jak m.in. Hoya, Marumi czy B+W gwarantują wysoką rozdzielczość obrazu, odpowiednią transmisję światła (ten parametr nie dotyczy filtrów szarych), eliminowanie refleksów i brak zafarbów. Słabej jakości filtry nie tylko wpływają ujemnie na wymienione czynniki, ale również zmniejszają kontrast obrazu i w porównaniu z wysokiej klasy osprzętem, charakteryzują się większym tłumieniem światła.

Wysokiej jakości filtry optyczne, takie jak np. Cokin, nie mają negatywnego wpływu na jakość fotografii. / Fot. Cokin

Jednakże nie zawsze zakup tańszych akcesoriów jest pozbawiony sensu (warto przy tym zainteresować się ofertą ww. producentów, lecz obejmującą bardziej budżetowe akcesoria). Jeżeli dopiero zaczynasz przygodę z filtrami i nie jesteś przekonany, czy będziesz ich używał na stałe (np. chcesz upewnić się, czy fotografia krajobrazowa jest dla Ciebie), i jednocześnie korzystasz z obiektywu słabszej jakości (np. kitowego), to możesz rozpocząć przygodę od tańszych filtrów.

Istotną cechą filtra do zdjęć jest to, czy posiada powłoki antyrefleksyjne. Zapobiegają one powstawaniu odbić, flar i innych artefaktów, a także zwiększają transmisję światła. Im więcej powłok, tym lepiej, ale niestety nie ma nic za darmo, gdyż ich liczba wpływa na wzrost ceny akcesorium. Przykładowo seria filtrów Hoya SUPER HMC ma dwanaście powłok, natomiast najprostsze filtry Hoya GREEN nie mają żadnej powłoki. Pierwsze akcesoria są adresowane do profesjonalnych zastosowań, natomiast drugi rodzaj – do prostych aparatów kompaktowych.

Część filtrów jest wyposażona w powłoki hydrofobowe, oleofobowe i antystatyczne, które wspomagają odprowadzanie wilgoci i ograniczają przywieranie zanieczyszczeń, takich jak ślady palców czy drobin kurzu. Takie rozwiązanie pomaga w utrzymaniu akcesoriów w czystości. Warto również pamiętać, że im cieńszy filtr, tym lepiej.

Zaawansowane filtry optyczne, takie jak np. Hoya HD CIR-PL, mają osiem powłok antyrefleksyjnych.

Ramka

Nie tylko optyka filtrów jest ważna, ale również ich ramki. Przy mocowaniu filtru na szerokokątnym obiektywie może dochodzić do winietowania. Aby temu zapobiec, producenci stosują nisko profilowane ramki (takie jak np. w filtrach slim). Dodatkowo są one czarne, matowe i satynowane, co pozwala eliminować refleksy. Przy wyborze filtru warto stawiać na takie właśnie rozwiązania.

Jeżeli decydujesz się na filtr kołowy, zwróć uwagę, czy posiada podwójne gwintowanie. Dzięki temu będziesz mógł przymocować do niego drugi filtr i łączyć ich właściwości (np. dwa filtr szare o różnym stopniu gęstości).

Filtry Marumi FIT+SLIM mają cienką ramkę z podwójnym gwintem.

Filtry polaryzacyjne

Przeglądając ofertę filtrów polaryzacyjnych, można natrafić na filtry kołowe i liniowe. Rozróżnienie to dotyczy sposobu łączenia warstw – pierwszy z wymienionych rodzajów ma warstwy sklejone z delikatnym przesunięciem kątowym. Cecha ta jest niezwykle istotna dla poprawnego działania systemu AF w lustrzankach, stąd dla tego typu urządzeń konieczne jest wybranie takich właśnie filtrów.

Ze względu na charakterystykę działania filtrów polaryzacyjnych, przy jednoczesnym używaniu kilku filtrów, najlepszym rozwiązaniem jest mocowanie ich na obiektywie jako pierwszych. Z tego powodu, jeżeli zamierzasz pracować z kilkoma filtrami, wybieraj filtry polaryzacyjne z dwustronnym gwintowaniem, które umożliwi zamontowanie na nim innych filtrów.

