6 grudnia 2017, 16:00

Autor: Mikołaj Konkiewicz
czytano: 7303 razy

Zanim kupisz... obiektyw cz. I

Obiektyw to zaraz po aparacie najważniejsze narzędzie każdego fotografa. Nic więc dziwnego, że jego wybór wymaga odpowiedniego zastanowienia. Wszak to właśnie ten instrument optyczny, jakby na przekór swojej nazwie, pozwala na subiektywne obrazowanie rzeczywistości i w przeważającej mierze odpowiada za jakość uzyskiwanego obrazu. Nie wystarczy więc postawić na wysokiej jakości optykę, wydajną stabilizację czy solidną konstrukcję – konieczne jest jeszcze odpowiedzenie sobie na pytanie, w kierunku czego chce się skierować obiektyw. Jeżeli więc głowisz się nad tymi kwestiami, to w kolejnych odsłonach serii poradników "Zanim kupisz" pomogę Ci podjąć decyzję związaną z zakupem tego ważnego elementu wyposażenia każdego fotografa. Zapraszam do lektury.

Jaka ogniskową obiektywu wybrać, czyli co chcesz fotografować?

Ogniskowa to podstawowy parametr każdego obiektywu – to ona odpowiada za to, w jaki sposób instrument optyczny widzi świat. Dobierając ją, trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, do czego ma służyć instrument optyczny. Do fotografii portretowej przyda się np. obiektyw 85 mm, natomiast do architektury – 18 mm. Szczegółowy opis różnych typów obiektywów znajdziesz w poniższym artykule:

Podział rodzajów obiektywów ze względu na ich zastosowanie.

[kn_free]

Jeżeli jednak znasz zastosowanie poszczególnych ogniskowych, ale nie wiesz, na którą postawić, lub możesz pozwolić sobie na zakup tylko jednego obiektywu, to istnieje kilka sposobów na to, aby upewnić się w podjętej decyzji. Sprawa jest oczywiście dużo łatwiejsza, gdy zastanawiasz się nad wyborem obiektywu typu zoom, ale komplikuje się nieco, gdy pod uwagę bierzesz obiektyw stałoogniskowy (o wyborze spośród tych dwóch typów piszę w dalszej części artykułu).

Ogromna różnorodność dostępnych ogniskowych sprawia, że każdy fotograf może dobrać odpowiedni obiektyw do swoich potrzeb. Czasami może to jednak wymagać doprecyzowania własnych oczekiwań i nieco dokładniejszej analizy własnej fotografii.

Jeżeli posiadasz obiektyw zmiennoogniskowy (np. kit), a chcesz do niego dokupić lepszej jakości optykę, to warto przeanalizować swoje zdjęcia. Przejrzyj dane EXIF, aby dowiedzieć się, jakiego zakresu ogniskowych używasz najczęściej. Zastanawiając się nad dobrem obiektywu stałoogniskowego, możesz przez kilka dni używać poszczególnych ogniskowych zoomu, aby symulować korzystanie z tzw. stałki. Takie rozpoznanie własnej fotografii jest niezwykle pouczające i pozwala bardziej świadomie postawić kolejny krok.

[kn_advert]

Wielu entuzjastów fotografii jest na tyle ukierunkowanych, że łatwiej jest im wybrać zakres ogniskowych. Gdy wiesz, że chcesz być fotografem architektury lub portretowym, sprawa jest nieco prostsza. Jednocześnie, zwłaszcza na początku przygody z fotografią, wielu użytkowników sprzętu szuka swojej ścieżki, co nieco komplikuje wybór. Tutaj pojawia się oczywiście kwestia tzw. uniwersalnych zoomów, które często oferują bardzo szeroki zakres ogniskowych (np. 18–250 mm). Niestety, nic nie jest za darmo – aby móc cieszyć się odpowiednim poziomem takiej konstrukcji, trzeba sięgnąć głębiej do portfela. Tańsze obiektywy tego typu oferują przeciętną jakość obrazu i wykonania, jednakże pomimo tego można wśród nich znaleźć całkiem udane modele, takie jak np. Nikon Nikkor 18-105mm f/3.5-5.6G ED VR AF-S DX.

