Modyfikatory oświetlenia zastanego

Blenda, czy arkusz styropianu?

Zastosowanie ekranu odbijającego światło, zwanego potocznie blendą wybiega oczywiście znacznie poza pracę w oświetleniu zastanym – przyrząd ten równie często wykorzystuje się w studiach zarówno profesjonalnych, jak i improwizowanych. Niemniej jednak pewne jej cechy sprawiają, że nie zabranie jej ze sobą w plener jest poważnym niedopatrzeniem.

Blenda to tak naprawdę jedno z najbardziej niezbędnych akcesoriów w fotografii portretowej. Jeśli w jakiejś rozbudowanej nie widać jej na planie, to najczęściej oznacza to po prostu, że jeszcze nikt nie zdążył jej wyciągnąć. (Fot. James Broad)

Blenda w podstawowej postaci (okrągły lub prostokątny składany ekran o srebrnej powierzchni odblaskowej) służy po prostu do odbijania światła padającego na scenę lub poza nią we wskazanym kierunku. Cel może być tu rozmaity: najczęściej chodzi o oświetlenie modela (obiektu) ze strony innej niż ta, z której na scenę padają promienie słoneczne (wypełnienie cieni, kontra) lub zasymulowanie obecności drugiego źródła światła. Większość blend może jednak pełnić znacznie więcej funkcji, dzięki "skórkom" umożliwiającym zmianę powierzchni odblaskowej.

Nie ma blendy, a światło jest zbyt ostre? Trzeba sobie jakoś radzić. W krytycznej sytuacji pomóc może cokolwiek, nawet kawał materiału lub jasnej włókniny naciągnięty na prostokątną ramę na tyle lekką, aby dało się ją podnieść i przytrzymać. (Fot. Patrick Strang)

I tak blenda srebrna metaliczna zapewnia światło o niezmienionej charakterystyce, a więc neutralne. Blenda złocista ociepla je, nadając mu charakter blasku słońca o wschodzie lub zachodzie i nadaje się szczególnie do fotografowania modeli o ciemnej karnacji lub po prostu czarnoskórych. Blenda biała zapewnia bardzo rozproszone, miękkie źródło światła i przy intensywnym oświetleniu głównym (kluczowym) daje bardzo delikatne rozjaśnienie cieni. Czarna to z kolei tłumienie światła, jakie mogłoby się odbijać od rozmaitych obiektów w okolicy i padać na scenę z niewłaściwej strony – jest przydatna szczególnie przy wykonywaniu zdjęć o bardzo dużym kontraście oraz konturowych. I wreszcie zdjęcie z blendy jej "skórki" najczęściej ujawnia kryjący się pod spodem dyfuzor, czyli półprzezroczystą mleczną tkaninę zmiękczającą przechodzące przez nią światło.

Blendy, jak już wspomnieliśmy występują zasadniczo w dwóch kształtach, ale też w różnych rozmiarach. Ogólna zasada głosi, że idealna blenda powinna być nieco większa od fotografowanego obiektu, dlatego też fotograf portrecista powinien mieć na podorędziu przynajmniej dwie: małą do oświetlania samej twarzy oraz dużą do całej postaci. A co, gdy nie mamy żadnej? No cóż, z pewnością bardzo wiele tracimy, tym bardziej, że nie jest to przesadnie drogi przyrząd. Można go jednak zastąpić na wiele różnych sposobów (choć nie tak uniwersalnych i wygodnych w transporcie). Jednym ze sposobów jest użycie arkuszy styropianu lub płyt z pianki. Nie jest to idealne rozwiązanie, lecz lepsze takie, niż żadne.

Fotografia produktów     zobacz szczegóły >>>

Dyfuzory i ekrany typu butterfly

Podstawową cechą odróżniającą blendę od dyfuzora jest to, że ta pierwsza odbija światło padające, natomiast dyfuzor służy do zmiękczania wiązki świetlnej przechodzącej przez niego. Z tego powodu jest on umieszczany pomiędzy źródłem światła a modelem oraz ma rozmiary wyraźnie większe od tego, co fotografujemy. I choć osobom obeznanym nieco z tematem dyfuzory mogą kojarzyć się z wyposażeniem studyjnym (w rzeczywistości stanowią ważny element wielu modyfikatorów światła opisanych w następnym rozdziale), to równie często wykorzystuje się je, pracując ze światłem naturalnym – szczególnie w środku dnia, gdy blask słońca jest bardzo intensywny i jego zmiękczenie jest po prostu konieczne.

Oświetlenie naturalne też można i często warto dodatkowo zmiękczać. Zastosowane w tym celu dyfuzory powinny mieć jednak dość duże rozmiary. (Fot. Tiina Puputti / VaVi)

Specyficznym rodzajem dyfuzora jest butterfly – rodzaj dużego ekranu rozpraszającego rozpiętego na dużej ramie. Rama ta ze względu na swoje rozmiary i wagę ma charakter raczej stacjonarny i stawiana jest na dużym stojaku. Może się jednak obracać w osi poziomej, dzięki czemu kierunek padania światła da się w znacznym stopniu zmodyfikować – od idealnie poziomego, przez ukośny, aż po zupełnie pionowy. O jak dużych rozmiarach rozpraszacza jest tutaj mowa? Najczęściej są to rozpraszacze rozpięte na kwadratowej ramie o bokach długości od jednego metra wzwyż, przy czym w fotografii portretowej zastosowanie mają modele dwumetrowe i większe. Jest to więc sprzęt spory, lecz przy tym składany i przystosowany do łatwego przenoszenia.

Wykorzystywanie elementów otoczenia

Wielu fotografów fotografujących często poza studiem specjalizuje się w wykorzystywaniu rozmaitych cech otoczenia do kształtowania oświetlenia. Postawienie modelki w pobliżu jasnej ściany budynku, na którą pada światło słoneczne może być na przykład bardzo dobrym substytutem użycia dużej blendy, a pomieszczenie z dużymi oknami doskonale nadaje się jako miejsce na sesję, jeśli tylko okna te przesłonięte są gęsto tkaną firanką (zawodowcy twierdzą niekiedy, że jest to najlepszy dyfuzor, jaki można sobie wyobrazić).

Efektem wykorzystania zalet otoczenia w zakresie kształtowania oświetlenia zastanego mogą być naprawdę piękne zdjęcia – jeśli tylko uda nam się zauważyć ukryty w danym miejscu potencjał. Tę fotografię "stworzyło" wspaniałe oświetlenie, jakie to miejsce zawdzięczało w pełni oszklonemu patio. Jedyna modyfikacja warunków zastanych polegała na zmiękczeniu światła za pomocą siatki z materiału o drobnym splocie. (Fot. Brett Arthur Donar)

Ważne jest nabycie – poprzez praktyczne próby, podpatrywanie innych fotografów, lekturę książek, artykułów oraz poradników i studiowanie zdjęć mistrzów – doświadczenia pozwalającego szybko zauważyć elementy otoczenia sprzyjające kształtowaniu światła w taki sposób, jak tego chcemy. Co da nam oświetlenie o pożądanym stopniu rozproszenia, a przy okazji nie naruszające zbytnio jego charakterystyki barwnej? Dobry fotograf zauważy takie obiekty bez trudu i niemal odruchowo, a wszystko to dzięki praktyce.