Filtry szare

Przy wyborze filtrów szarych największy dylemat stanowi to, jaką wartość ND dobrać (jeżeli nie wiesz, co to oznacza, zajrzyj tutaj). Zależy to od tego, jaki rezultat chce się osiągnąć i przy jakim świetle będą wykonywane fotografie. Możesz skorzystać z ogólnodostępnych tabel, które znajdziesz w sieci, pozwalających w łatwy sposób oszacować czas ekspozycji po zastosowaniu danego filtra. Czasami możesz natrafić na oznaczenia gęstości wyrażone liczbami: 0.3, 0.6, 0.9 itd. Tabele uwzględniają obydwa typy oznaczeń.

Uważaj, gdyż łatwo ulec pokusie dobrania bardzo gęstego filtra, takiego jak np. ND1000. Może wydawać się, że pozwoli na osiągnięcie naprawdę spektakularnych efektów (np. rozmywając falujące morze), lecz wymusza on korekcję ekspozycji o dziesięć działek przysłony. W praktyce oznacza to, że fotografując bez filtra z czasem 15 sekund, filtr ND1000 wymusi czas naświetlania równy około 8 godzin!

Filtry o dużej gęstości pozwalają na naprawdę ekstremalne wydłużenie czasu naświetlania. Na zdjęciu widoczny jest filtr Cokin Nuances ND1024.

Wartości gęstości filtrów szarych połówkowych są analogiczne. Wyróżniającym je parametrem jest rodzaj przejścia gradientu – wyróżnić można miękkie, średnie i twarde. Każde z nich ma swoje zastosowanie zależne od fotografowanej scenerii i warunków oświetleniowych. Przykładowo twarde przejście gradientu jest przydatne podczas wykonywania zdjęć morskiego horyzontu. Najlepszym rozwiązaniem jest nabyć wszystkie rodzaje, ale jeżeli chcesz zdecydować się tylko na jeden, to filtr połówkowy o miękkim przejściu jest bardziej uniwersalny.

Zakup kilku rodzajów filtrów może być konieczny, jednakże filtry połówkowe o miękkiej gradacji są bardziej uniwersalne. Na zdjęciu widoczne są filtry Cokin.

W sprzedaży dostępne są także tzw. fadery. Akcesorium tego typu składa się z dwóch filtrów polaryzacyjnych, które umożliwiają uzyskanie różnego stopnia tłumienia światła. Dzięki temu możesz używać jednego filtra szarego o różnym zakresie ND, np. od ND2 do ND400. Jednak jak to zazwyczaj bywa, nie ma nic za darmo – mankamentem takiego rozwiązania jest możliwość pojawiania się ciemnych plam w kadrze. Wady te dotyczą głównie najwyższych stopni gęstości, ale są na tyle uciążliwe, że sprawiają, iż tego typu akcesorium jest użyteczne jedynie w mniejszym zakresie, niż jest to deklarowane przez producenta. Niewątpliwym atutem jest możliwość płynnej regulacji blokowania światła.

[kn_advert]

Filtr UV

Podstawowym pytaniem pojawiającym się przed zakupem tego typu filtrów jest to... czy w ogóle jest sens je kupować? W fotografii cyfrowej straciły swoje podstawowe zastosowanie, stając się jedynie filtrem ochronnym. Zdania są podzielone, a więcej na ten temat możesz dowiedzieć się tutaj. Jeżeli skupiasz się na fotografii analogowej, to taki filtr będzie przydatny.

Jeśli zdecydujesz się na zakup filtra UV, to właściwie musisz mieć na uwadze te same kwestie, które należy uwzględnić przy wyborze każdego innego filtra – odpowiednią jakość elementu optycznego, średnicę i budowę ramki. Jako że tego typu filtr jest podpinany na stałe do obiektywu, zdecydowanie bardziej praktycznym rozwiązaniem jest dobranie jego średnicy do konkretnego obiektywu. Często zapomina się o tym, że jest on przymocowany do obiektywu, co sprawia, że podczas korzystania z adapteru mogłoby to komplikować sprawę. Jednakże gdy budżet nie pozwala na zakup kilku filtrów, warto skorzystać z adaptera i mocować filtr tylko podczas korzystania przy trudnych warunkach.

Niektóre filtry UV mają powłoki Water Proof Coat, które ułatwiają utrzymanie ich w czystości.

Filtry do zdjęć to akcesoria, na których nie warto oszczędzać. W przeciwnym wypadku zamiast wnieść Twoją fotografię na wyższy, bardziej zaawansowany poziom, spowodują spadek jakości zdjęć.

W cyklu "Zanim kupisz" doradzałem także w zakupie innych akcesoriów fotograficznych. Zajrzyj do artykułów, jeżeli jesteś na etapie kompletowania sprzętu.