Uniwersalne zoomy są często sprzedawane jako obiektywy kitowe, co jest dobrym rozwiązaniem, gdyż za małą kwotę dają początkującym fotografom możliwość poznania różnych ogniskowych i rozeznania się w wielu gatunkach fotografii. Na inwestycję w droższy sprzęt przyjdzie pora, gdy będzie można dokonać bardziej świadomego wyboru.

Nikkor 18-105mm f/3.5-5.6G ED VR AF-S DX cieszy się sporym uznaniem, mimo że został zaprojektowany jako obiektyw kitowy. To wszystko za sprawą przyzwoitego stosunku jakości do ceny i uniwersalnego zakresu ogniskowych.

Warto przedstawić jeszcze jedną metodę wyboru ogniskowej – są nią specjalne aplikacje i symulatory. Działają w różnorodny sposób, np. na stronie whatthelens.com możesz wybrać 20 fotografii, na podstawie których strona dobierze niezbędne szkło (więcej na ten temat pisaliśmy tutaj). Inną propozycją jest symulator obiektywów przygotowany przez Nikona, umożliwiający wybranie instrumentu optycznego i korpusu w celu poznania kąta widzenia.

Mnożnik ogniskowej (współczynnik crop)

Nie przez przypadek w symulatorze Nikona podaje się model aparatu, z którym ma współpracować obiektyw. Nie chodzi o prezentowanie jakości obrazu (gdyż nie to ma na celu to narzędzie), ale o uwzględnienie, jakich rozmiarów będzie matryca aparatu. Tutaj właśnie pojawia się kwestia mnożnika ogniskowej, inaczej zwanego współczynnikiem crop. Zagadnienie to zostało bardzo ciekawie omówione w poniższym artykule:

Najczęściej zadawane pytania: czy obiektywy do matryc APS-C można używać z lustrzankami pełnoklatkowymi?

Przy wyborze ogniskowej obiektywu należy pamiętać, że podane wartości, np. 12–50 mm, odnoszą się do aparatu małoobrazkowego lub pełnoklatkowego i tylko po przymocowaniu obiektywu do korpusu z taką matrycą kąty widzenia będą odpowiadały tym oznaczeniom. W przypadku sprzętu dysponującego mniejszym sensorem konieczne jest przemnożenie podawanych w opisie obiektywu wartości przez odpowiednią liczbę. Przykładowo dla Canona jest to 1,6x, dla Nikona 1,5x, a dla systemu Micro Cztery Trzecie 2x. W ten sposób obiektyw o ogniskowych 12–50 mm będzie odpowiednio dawał obraz charakterystyczny dla ogniskowych 19,2–80 mm, 18–75 mm i 24–100 mm.

Abstrahując od innych aspektów wykorzystywania matryc niepełnoklatkowych, to mnożnik ogniskowej może działać na Twoją korzyść podczas wykonywania zbliżeń, jednakże staje się problematyczny, gdy zechcesz uzyskać bardzo szerokie kąty widzenia. Niemniej z oczywistych względów matryce pełnoklatkowe mają ogromną przewagę nad swoim mniejszym kuzynostwem.

Na powyższej fotografii widać różnicę w rozmiarach matryc aparatów Canona. Canon EOS 5D Mark II to aparat pełnoklatkowy. Drugi z aparatów to Canon Rebel XT / Fot. Autopilot Wikimedia Commons

Czerwona ramka to wycinek fragmentu obrazu widzianego przez obiektyw i rejestrowanego przez matrycę pełnoklatkową. Niebieska ramka pokazuje, jaka część obrazu jest rejestrowana przez matrycę APS-C. / Fot. Ravedave Wikimedia Commons

Często w dyskusji o obiektywach pojawia się pojęcie "obiektywu standardowego". Pojęcie to odnosi się do ogniskowej, która daje zbliżony obraz do perspektywy ludzkiego oka. Wartość ta jest w przybliżeniu równa przekątnej materiału światłoczułego – dla filmu 35 mm jest to ogniskowa 50 mm. Nadal zdarza się obiektywy o takiej ogniskowej określać standardowymi, nawet w odniesieniu do matryc APS-C. Jest to błąd, gdyż współczynnik crop każe traktować taki obiektyw, jakby miał ogniskową 75 mm (dla Nikona), a wtedy zupełnie zmienia kąt widzenia. Dla matryc APS-C standardowym obiektywem jest taki, który ma ogniskową 35 mm.

Oczywiście zastosowałem tutaj pewien skrót myślowy – obiektyw o ogniskowej 50 mm cały czas ma taką samą wartość tego parametru, niezależnie, do jakiego korpusu zostanie przymocowany. Mnoży się kąt widzenia aparatu (oraz określa stosunek matryc). Odnoszenie się do ogniskowych jest jednak bardziej wygodne, gdyż mało kto posługuje się stopniami, i ta forma opisywania różnic w obiektywach przyjęła się powszechnie.

Obiektyw zoom czy stałoogniskowy?

Jeżeli powyższe pojęcia brzmią dla Ciebie nieco zagadkowo, zajrzyj do następujących artykułów:

Przechodząc do próby odpowiedzi na pytanie w tytule rozdziału – próby, gdyż nie da się na nie odpowiedzieć w sposób rozstrzygający – warto ponownie zastanowić się nad własną fotografią i budżetem. Obiektywy stałoogniskowe oferują lepszą jakość obrazu przy niższej cenie, natomiast zoomy – nieco gorszy obraz, ale za to dają większą swobodę. Są jednak sytuacje, w których wybór tzw. stałki będzie zdecydowanie lepszy od postawienia na zoom. Mam tu na myśli np. fotografię portretową, gdyż obiektywy stałoogniskowe oferują dużą większą jasność i jakość obrazu, przy zdecydowanie niższej cenie. Plastyczny bokeh przy f/2.8 będzie bardzo atrakcyjny dla fotografa portretowego.

Obiektywy stałoogniskowe, np. o ogniskowej 50 mm, są bardzo popularne wśród fotografów portretowych, którzy lubią pracować spokojnie, budując głęboką relację z modelem.

Poza większą swobodą podczas dopasowywania ogniskowej, do zalet obiektywów zmiennoogniskowych należy łatwiejsza praca w dynamicznym otoczeniu, brak konieczności zmiany obiektywów podczas fotografowania (co może być przydatne nie tylko ze względu na czas i wygodę, ale również bezpieczeństwo aparatu, gdy fotografuje się w zapylonym środowisku) oraz możliwość zmiany perspektywy bez konieczności ruszania się z miejsca, co w szczególności doceniają np. fotografowie sportowi.

Sigma A 24-70 mm f/2.8 DG OS HSM oferuje zakres ogniskowych przydatny np. w fotoreportażu.

Mocowanie obiektywu

Podstawową kwestią jest to, czy dany obiektyw będzie pasował do posiadanego korpusu – na szczęście można to bardzo łatwo rozstrzygnąć, zaglądając do specyfikacji aparatu i obiektywu. Istnieje wiele różnych mocowań, czasami w obrębie jednego producenta stosuje się różne bagnety (np. Canon EF i EF-S czy Sony A i E).

Poniżej znajdziesz artykuły, w których zawarte są objaśnienia poszczególnych symboli (omówienia poszczególnych technologii znajdują się również na stronach producentów – np. tutaj w odniesieniu do Canona):

Z perspektywy tego poradnika chciałbym jednak skupić się na tym, na co należy zwrócić uwagę po dopasowaniu odpowiedniego bagnetu. Przede wszystkim pojawia się pytanie: bagnet plastikowy czy metalowy?

Zazwyczaj pierwszy typ jest stosowany w tańszych obiektywach. Do jego zalet należą niska waga i mniej kosztowny proces produkcji, ale takie bagnety są mniej wytrzymałe i przy częstej wymianie obiektywów mogą z czasem zapewniać gorszą stabilność mocowania obiektywu. Metalowy bagnet jest solidniejszy i częściej spotykany w droższych produktach. Nie musisz koniecznie omijać plastikowych elementów – w sytuacji gdy dany obiektyw, w szczególności uniwersalny zoom (np. kit), będziesz miał podpięty pod aparat przez dłuższy czas, taki bagnet nie powinien sprawiać problemów.

Metalowy bagnet jest dużo solidniejszy od plastikowego. Stosuje się go zwłaszcza w droższych konstrukcjach, takich jak np. Leica Summarit-M 50 mm f/2.4, chociaż jest też często spotykany w tańszych obiektywach.

Przysłona

Inny niezwykle ważny parametr obiektywu to jego jasność. Przez to pojęcie rozumie się maksymalny otwór przysłony. Im mniejsza wartość przysłony, tym lepiej – można dzięki temu uzyskać plastyczny bokeh i wykonać ostre zdjęcia przy mniejszej ilości światła. Niestety, zazwyczaj trzeba iść na pewien kompromis, gdyż cena takich obiektywów jest odpowiednio wyższa.

Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy od maksymalnego otworu przysłony ważniejszy jest minimalny, np. w fotografii krajobrazowej. Z tego powodu zastanów się, czy koniecznie potrzebujesz bardzo jasnego obiektywu, bo chociaż instrumenty optyczne tego typu są zazwyczaj kuszące, czasami może okazać się, że ich właściwości nie będą w 100% wykorzystywane.

Więcej na temat przysłony możesz dowiedzieć się z poniższego artykułu:

Fotografia od A do Z: Przysłona.

Niezależnie od tego, co fotografujesz i jaka jasność obiektywu jest Ci niezbędna, pamiętaj o kilku kwestiach podczas wyboru. Producenci podają w oznaczeniach zoomów np. Canon 18-55 mm f/4.0-5.6. Oznacza to, że maksymalny otwór przysłony dla najkrótszej i najdłuższej ogniskowej wynosi odpowiednio f/4.0 i f/5.6. Dla pośrednich wartości ogniskowych minimalna wartość przysłony będzie liczbą z tego zakresu (konkretne wartości są uzależnione od poszczególnych modeli obiektywów). Podobnie zwróć uwagę na maksymalną wartość przysłony. Parametr ten nie jest opisany w oznaczeniach obiektywu, ale można go sprawdzić w specyfikacji. Często bywa różny dla poszczególnych wartości ogniskowych.

Niektóre obiektywy mają pierścień przysłony, umożliwiający ustawienie odpowiedniej wartości.

Niestety, często obiektywy (zwłaszcza tańsze konstrukcje) charakteryzują się spadkiem jakości obrazu dla minimalnych wartości przysłony. Mówi się nawet o akceptowalnej wartości przysłony, która jest zazwyczaj większa o kilka działek od minimalnej. Oznacza to, że korzystając z obiektywu o światłosile wynoszącej f/1.8, aby cieszyć się przyzwoitą jakością, należy przymknąć nieco przysłonę. Sprawa nie jest jednak aż tak prosta, gdyż wielokrotnie okazuje się, że odpowiednią jakość obiektywy uzyskują np. dopiero po przysłonie f/5.6. W rzeczywistości najbardziej "optymalną" dla wszystkich obiektywów przysłoną jest f/8. Oczywiście nie oznacza to, że korzystanie z niższych wartości powoduje zawsze drastyczny spadek jakości, jednakże jest to uzależnione od jakości poszczególnych modeli. Warto jednak mieć to na uwadze i pamiętać, że nierzadko w przypadku budżetowych konstrukcji korzystanie z podawanej przez producenta minimalnej wartości przysłony mija się z celem.

Ważnym parametrem opisującym przysłonę jest liczba jej listków. Generalnie im więcej, tym lepiej, gdyż pożądane jest, aby otwór przysłony miał kształt zbliżony do okręgu, co można uzyskać jedynie przy stosowaniu większej liczby listków. Takie rozwiązanie wpływa dodatnio na jakość zdjęć i pozwala uzyskać ładniejszy efekt bokeh.

Przysłona zbudowana z 7 listków.

Przysłona złożona z 9 listków.

To nie wszystko, co trzeba wziąć pod uwagę podczas wyboru obiektywu – pozostałe parametry omówię w następnej części poradnika "Zanim kupisz".

Jeżeli dopiero rozpoczynasz przygodę z fotografią lub planujesz dokupić część wyposażenia, to zajrzyj do poprzednich poradników z tej serii: